Nα μιλήσουμε για τη γεωθερμία

Γιώργος Μάλλης*

Aς ξεκινήσουμε από τα στοιχειώδη αλλά και δύσκολα ταυτόχρονα. Η δυνατότητα του λαού ενός τόπου να αποφασίζει τελικά για το τι θα γίνει στον τόπο αυτό αποτελεί αναγκαίο όρο ενός ουσιαστικά δημοκρατικού πολιτικού καθεστώτος. Η δυνατότητα βέβαια αυτή των πολιτών ενός τόπου καθορίζεται από τη δομή και οργάνωση του πολιτικού καθεστώτος στα πλαίσια του οποίου ζουν.

Αναφερόμενοι συγκεκριμένα στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος παρατηρούμε ότι ο έλεγχος που επιχειρεί στις τοπικές κοινωνίες είναι ασφυκτικός και τα περιθώρια που αφήνει για τη δημοκρατική έκφραση της θέσης τους στα θέματα που τους αφορούν είναι ελάχιστα έως ανύπαρκτα. Αν η δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος είναι περιορισμένη τόσο σε τοπικό όσο και σε πανελλαδικό επίπεδο, ο θεσμός της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, ο συνταγματικά κατοχυρωμένος δηλαδή εξαναγκασμός της εξουσίας σε διενέργεια δημοψηφίσματος, μετά τη συλλογή ενός ποσοστού υπογραφών πολιτών, απλά δεν προβλέπεται.

Απέναντι σε αυτό τον συγκεντρωτισμό και την αναλγησία του Ελληνικού κράτους προς τις τοπικές κοινωνίες επιβάλλεται αυτές να αντισταθούν. Να διεκδικήσουν με τον οποιοδήποτε πρόσφορο τρόπο μέσα από το συλλογικό τους αγώνα την αποδοχή των θέσεών τους από το κράτος. Απαραίτητος όρος στην οποιαδήποτε τέτοια αποφασιστική διεκδίκηση και αγώνα προβάλλει η ισχυρή συλλογική συνείδηση των τοπικών κοινωνιών που στηρίζεται στην καλή γνώση των θεμάτων που τους απασχολούν.

Έτσι και στη Μήλο. Πρέπει να γνωρίζουμε ως πολίτες αυτού του τόπου τι θέλουμε και γιατί. Η αποφασιστικότητά μας για τη συλλογική διεκδίκηση των οποιονδήποτε θεμάτων απαραίτητο είναι να στηρίζεται στην ικανή γνώση μας γιʼ αυτά τα θέματα. Για να μπορούμε να συζητούμε, να υπερασπίζουμε την άποψή μας, να αντιμετωπίζουμε κάθε έναν που φροντίζει για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του αδιαφορώντας για το περιβάλλον του τόπου μας , αδιαφορώντας για τη ζωή μας.

Έτσι και για τη γεωθερμική ενέργεια στη Μήλο. Πρέπει πρώτα να μάθουμε τι είναι και γιατί την θέλουμε ή όχι. Γύρω από αυτή την σοβαρή γνώση να οικοδομήσουμε τη συλλογική μας συνείδηση, την ενότητά μας και να αγωνιστούμε για την πραγμάτωση των στόχων μας. Να απαιτήσουμε τότε ενδεχόμενα δημοψήφισμα για να εκφραστεί η θέση μας και να την επιβάλλουμε. Πρέπει όμως πρώτα να μάθουμε.

Πρέπει να μάθουμε πριν έχουμε την οποιαδήποτε σοβαρή επαφή με την πλευρά της Δ.Ε.Η και της S&B. Αυτό το σχήμα, που επιδιώκει να πραγματοποιήσει το επιχειρηματικό σχέδιο της αξιοποίησης του γεωθερμικού πεδίου της Μήλου με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία υψηλής ενθαλπίας, δηλώνει βέβαια, πως θέτει ως αναγκαίο όρο για την πραγματοποίηση των σχεδίων του την συναίνεσή μας, την συμφωνία της τοπικής κοινωνίας. Αυτό όμως μένει να αποδειχτεί. Αποτελεί και μόνο μια δήλωση της άλλης πλευράς προς την οποία έχουμε κάθε λόγο να είμαστε επιφυλακτικοί.

Απέναντί μας έχουμε μια ιδιωτική εταιρεία με σκοπό το μέγιστο δυνατό κέρδος. Εταιρεία κυρίαρχη στον εξορυκτικό τομέα της οικονομίας όχι μόνο στη Μήλο αλλά και στην Ελλάδα. Μια εταιρεία που παρά τις διακηρύξεις έχει διαδραματίσει επί πολλές δεκαετίες αποφασιστικό ρόλο στην υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού μας. Έχουμε επίσης μια πρώην δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού που λειτουργεί τώρα με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και επέδειξε κατά την προηγούμενη επιχείρησή της, την δεκαετία τουʼ80, για την εκμετάλλευση του γεωθερμικού πεδίου, συμπεριφορά εγκληματικής αδιαφορίας για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτής της εκμετάλλευσης.

Έχουμε λοιπόν όχι μόνο κάθε λόγο να είμαστε επιφυλακτικοί αλλά και πολλούς λόγους να ετοιμαστούμε απέναντί τους. Το πρώτο που επιβάλλεται είναι να αποκτήσουμε μια ικανή γνώση ώστε να έχουμε μια ισότιμη συζήτηση μαζί τους. Όταν έρθουν να μας καταθέσουν τις προτάσεις τους πρέπει να μπορούμε σοβαρά να αντιπαραθέσουμε τι εμείς θέλουμε και γιατί. Πρέπει τέλος να μπορέσουμε μέσα από τους συλλογικούς μας θεσμούς με πρώτη την τοπική αυτοδιοίκηση και την συνδρομή ειδικών επιστημόνων να έχουμε έναν ουσιαστικό έλεγχο ως τοπική κοινωνία στο ενδεχόμενο της οποιασδήποτε αξιοποίησης του γεωθερμικού πεδίου με απαραίτητη βέβαια γιʼ αυτό το ενδεχόμενο τη ρητή μας συμφωνία.

Ας συζητήσουμε λοιπόν από τώρα. Να οργανώσουμε επιστημονικές ημερίδες με εισηγητές επιστήμονες δεδομένης οικολογικής ευαισθησίας. Η ενημέρωση και ο διάλογος είναι τα απαραίτητα στοιχεία της περιόδου που διανύουμε. Αν δεν ενεργοποιηθούμε ως κοινωνία σε αυτή την κατεύθυνση το αποτέλεσμα για το νησί μας μπορεί να είναι ιδιαίτερα αρνητικό.

Ορισμένοι βέβαια εδώ στη Μήλο, καλοπροαίρετοι ή όχι, θα αντιτείνουν ότι και εμπειρία και γνώση έχουν οι πολίτες της Μήλου για την εκμετάλλευση της γεωθερμικής ενέργειας υψηλής ενθαλπίας. Η εμπειρία αυτή είναι αρνητική από την προηγούμενη επιχείρηση της ΔΕΗ στη Μήλο και καθορίζει μια ανυποχώρητα αρνητική θέση απέναντι στο τωρινό εγχείρημα. Ας επιχειρήσουμε λοιπόν μια περιληπτική αναφορά, ως κατάθεση στα πλαίσια του διαλόγου που προαναφέρθηκα, σε κάποια στοιχεία αυτής της εμπειρίας και γνώσης που έχουμε αποκομίσει.

Είχαμε από τη μια μεριά την πολιτική της ΔΕΗ. Την χαρακτήρισα ήδη παραπάνω εγκληματική όσον αφορά τις περιβαλλοντικές της επιπτώσεις. Οι ευθύνες της ήταν αποφασιστικές ώστε να δημιουργηθεί στο λαό της Μήλου μια εικόνα της γεωθερμίας ως καταστροφικής δύναμης για το φυσικό περιβάλλον του νησιού και για την ίδια την ζωή των κατοίκων του. Έδρασε ως μαθητευόμενος κλόουν στα οργανωτικά και τεχνικά ζητήματα, την προστασία ιδιαίτερα του περιβάλλοντος, την ουσιαστική ενημέρωση του λαού της Μήλου και τον διάλογο μαζί του. Άφησε πίσω της μια τεράστια πληγή στη συνείδηση των πολιτών του νησιού. Μας έμαθε να αντιμετωπίζουμε με έναν μεσαιωνικό φόβο τη γεωθερμία, σαν ένα μυθικό τέρας που απειλεί να καταστρέψει τα πάντα.

Είχαν βέβαια αποφασιστικό ρόλο σε αυτό και οι πολιτικοί της κεντρικής αλλά και τοπικής πολιτικής σκηνής, οι Πράσινοι αλλά και οι Βένετοι. Τόσο η αδιαφορία των πρώτων, στα πλαίσια της εξουσιολαγνείας τους, για έναν ουσιαστικό διάλογο με το λαό της Μήλου, όσο και ο ακατάσχετος λαϊκισμός των δεύτερων είχαν καταστροφικά αποτελέσματα. Οι γαλάζιοι τότε «προστάτες του περιβάλλοντος» στο όνομα της κατάκτησης της εξουσίας δεν δίστασαν μπροστά σε τίποτα. Ακόμα και στο να εμφανίσουν μέσω υποτιθέμενων επιστημονικών μετρήσεων τη Μήλο γεμάτη από ραδιενέργεια, το δηλητήριο του αρσενικού και άλλα.

Πέταγαν τότε τρομοκρατημένοι οι Μηλιοί τα λάδια στους δρόμους γιατί ήταν λέει δηλητηριασμένα από αρσενικό. Όταν δημοσιοποιήθηκαν μετά οι αναλύσεις από παγκοσμίως έγκυρο Γερμανικό επιστημονικό ινστιτούτο και από άλλους επιστημονικούς φορείς όπως το «Δημόκριτο», που αποδείκνυαν το ψέμα αυτής της ζοφερής εικόνας ελάχιστοι ασχολήθηκαν. Και κανείς βέβαια από όλους αυτούς του πολιτικούς και περιώνυμους επιστήμονες δεν ζήτησε μια συγνώμη. Δεν συνηθίζεται αυτό στον τόπο που λέγεται Ελλάδα.

Αξίζει να τονίσουμε ότι απέναντι σε όλα αυτά τα λουλούδια της κυρίαρχης πολιτικής σκηνής παρέμεινε τότε μόνος ο Σύλλογος Νέων Μήλου, σοβαρή έκφραση τότε του κοινωνικού κινήματος στη νεολαία του νησιού, να επιδεικνύει μια σοβαρή στάση προσπαθώντας να οικοδομήσει γνώση και άποψη γνώση και άποψη μέσα από δημοσιεύματα στο «Βήμα των Νέων» αλλά και την οργάνωση επιστημονικής ημερίδας. Πρέπει να τα θυμόμαστε αυτά ενάντια στη λήθη και την ισοπέδωση που μας εκπέμπουν. Ούτε τότε ούτε τώρα είμαστε όλοι ίδιοι.

Κάνει και αστεία βέβαια η ιστορία. Το έφερε ο καιρός έτσι ώστε ο φλογερός τότε κήρυκας ενάντια στη γεωθερμία και πρωτεργάτης όλων των αντιδράσεων, τοπικός τότε βουλευτής Κυκλάδων της Ν.Δ να βολευτεί (παρατώντας την θέση του βουλευτού για την οποία τον τίμησε ο λαός των Κυκλάδων) ως κυβερνητικός πια πρόεδρος της ΔΕΗ και να έλθει στη Μήλο πριν λίγα χρόνια για να επιδιώξει την ενεργοποίηση της γεωθερμίας! Τι να πει κανείς και να πρωτοθαυμάσει για τα ήθη και το φρόνημα δακτυλοδεικτούμενων πολιτικών… Γέλασε και το παρδαλό κατσίκι που λένε…

Με όλα αυτά το κακό είχε ήδη γίνει. Μια εναλλακτική μορφή ενέργειας που αποδεδειγμένα, χωρίς την παραμικρή αμφιβολία με τις τεχνολογίες που υπάρχουν σήμερα, δεν ρυπαίνει όπως αυτή της καύσης του πετρελαίου που υπάρχει και στη Μήλο, παρουσιάστηκε ως η άνοδος της κόλασης από τα έγκατα της γης σε ένα μικρό νησί. Λες και οι άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία και η Ισλανδία και άλλα μέρη του πλανήτη που την χρησιμοποιούν χωρίς κανένα περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι ανόητοι, καθυστερημένοι και εμείς εδώ πρωτοπορούμε, τρομάρα μας. Είναι βέβαια διαφορετικά τα χαρακτηριστικά του γεωθερμικού πεδίου της Μήλου από αυτά των άλλων χωρών, τις λέει όμως η επιστήμη σήμερα γιʼ αυτό το ζήτημα;

Απέναντι σε αυτό και σε άλλα μικρότερα ή μεγαλύτερα ερωτήματα που υπάρχουν (όπως αυτό της πρόκλησης χαμηλής σεισμικότητας) πρέπει να απαντήσουμε. Απαραίτητος όρος αυτής της απάντησης είναι η γνώση μας για την ουσία των θεμάτων. Ας το κάνουμε λοιπόν πριν προχωρήσουν οι οποιεσδήποτε εξουσίες πριν από εμάς για εμάς.

Τα οποιαδήποτε όμως ερωτήματα που πρέπει άμεσα να απαντηθούν δεν μπορούν να ακυρώσουν μια δεδομένη γνώση κατακτημένη, όπως προανέφερα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η γεωθερμία είναι μια εναλλακτική, ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που δεν ρυπαίνει όπως οι κυρίαρχες συμβατικές, ιδιαίτερα μάλιστα η καύση του πετρελαίου. Η μη χρήση της, όταν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά απαράδεκτη.

Ας προχωρήσουμε λοιπόν. Να μάθουμε και να συζητήσουμε με τόλμη χωρίς φτηνούς λαϊκισμούς και άναρθρες κραυγές. Να απαιτήσουμε επιτέλους ως κοινωνικό κίνημα τη Μήλο που αξίζει στα παιδιά μας. Τη Μήλο μιας οικονομικής ανάπτυξης που θα σέβεται το περιβάλλον, θα σέβεται τον άνθρωπο. z

_________

*Εκπαιδευτικός, Πρόεδρος Πλακιώτικης Ένωσης

Αντιπρόεδρος Ομίλου Φίλων Βουνού και Θάλασσας Μήλου

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 85, 9/08