ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΠΑΕΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Δημήτρης Κωστόπουλος

Κάνοντας απολογισμό της νίκης των συμμάχων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λόρδος Κέρζον δήλωνε ποιητικά ότι είχαν ταξιδέψει προς τη νίκη πάνω σε ένα μεγάλο κύμα πετρελαίου. Η Βρετανία «κυβερνούσε τα κύματα» πλέον και με την βοήθεια του πετρελαίου και ο λόρδος Κέρζον θα δικαιωνόταν σύντομα και κατά την διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Η στρατιωτική τακτική του Χίτλερ, ο κεραυνοβόλος πόλεμος το περίφημο (Blitzkrieg) που βασιζόταν στην ταχύτητα των τεθωρακισμένων και των αεροπλάνων όμως χρειαζόταν πετρέλαιο. Από την εποχή του κάρβουνου και του ατμού περνούσαμε στην εποχή του πετρελαίου και του κινητήρα εσωτερικής καύσης. Την εποχή της έναρξης του Β Παγκόσμιου Πολέμου, το πετρέλαιο ήταν για τις ΗΠΑ η κύρια πηγή παραγωγής ενέργειας, σε αντίθεση με την Γερμανία όπου το 90% της παραγόμενης ενέργειας προερχόταν από το κάρβουνο.

Το 1936 στη Γερμανία η εταιρεία Farber κατάφερε να παρασκευάσει συνθετικά καύσιμα και με την έναρξη του πολέμου περίπου το 50% των αναγκών της γερμανικής μηχανής καλυπτόταν από συνθετικό πετρέλαιο. Αλλά αυτό όχι μόνον δεν έφθανε αλλά και το κόστος παραγωγής τους ήταν τεράστιο, σε σχέση με τις τιμές αγοράς του αργού πετρελαίου.

Η ψυχιατρική εκδοχή της προσωπικότητας του Χίτλερ παραμένει ενδιαφέρουσα, αλλά δεν είναι αυτή που τον οδήγησε στην απόφαση της ριψοκίνδυνης και φαινομενικά παράλογης εκστρατείας του στους πάγους της Ρωσίας και στην φλεγόμενη άμμο της Βόρειας Αφρικής. Η γεωλογική ιδιομορφία του πετρελαίου το εγκλωβίζει σε αυστηρά οροθετημένους θύλακες. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, ξεκινώντας από την Μέση Ανατολή καταλήγει στον Καύκασο. Η μηχανοκίνητη στρατιωτική λαβίδα του Χίτλερ δεν θα κλείσει ποτέ γύρω από αυτόν τον θύλακα τσακισμένη στα χιόνια και τις άμμους. Αλλά ακόμα και όταν τον Αύγουστο του 1942 τα γερμανικά στρατεύματα κατάφεραν να φτάσουν στα κοιτάσματα του Μαικόπ στον Καύκασο, ανακάλυψαν ότι οι Ρώσοι είχαν ανατινάξει τις πετρελαιοπηγές και τα διυλιστήρια. Τελικά οι Γερμανοί έμειναν από πετρέλαιο στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν πετρέλαιο.

Ο Fon Speer ήταν ειλικρινής μετά την λήξη του πολέμου, όταν παραδέχτηκε ότι η επίθεση στην Ρωσία έγινε κυρίως για τα πετρέλαια του Μπακού στον  Καύκασο. Αλλά τα ίδια προβλήματα με την Γερμανία είχε και η βασική της σύμμαχος Ιαπωνία. Οι κύριοι προμηθευτές πετρελαίου της Ιαπωνίας προπολεμικά ήταν οι ΗΠΑ και οι Ολλανδικές Ινδίες (Ινδονησία). Όταν το 1941 οι Ιάπωνες κατέλαβαν την Νότια Ινδοκίνα απειλώντας και την υπόλοιπη, οι ΗΠΑ, η Βρετανία και οι Ολλανδικές Ινδίες επέβαλαν εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου προς την Ιαπωνία.

Η Ιαπωνία  αμέσως επιτέθηκε στο Περλ Χάρμπορ και κατάφερε να καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό τον αμερικανικό στόλο. Ο δρόμος για την κατάληψη των πετρελαϊκών κοιτασμάτων των Ολλανδικών Ινδιών ήταν ανοικτός. Οι Ιάπωνες έχοντας εξασφαλίσει τον ενεργειακό τους ανεφοδιασμό άρχισαν να κυριαρχούν στον Ειρηνικό, αλλά οι Αμερικάνοι κατάφεραν σύντομα να αναπληρώσουν τις απώλειες των αεροπλάνων τους και να κυριαρχήσουν στον αέρα. Τα ιαπωνικά τάνκερ δεν μπορούσαν πλέον να μεταφέρουν με ασφάλεια το πετρέλαιο στην Ιαπωνία. Το 1944 τα φορτία πετρελαίου προς την Ιαπωνία είχαν μειωθεί κατά το ήμισυ και ένα χρόνο αργότερα το πετρέλαιο δεν μπορούσε πια να φτάσει στην Ιαπωνία.

Στεγνοί πλέον από πετρέλαιο οι Ιάπωνες έβλεπαν την πολεμική τους μηχανή να καθηλώνεται. Τα αεροσκάφη τους πετούσαν με καύσιμα που έφτιαχναν από ρίζες πεύκου (τα πρώτα ίσως βιοκαύσιμα) ενώ χρησιμοποίησαν ακόμα και κάρβουνο για να κινήσουν τα φορτηγά τους. Ο πόλεμος είχε τελειώσει αλλά συμβολικά ολοκληρώθηκε με την αιματηρή επίδειξη μιας τεράστιας αποδέσμευσης μιας καινούργιας μορφής ενέργειας, της πυρηνικής. Όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Jeremy Rifkin ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος κρίθηκε από το απλό γεγονός ότι το 86% των εδαφών που είχαν πετρέλαιο ήταν στα χέρια των συμμάχων.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ.  86, 10/08