ΤΡΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΜΑΡΚ ΑΚΜΠΑΡ ΣΥΝ-ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ

«Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ»

Συνέντευξη: Χρίστος Καλλίτσης,

Νοέμβριος 2008 – www.documenda.gr

Προβολές ντοκιμαντέρ με θέμα «Παραγωγή & Κατανάλωση» έγιναν με επιτυχία στις 20 και 21 Νοεμβρίου 2008 στο αμφιθέατρο των ΤΕΙ της Κατερίνης. Προβλήθηκαν τρεις ταινίες: «Ο φορτηγατζής» του Λευτέρη Ξανθόπουλου, «Τα φεστιβάλ του κόσμου» των Χ. Καλλίτση, Λ. Κούχτιν και Α. Λιάκου και «Η Εταιρεία» των Μαρκ Άκμπαρ, Τζένιφερ Άμποτ και Τζόελ Μπάκαν.

Η επικοινωνία που είχαμε με τον Καναδό παραγωγό και σκηνοθέτη Μαρκ Άκμπαρ έστρεψε την προσοχή της ενότητας προβολών στην καταναλωτική μας συμπεριφορά. Πόσο προβληματιζόμαστε πριν αποφασίσουμε να καταναλώσουμε ένα προϊόν για τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις; Πόσο μας αφορά το γεγονός ότι πολλά φτηνά προϊόντα που παράγονται κυρίως σε χώρες της Ασίας γίνονται σε συνθήκες όπου παραβιάζονται τ' ανθρώπινα δικαιώματα; 

Σε γραφόμενά του ο Μαρκ Άκμπαρ αναφέρει: «Ο πατέρας μου ήταν ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Έτσι προσωπικά είχα μία ζωή με σχετικά πλεονεκτήματα λόγω της οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς μου. Ανέκαθεν ένιωσα την υποχρέωση να προσπαθήσω να χρησιμοποιήσω αυτό το προνόμιο υπεύθυνα. Επιπλέον οι κινηματογραφιστές είναι πολύ τυχεροί εδώ στον Καναδά. Υπάρχει η δυνατότητα δημόσιας χρηματοδότησης και ελευθερίας έκφρασης.

(…) Ο κύριος σκοπός μου φτιάχνοντας την ταινία «Η Εταιρεία» ήταν το να αμφισβητήσω τη συμβατική αντίληψη για το ρόλο των εταιρειών στην κοινωνία, να κάνω το συνηθισμένο τοπίο να μοιάζει με ξένο. Να προβληματίσω τους θεατές σχετικά με το αν είναι φυσιολογική η επικρατούσα νοοτροπία, ώστε να μπορέσουν να πάρουν κριτική απόσταση από τις εταιρείες και την "φιλοσοφία" τους, η οποία μας επηρεάζει όλους». 

Για περισσότερα από τριάντα χρόνια η δουλειά του Μαρκ Άκμπαρ στο φιλμ και το βίντεο έχει ταράξει την απάθεια του κόσμου σε θέματα σχετικά με την φτώχεια, τον έλεγχο που ασκούν τα μέσα επικοινωνίας στους πολίτες, τ' ανθρώπινα δικαιώματα, την ηγεμονία των Η.Π.Α. και τη δύναμη των πολυεθνικών.

Η ταινία «Η Εταιρεία» κέρδισε 22 βραβεία και διακρίσεις, προβλήθηκε σε κινηματογραφικές αίθουσες σε περισσότερες από 300 πόλεις, συμμετείχε σε περισσότερα από 50 φεστιβάλ και προβλήθηκε από περισσότερους από 30 τηλεοπτικούς σταθμούς. Επίσης «Η Εταιρεία» συμπεριλαμβάνεται στο πρόγραμμα σπουδών πολλών πανεπιστημίων στις Η.Π.Α. και τον Καναδά.

A

•    Πόσο αποτελεσματικό βρίσκετε το σχέδιο παραγωγής ντοκιμαντέρ για την κοινωνική αλλαγή στον Καναδά και την διεθνή κοινότητα;

 «Σε ποιο σχέδιο αναφέρεστε;»

Αναφέρομαι στη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την μελέτη: «Ανοίγοντας νέο πεδίο» (Breaking new ground, του Εθνικού Κινηματογραφικού Συμβουλίου του Καναδά)*, η οποία συμπεριλάμβανε «το θέμα της κοινωνικής αλλαγής (κοινωνικού αντίκτυπου) των καναδικών ντοκιμαντέρ». Υπέθεσα πως η ταινία «Η Εταιρεία» μπορεί να προκαλέσει στους θεατές της τη διάθεση για αλλαγή στάσης ζωής. Ποιά είναι τ' αποτελέσματα από την προβολή τέτοιων ντοκιμαντέρ από τη δική σας εμπειρία;

«Ο ανερχόμενος αριθμός πωλήσεων σε DVD, τηλεοπτικών αναμεταδόσεων και οι άνω του 1.000.000 πωλήσεις μέσω ίντερνετ (downloads) μου λένε πως η ταινία βροντοφωνάζει σ' ένα παγκόσμιο κοινό. Το γεγονός ότι χρησιμοποιείται από καινοτόμους καθηγητές και από καθηγητές φοιτητών σε μεταπτυχιακές σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων μου λέει πως κάτι πρέπει να γίνεται. Είχαμε παρόμοια εμπειρία πριν μερικά χρόνια με την ταινία "Κατασκευάζοντας την Συναίνεση: Ο Νόαμ Τσόμσκυ και τα Μέσα" (Manufacturing Consent: Noam Chomsky and the Media). 

Όλο αυτό το διάστημα ο κόσμος μας στέλνει επιστολές. Μας γράφει πράγματα όπως:

"Είδαμε την ταινία μαζί με τον άντρα μου. Εντυπωσιάστηκα εκείνο το βράδυ από τα πράγματα που είδα στην τηλεόραση. Κοίταξα στο ψυγείο για να ελέγξω το γάλα (χωρίς ορμόνες ευτυχώς). Υποσχέθηκα στον εαυτό μου να αγοράζω προϊόντα μονάχα από τον Καναδά και την Ευρώπη. Μίλησα με τον χρηματιστή μου και πούλησα όλες τις μετοχές (οι οποίες πήγαιναν καλά παρά την αλλαγή που έγινε στην αγορά το 2008). Έγινε προτεραιότητα το να αγοράζω μετοχές από εταιρείες που είχαν κοινωνική συνείδηση και ήταν φιλικές προς το περιβάλλον. Αποφασίσαμε πως δεν θέλαμε να κάνουμε χρήματα για τα γεράματα από εταιρείες που για να πετύχουν το σκοπό τους καταπίεζαν τους φτωχούς και κατέστρεφαν το περιβάλλον. Πού θα μπορούμε να ταξιδέψουμε στα "χρυσά μας χρόνια" αν οι μετοχές μας σε αυτές τις εταιρείες καταστρέφουν τον κόσμο που αγαπάμε; Επίσης αγόρασα την ταινία (από την ιστοσελίδα) για να την δώσω στον χρηματιστή μου, ώστε να καταλάβει τη νέα μου επενδυτική "φιλοσοφία". Είμαι πιο συνειδητοποιημένη σχετικά με τον τόπο προέλευσης των προϊόντων που αγοράζω. Αυτή η ταινία επηρέασε πολλές πτυχές της ζωής μου ειδικά σε σχέση με το χρηματιστήριο. Φοβάμαι πως τα λεφτά μου δεν θ' αυγατίσουν και δεν θα έχω αρκετά για τη συνταξιοδότησή μου, αλλά κοιμάμαι καλύτερα τα βράδια γνωρίζοντας πως δεν στηρίζω τυραννικές εταιρείες που καταπιέζουν άλλους και καταστρέφουν τον κόσμο μας (…). Σας ευχαριστώ που εκθέσατε την ιστορία πίσω από τις πολυεθνικές και μας βοηθήσατε να τις απομυθοποιήσουμε".

Αυτή είναι πραγματική αλλαγή. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η απόκριση:

"Είμαι φοιτητής μηχανικός, ειδικεύομαι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Είδαμε την ταινία στη διάρκεια του μαθήματος αγγλικής γλώσσας. Μετά την προβολή κανείς μας δεν βγήκε στους δρόμους με αμφιβολίες ή κλωτσόντας την ευθύνη των μάνατζερ. Ήταν η πρώτη φορά που ήρθαμε σε επαφή με τέτοια πράγματα, συνήθως το θέμα είναι οι αξίες των μετοχών κ.ά. Ο αντίκτυπος νομίζω σε πολλούς φοιτητές που είδαν την ταινία, είναι πως σκέφτονται πλέον διαφορετικά για διάφορα θέματα και αναρωτιούνται για πράγματα που δεν τα είχαν υπολογίσει παλιότερα"».   

B

•    Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με τα όσα συμβαίνουν στις διεθνείς χρηματαγορές και στο τραπεζικό σύστημα τον τελευταίο καιρό; Μήπως αυτό κάνει προφανείς τις ευθύνες των εταιρειών για την άρρωστη λειτουργία της οικονομίας;

«Οι επιχειρήσεις έχουν μονάχα μία υποχρέωση – να κάνουν όσα περισσότερα χρήματα μπορούν για τους μετόχους τους. Ο Μίλτον Φρίντμαν στη συνέντευξη του για την ταινία εξηγεί: "Η εταιρεία είναι ιδιοκτησία των μετόχων της. Τα συμφέροντά της είναι τα συμφέροντα των μετόχων της. Τώρα, πέρα από αυτό, αν θα ξόδευε τα χρήματα των μετόχων για σκοπούς κοινωνικής ευθύνης ενάντια στα κέρδη της; Η απάντηση θα έλεγα πως είναι Όχι".

Ο Φρίντμαν μας είπε πως υπάρχει λίγος, αν υπάρχει χώρος για τις κυβερνήσεις για να ελέγξουν τα όσα κάνουν οι εταιρείες στο κυνήγι του κέρδους. Ακολούθως αναφέρει πως οι κυβερνήσεις θα πρέπει να περιορίσουν καθοριστικά τον ρόλο τους ως οικονομικοί επιβλέποντες. Με άλλα λόγια θα πρέπει ν' απεξαρτηθούν οι εταιρείες. Αυτό συμβαίνει από τη δεκαετία του '70.  

Ο Τζόελ Μπάκαν, που είναι ο συγγραφέας της ταινίας "Η Εταιρεία", πρόσφατα έγραψε ότι το "κάθισμα" της Wall Street (χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης), "προκλήθηκε κατά ένα μέρος λόγω της ενδογενούς σύγχυσης αυτών των δύο παραμέτρων. Αν οι επιχειρήσεις έχουν φτιαχτεί αποκλειστικά για να φτιάχνουν χρήματα για τους μετόχους τους και αν οι κυβερνήσεις δεν έχουν θέση στο να ελέγξουν τα όσα κάνουν, τότε ποιος θα τις σταματήσει να συμπεριφέρονται ανόητα και επικίνδυνα στην αναζήτηση του κέρδους;

Χωρίς να μας προκαλεί έκπληξη η εσωστρεφής φύση των εταιρειών όπως εκφράζεται στην παθολογική αναζήτηση του κέρδους έχει οδηγήσει πολλές από αυτές στο να χειραγωγούν και να παραπλανούν τους πολίτες και τις άλλες επιχειρήσεις. Με εξοργίζει το ότι αυτές και όσοι τις διοικούν, έχουν πλουτίσει απεριόριστα από αυτή τη στάση εδώ και πολλά χρόνια. Δυστυχώς τα καταρρεύσαντα σχήματα ενός οικονομικού τομέα είχαν καρκινογόνα επίδραση, η οποία τραυματίζει καταστροφικά πολλούς άλλους τομείς και η αρρώστια μεταδίδεται. Η πλειοψηφία του λαού, πολλά ιδρύματα και τεράστια συνταξιοδοτικά κεφάλαια που εκπροσωπούν πολύ κόσμο τοποθέτησαν την εμπιστοσύνη τους σε αυτές τις ψευτοελεγχόμενες αγορές. Ωστόσο, υποφέρουν χρηματοοικονομικά. Άτομα αλλά και ολόκληρες χώρες βρίσκονται σε κατάσταση σοκ". 

Ο Μπάκαν βλέπει ένα μάθημα σε όλο αυτό: "Σε μία οικονομία, η οποία κυριαρχείται από μεγάλες επιχειρήσεις, για τις οποίες το να δημιουργείς κεφάλαιο σε μετοχές, συνήθως βραχυπρόθεσμο, είναι ο πρωταρχικός στόχος,  επιτακτικός είναι ο έλεγχός τους από κυβερνητικές αρχές. Είναι υποχρεωτικός – όπως είναι υποχρεωτικό το ότι αυτές οι αρχές θα είναι ανεξάρτητες, στραμμένες στο κοινό συμφέρον, δημοκρατικά νομιμοποιημένες και φορείς εξουσίας. Αυτή είναι η αλήθεια, φυσικά όχι μόνο για τον οικονομικό τομέα αλλά και για κάθε άλλο κοινωνικό και περιβαλλοντικό φορέα"».

C 

•    Πόσο αισιόδοξος είστε για την πιθανότητα ο κόσμος μας να ξεπεράσει την παρούσα περιβαλλοντική, ηθική και οικονομική κρίση;

«Δεν προβλέπω την εξαφάνιση του ανθρώπινου γένους. Βλέπω όμως στη διάρκεια μίας ή δύο γενεών, έναν απότομο περιορισμό του ανθρώπινου πληθυσμού με μαζικές κοινωνικές αναταραχές και φτώχεια σε ένα ευρύτερο πεδίο. Ανάλογη με την οικονομική κρίση είναι η παρούσα περιβαλλοντική κρίση. Είναι δυσκολότερο να τη δει κάποιος επειδή ξετυλίγεται πιο αργά. Αλλά όσο αφορά στο περιβάλλον δεν υπάρχει οδός επιστροφής. Δεν υπάρχει τράπεζα περιβάλλοντος για να δανειστείς περισσότερο χρόνο. Απλά είμαστε πάρα πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι εξαντλούμε και καταστρέφουμε με γεωμετρικά αυξανόμενους ρυθμούς τις διαθέσιμες πηγές. Αυτοί από εμάς που πρέπει ν' αλλάξουμε σε μεγαλύτερο βαθμό είναι πολύ αδιάφοροι, πολύ εγωϊστές και πολύ άνετοι για να κάνουν τις ριζικές αλλαγές που χρειάζεται. Είμαι αισιόδοξος πως όσοι θα επιζήσουν από αυτή τη διαδικασία θα κάνουν πιο σώφρονα χρήση των διασωθέντων αποθεμάτων».      

Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία των Προβολών Ντοκιμαντέρ στο ΤΕΙ Κατερίνης με θέμα «Παραγωγή & Κατανάλωση» (20 και 21 Νοεμβρίου του 2008)

* www.centerforsocialmedia.org/documents/nfb_report.pdf

info: www.thecorporation.com

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 88, 12/08