«Πριν από 25 χρόνια»

Άννα Κ-Μ.

Αποσπάσματα από την έκδοση

 «25 χρόνια … Μαζί μπορούμε περισσότερα»

της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Αρχέλων για την επέτειο της 25ετίας της

Όλα ξεκίνησαν κάπως τυχαία. Αιτία ήταν η επιθυμία του Δημήτρη Μαργαριτούλη και δικιά μου να κάνουμε διακοπές σε ερημικές παραλίες. Έτσι βρεθήκαμε στη Ζάκυνθο το καλοκαίρι του 1977, μαζί με τα παιδιά μας, τη Λενιώ και τον Ιάσονα. Επειδή οι παραλίες που είδαμε ήταν γεμάτες κόσμο, ετοιμαστήκαμε να φύγουμε. Στην ουρά για το πλοίο, όμως είδαμε ένα γνωστό του Δημήτρη από το στρατό που μας μίλησε για την παραλία Δάφνη με μεγάλο ενθουσιασμό. Αναβάλαμε την αναχώρησή μας, πήγαμε στη Δάφνη, μας άρεσε πάρα πολύ και κατασκηνώσαμε κάτω από τις χαρουπιές. Κάποια ανεξήγητα ίχνη στην άμμο που βλέπαμε κάθε πρωί, προβλημάτιζαν έντονα το Δημήτρη.

Παραφύλαξε λοιπόν ένα βράδυ και στη μέση της νύχτας ήρθε στο αντίσκηνο και μας ξύπνησε με μάτια που έλαμπαν. Είχε βρει μια χελώνα που γεννούσε, πολύ κοντά στη σκηνή μας, ανάμεσα στους θάμνους. Εντυπωσιάστηκα από το μέγεθός της, και την ομοιότητα που φαινόταν να έχει μέσα στη νύχτα το σχήμα του καβουκιού της με τους θάμνους που βρίσκονταν γύρω της.

Αυτή η ανακάλυψη άλλαξε τη ζωή μας. Ο Δημήτρης μπήκε σε πολύ βαθιά νερά μιας και στην Ελλάδα τίποτα δεν ήταν γνωστό για θαλάσσιες χελώνες στον επιστημονικό κόσμο. Σημαντικότατη βοήθεια ήρθε από Αμερικανούς ερευνητές και ιδιαίτερα τον Jack Frazier. Άνθρωπο σοφό, με εμφάνιση Δαρβίνου, που ήρθε στην Ελλάδα, τον φιλοξενήσαμε στο σπίτι μας, πήγε στη Ζάκυνθο και μετά από πολύωρες συζητήσεις, μας άνοιξε τα μάτια σε αρκετά δύσκολα θέματα.

Τα πρώτα χρόνια ο δικός μου ρόλος στην προστασία της χελώνας και στο Σύλλογο,  ήταν πολύ  δευτερεύων. Προτεραιότητά μου ήταν τα παιδιά 3 και 5 ετών το 1977. Πότε-πότε έδινα κάποιες γνώμες για τους συνεργάτες του Δημήτρη, για τις διαλέξεις που έδινε, έψαχνα επιστημονικές δημοσιεύσεις σε βιβλιοθήκες όταν πηγαίναμε στο εξωτερικό, εκείνος για δουλειές του ΟΤΕ, γενικά τον υποστήριζα και του έκανα παρέα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αγανακτούσα πολλές φορές με τη μονομέρεια του ενδιαφέροντός του.

Μέσα στις προσπάθειες για την προστασία του βιοτόπου της Ζακύνθου και μετά από πρόσκληση του συντοπίτη του καθηγητή Οικολογίας τότε στο ΑΠΘ, Νίκου Μάργαρη, το 1982 ο Δημήτρης  έδωσε διάλεξη στο Βιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου

Θεσσαλονίκης. Ανάμεσα στους ακροατές ο Θωμάς Αράπης, η Λίλη Κορναράκη, η Χρύση Μυτιληναίου, η Χρυσή-Γιάννα Πολίτου, ο Αντώνης Κουλούρης, η Ευγενία Ροίδου, ο Βαγγέλης Καρανατσίδης, ο Τέλης Κωτίτσας, η Στέλλα Δημητριάδου, ο Μιχάλης Δρετάκης, ο Νίκος Μεκέσης κ. ά. που ενδιαφέρθηκαν έντονα για το θέμα και ήταν ο πυρήνας των πρώτων νέων που δούλεψαν στις παραλίες πριν ακόμη δημιουργηθεί ο Σύλλογος. Μαζί τους πορεύτηκαν και άλλα πρόσωπα αφοσιωμένα στη φύση και στη χελώνα όπως ο Γιώργος Χείρας, ο Βασίλης Δήτσιος, ο Γιώργος Γιαννακάκης,  ο Άρης Λασκαράτος, ο Άγγελος Μοιράγιας, ο Στέλιος Ψωμάς και σίγουρα ξεχνάω αρκετούς.

Όταν με τις πρώτες παρατηρήσεις βεβαιωθήκαμε για την αξία του βιοτόπου στη Ζάκυνθο, ο Δημήτρης έβαλε πλώρη για την προστασία του. Απαραίτητη κίνηση ήταν η δημιουργία ενός νομικού προσώπου που θα ισχυροποιούσε τις παρεμβάσεις μας. Έτσι ξεπήδησε η ιδέα της δημιουργίας του Συλλόγου που έγινε πράξη το 1983 μετά από πολλές συζητήσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Τα ιδρυτικά μέλη ήταν έτοιμα, δοκιμασμένα και ζυμωμένα μαζί στη δουλειά πεδίου. Αυτό πιστεύω πως είναι και το μεγάλο προτέρημα του Συλλόγου.

Οι ιδρυτές λοιπόν είναι όλοι αυτοί που δούλεψαν τα πρώτα χρόνια με ανιδιοτέλεια, έβαλαν την προσωπική τους «πινελιά» στον καμβά που λέγεται ΑΡΧΕΛΩΝ και με την ιδεολογία τους χάραξαν τη διαδρομή που πάνω της πορευόμαστε. Ωστόσο πιστεύω πως η βασική χάραξη και το ύφος του Συλλόγου ανήκουν κυρίως στο Δημήτρη Μαργαριτούλη, με τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί ο καθένας να βρει σ’ αυτό.

Τα πρώτα χρόνια

Τα πρώτα χρόνια ο Σύλλογος ήταν μια ταχυδρομική θυρίδα στην Κηφισιά. Μάλιστα αυτό σχολιαζόταν αρνητικά στη Ζάκυνθο: «ο Σύλλογος των ελίτ της Κηφισιάς θα μας υπαγορεύσει τι να κάνουμε με τις χελώνες;». Λέγανε κι άλλα … «Ο Μαργαριτούλης θέλει ν’ αγοράσει φτηνό οικόπεδο στη Ζάκυνθο, γι’ αυτό λέει για χελώνες για να ρίξει τις τιμές». Βλέπετε εκείνη την εποχή η έννοια της δράσης για την προστασία της φύσης, χωρίς προσωπικό όφελος έμοιαζε ανήκουστη στο ευρύ κοινό. Τα πρώτα χρόνια όλη η δουλειά (οργάνωση monitoring, αλληλογραφία, ενημέρωση κοινού, δημόσιες σχέσεις, επιστημονικές παρουσιάσεις, ενημερωτικά δελτία, περιβαλλοντική εκπαίδευση κ. ά) γινόταν κυρίως από τα μέλη του Δ.Σ. που σύμφωνα με το καταστατικό εκλεγόταν κάθε χρόνο.

Από τα σημαντικότερα στελέχη που έθεσαν στόχους και χάραξαν τολμηρές διαδρομές, θεωρώ ότι ήταν ο Μάκης (Θωμάς) Αράπης, ο Νίκος Χαραλαμπίδης, ο Δημήτρης Δημόπουλος και η Λίλη Κορναράκη.

Εκείνο τον καιρό νομίζω πως τα πρόσωπα που συναναστρεφόμαστε βρίσκονταν μέσα σε μια σφαίρα που εξερράγη, κάτι σαν το big bang, και σκορπίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις δημιουργώντας ή στελεχώνοντας  περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, η Greenpeace, το Μεσόγειος SOS, το WWF, η ΕΟΕ, η ΕΕΠΦ κ. ά.

Κοιτάζοντας στο μέλλον

Εδώ σκέφτομαι την ερώτηση που συχνά κάνει στις συναντήσεις μας η Θεώνη Καρκούλια: «Δηλαδή πόσο μεγάλος θέλουμε να γίνει ο Σύλλογος;». Εύλογη ερώτηση για ένα νέο άνθρωπο που έχει μπει στο Σύλλογο με ενθουσιασμό, και σπάνια  ευσυνειδησία. Η απάντηση που θα μπορούσα να δώσω είναι:  Εξαρτάται τι εννοούμε με τη λέξη «μεγάλος». Να διαχειρίζεται μεγάλα κονδύλια; Να απασχολεί πολλά πρόσωπα; Να έχει μεγάλη περιουσία; Να επιτηρεί πολλά χιλιόμετρα ακτών; Να δημιουργεί μεγάλη ποσότητα εκπαιδευτικού υλικού; Να πλησιάζει πολύ κόσμο;

Ή … να μπορέσει να μπει στην καθημερινότητα του καθενός μας επηρεάζοντας τη συμπεριφορά του με περιβαλλοντικά κριτήρια; Τότε θα ‘ναι μεγάλος ο Σύλλογος.

Ελπίζω να έπεται συνέχεια στα Retreats , επειδή, όπως λέει και ο Μικρός Πρίγκιπας «… αν αξίζει κάτι σ’ αυτή τη ζωή, είναι το να δημιουργείς σχέσεις …».

Πολλές φορές στο παρελθόν είχαμε έρθει σ΄επαφή με σκηνοθέτες με σκοπό τη  δημιουργία μιας ταινίας για τη ζωή στις κατασκηνώσεις του ΑΡΧΕΛΩΝ. Μάλιστα εγώ είχα γράψει σενάρια και μαζί με το Δημήτρη Δημόπουλο και το Νίκο Χαραλαμπίδη, είχαμε συντάξει και διάφορα συμφωνητικά συνεργασίας, και είχαμε συναντηθεί με σκηνοθέτες. Τίποτα όμως δεν έγινε τότε.

Κι’ ενώ είχα αρχίσει να απογοητεύομαι, να σου αυτή η υπέροχη ταινία “The Archelon bubble”  θα το μεταφράσω: « Η φυσαλίδα του ΑΡΧΕΛΩΝ» που γυρίστηκε στο Ρέθυμνο το καλοκαίρι του 2007, από το Λεύτερη Φυλακτό και εκτός από την ταλαντούχα σκηνοθεσία, περιέχει εξαιρετικές σκέψεις των εθελοντών. Κάτι που ξεπήδησε μόνο του από μια κατασκήνωση του ΑΡΧΕΛΩΝ χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου από τους παλιούς. Μπορώ να πω κι εγώ εδώ τη φράση με την οποία τελειώνει αυτή η ταινία: «Είναι ακριβώς αυτό που ήθελα να συμβεί».

Επισημαίνω μερικές από τις σκέψεις των εθελοντών επειδή νομίζω ότι αξίζει να τις συγκρατήσουμε.

«Αρχικά ήρθα για να πλουτίσω το βιογραφικό μου. Ως τώρα οι διακοπές μου ήταν σε ξενοδοχεία 5 αστέρων, σαν αυτά που πάμε τώρα και κάνουμε παρουσιάσεις για τις χελώνες. Ούτε που είχα σκεφτεί ποτέ ότι θα κάνω τέτοιες διακοπές…»

«Δουλεύοντας για τράπεζες επενδύσεων κερδίζεις περισσότερα απ’ όσα μπορείς να ξοδέψεις. Γυρίζεις τον κόσμο, βλέπεις τηλεόραση σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και λες “Σ’ αγαπώ” από το τηλέφωνο, αλλά βρίσκεσαι σ’ άλλη χώρα. Τους ανθρώπους που γνωρίζεις στον κόσμο των επιχειρήσεων είναι δύσκολο να τους κάνεις φίλους σου. Μπαίνεις σ’ ένα λούκι και δεν μπορείς να ξεφύγεις αφού έχεις να πληρώσεις «ανάγκες» που σου δημιουργούνται» …

« Οι νόμοι είναι καλοί αλλά δεν εφαρμόζονται. Οι άνθρωποι συμφωνούν αλλά όταν τους λες κάνε κάτι για να υποστηρίξεις την προσπάθεια, συνήθως δεν κάνουν.»

« Έχω μάθει εδώ ότι υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να επικοινωνήσεις, εκτός από  τη γλώσσα. Συνάντησα εξαιρετικούς ανθρώπους και κέρδισα αυτοεκτίμηση»

«Απλά και μόνο ότι δεν έχουμε τρεχούμενο νερό, λέει κάτι για μας…»

« Μαθαίνουμε ο ένας τον άλλο, μ’ έναν τρόπο που θα ήταν αδύνατον κάτω από άλλες συνθήκες … »

«Φοβάμαι μήπως ανακαλύψω ότι έγινα ένας άνθρωπος που δεν διασκεδάζω πια με την παλιά μου ζωή»

«Φοβάμαι να επιστρέψω σ’ έναν κόσμο με τοίχους, πόρτες, ψυγεία, φούρνους μικροκυμάτων, πεζοδρόμια …»

«Έχω να χρησιμοποιήσω κλειδί εδώ κι εννέα μήνες …»

«Δεν μπορώ να θυμηθώ τον άνθρωπο που ήμουνα πριν έρθω στην Ελλάδα …»

«Ήρθα εδώ για τελείως ιδιοτελείς σκοπούς. Τώρα όμως δεν δουλεύω για τον εαυτό μου αλλά για τις χελώνες. Κανείς δεν μου υπαγορεύει πού να πάω και τι να κάνω. Είναι όλα δική μου επιλογή… »

«… Κάθε μέρα ζω ένα συνδυασμό πολυπολιτισμικής κουλτούρας… »

« … Ζούμε μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι η δική μας κουλτούρα που την ονομάζουμε: « «Η φυσαλίδα του ΑΡΧΕΛΩΝ» …

Ονειρεύομαι την εποχή που ο ΑΡΧΕΛΩΝ, χωρίς καμιά συμμετοχή του Δημήτρη Μαργαριτούλη ή δικιά μου, θα τραβάει το δρόμο του πάνω σε βασικές γραμμές που θα παραδεχόμαστε και τότε θα τον καμαρώνουμε.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 88, 12/08