Διάσκεψη του ΟΗΕ για το περιβάλλον στο Πόζναν

Ευθύμης Παπαδημητρίου

Για δώδεκα συνεχείς μέρες, στις αρχές Δεκεμβρίου, τα βλέμματα όλων των περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων πολιτών του κόσμου ήταν στραμμένα στην Πολωνία, όπου διεξήχθη η παγκόσμια Διάσκεψη για το κλίμα του ΟΗΕ. Παρά τις απεγνωσμένες εκκλήσεις του Αλ Γκορ η Διάσκεψη κορυφής έληξε χωρίς να εκδοθεί επίσημη πολιτική διακήρυξη. Συμφωνία υπήρξε μόνο για επιδοτήσεις προσαρμογής και κάποιες επιμέρους λεπτομέρειες. Όπως είπε κάποιος ειδικός για το κλίμα της Γκρίνπις: «Ένας χρόνος για την προστασία του κλίματος πήγε χαμένος».

Την τελευταία μέρα της Διάσκεψης μάταια προσπάθησε ο Πολωνός υπουργός περιβάλλοντος να διατυπώσει μια πολιτική Διακήρυξη. Ένας απεσταλμένος από την Κίνα χαρακτήρισε το πολωνικό σχεδίασμα διακήρυξης ως «ένα πακέτο από σκουπίδια». Μάταια προσπάθησε να δώσει μια νέα πνοή στην Παγκόσμια Διάσκεψη για το κλίμα ο Αλ Γκόρ, ο Αμερικανός που βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ για τη συνεισφορά του στην προσπάθεια για προστασία του κλίματος.. Όπως είπε: «Με την αλήθεια δεν μπορεί κανείς να διαπραγματεύεται». «Και την Αλήθεια μας την έχει παρουσιάσει η επιστήμη».

            Στο τέλος των συζητήσεων προέκυψαν 30 αποφάσεις, από τις οποίες όμως οι περισσότερες είχαν τεχνικό χαρακτήρα. Η πιο σπουδαία απόφαση της διάσκεψης αφορά στις λεγόμενες επιδοτήσεις προσαρμογής. Αυτές  στοχεύουν στην εξασφάλιση χρημάτων για τις φτωχές χώρες ώστε να είναι αυτές σε θέση να αντιμετωπίσουν της ζημίες που οφείλονται στην διαταραχή του κλίματος. Πάντως οι G77 και η Κίνα δήλωσαν ότι σκοπεύουν να μιλήσουν για τις προσπάθειές τους μείωσης των εκπομπών μόνο όταν θα κατατεθούν οι επιδοτήσεις προσαρμογής.

            Διάσταση απόψεων υπήρξε επίσης και για τον φορέα υλοποίησης του σχεδίου. Στην περυσινή Διάσκεψη για το κλίμα, στο Μπαλί, είχε αποφασιστεί τα δημόσια χρεόγραφα να προωθηθούν σε μια θυγατρική της Παγκόσμιας Τράπεζας, την Παγκόσμια Υπηρεσία Περιβάλλοντος. Η απόφαση αυτή συνάντησε ισχυρές αντιστάσεις από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Τώρα αποφασίστηκε τα χρεόγραφα να αποκτήσουν δική τους Διεύθυνση, που θα υπάγεται νομικά κάτω από την σκέπη της επιτροπής του ΟΗΕ για το κλίμα, όπου οι αναπτυσσόμενες χώρες θα έχουν εκπρόσωπο και ψήφο. Μ’ αυτό τον τρόπο “λύθηκε ο Γόρδιος Δεσμός”, κατά την διατύπωση ενός ειδικού του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων. Προς το παρόν είναι κατατεθειμένα 300 εκατομμύρια σε χρεόγραφα. Η πρόταση της ΕΕ για προώθηση 2% των εσόδων από το εμπόριο των αδειών εκπομπής ρύπων, για ταχύτερη ενίσχυση του Ταμείου προσαρμογής, δεν ψηφίστηκε.

            Μια άλλη σοβαρή απόφαση αφορά στην υπόγεια συμπίεση του διοξειδίου του άνθρακα, την CCS. Αυτή η τεχνική δεν θα γίνει δεκτή ως υποκατάστατο των υποχρεώσεων μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, στα πλαίσια ενός υπερσυνοριακού «Μηχανισμού Καθαρής Ανάπτυξης».                                                                                                                 Οι εκπρόσωποι στη διάσκεψη του Πόζναν  συμφώνησαν επίσης να συνεχίσουν τις προετοιμασίες για το Ντοκουμέντο που θα διαδεχτεί το Πρωτόκολλο του Κυότο. Μέχρι την επόμενη ενδιάμεση συνάντηση στη Βόννη, το Μάρτιο του 2009, θα πρέπει να έχει ετοιμαστεί ένα κείμενο ως βάση για τις διαπραγματεύσεις. Όπως είναι γνωστό η νέα Συμφωνία για την προστασία του κλίματος θα γίνει το Δεκέμβριο του 2009 στην Κοπεγχάγη. «Σημασία έχει να ληφθούν υπόψιν οι ιδιαιτερότητες κάθε χώρας», τόνισε ο εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Περιβάλλοντος. Αυτό στη γλώσσα της διπλωματίας σημαίνει ότι η Ρωσία διεκδικεί έναν ιδιαίτερο ρόλο. Έτσι ενώ οι ΗΠΑ για τους δικούς τους λόγους, που σχετίζονται με τη διαδικασία αλλαγής φρουράς στο Λευκό Οίκο, στο Πόζναν δραστηριοποιήθηκαν κυρίως η Ρωσία, ο Καναδάς και η Αυστραλία στην πρωτοκαθεδρία των επιφυλάξεων και των ενδοιασμών.

Η όλη κατάσταση διαφέρει από την ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί στο Μπαλί. Υπάρχει μια γενική κάμψη των προσδοκιών αλλά όχι και μεταστροφή της στάσης σχετικά με την δέουσα πολιτική σχετικά με το κλίμα. Όπως τόνισε ο γερμανός Υπουργός περιβάλλοντος «Το πιο σημαντικό τώρα είναι να εμπλέξουμε στην όλη διαδικασία τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, αφού η διαδρομή για τη συμφωνία της Κοπεγχάγης θα είναι τόσο σημαντική σε συνέπειες που θα ξεπερνά τη δύναμη των 190 υπουργών περιβάλλοντος». 

Την ίδια χρονική στιγμή, στις 10-12 Δεκεμβρίου έγινε και η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ, στις Βρυξέλλες. Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της κλιματικής αποσταθεροποίησης των 27 Αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρώπης διεξήχθησαν σε ατμόσφαιρα συμβιβασμών και προσπαθειών ικανοποίησης των ιδιαίτερων επιθυμιών επί μέρους κρατών. Έτσι, η Πολωνία και η Ουγγαρία έφεραν τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επίτευξη συμφωνίας για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου. Η δε Γερμανία αγωνιούσε για την πιθανή απειλή στις θέσεις εργασίας στην αυτοκινητοβιομηχανία της. Ο συμβιβασμός για το κλίμα ανάμεσα στα μέλη της ΕΕ προβλέπει δύο «κανόνες αλληλεγγύης» για τα νέα μέλη από την Ανατολική Ευρώπη, που απέκτησαν δωρεάν δικαιώματα «ρύπανσης», ως κίνητρα για να μπορέσουν να γεφυρώσουν το πέρασμα από εργοστάσια με απηρχαιωμένη τεχνολογία σε άλλη λιγότερο ρυπαίνουσα. Ο δεύτερος όρος αφορούσε στην πίεση που άσκησε η Γερμανία για την προστασία των θέσεων εργασίας της ενεργειοβόρας βιομηχανίας της. Με αυτό τον τρόπο η κα Μέρκελ ελπίζει να αποτρέψει την μετακίνηση στο εξωτερικό της παραγωγής ατσαλιού, τσιμέντου και χαρτιού.

Τα δωρεάν «δικαιώματα ρύπανσης» των νέων μελών της ΕΕ θα μειώνονται κάθε χρόνο. Σήμερα φτάνουν στα 10% των συνολικών δικαιωμάτων. Επομένως η βιομηχανία θα πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο περισσότερα ή να αλλάξει. Ειδικοί πάντως αμφιβάλλουν αν αυτά τα κίνητρα είναι επαρκή γι’ αυτούς που ρυπαίνουν, ώστε να επενδύσουν στις τεχνολογίες του μέλλοντος. Εννοείται ότι για την εξέλιξη του περιβάλλοντος δεν έχει τόσο σημασία αν τα δικαιώματα ρύπων χαρίζονται ή μπαίνουν σε πλειστηριασμό. Αυτό που έχει σημασία είναι αν τα δικαιώματα συνολικά είναι τόσα ώστε να εξαναγκάζουν σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Όλες οι ρυθμίσεις προσκρούουν στο φόβο διαφυγής των επιχειρήσεων σε χώρες που δεν προσέχουν και τόσο τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Αν οι τιμές των εμπορευμάτων αυξηθούν κατά 5%, λόγω των περιορισμών στις εκπομπές αερίων, χώρες που βρίσκονται σε παγκόσμιο ανταγωνισμό, θα υποστούν τις συνέπειες. Η βιομηχανία στη Γερμανία π.χ. εμπίπτει κατά 80% σε αυτή την κατηγορία, των χωρών που δέχονται την πίεση των κανόνων του ανταγωνισμού από την Κίνα και τις ΗΠΑ. Η Κίνα είναι από τους μεγαλύτερους ρυπαντές , που μαζί με τις ΗΠΑ και την Ινδία παράγουν το 50% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα του πλανήτη. Κάποιοι κυνικοί ισχυρίζονται ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση κάνει πιο πολλά για την προστασία του περιβάλλοντος από τους συμβιβασμούς της ΕΕ!

Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν πραγματικά να πετύχουν τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά δύο μόνο βαθμούς, θα πρέπει να πείσουν με τις συμφωνίες τους και τους άλλους μεγάλους ρυπαντές. Πολλοί, και μεταξύ αυτών και ο Έλληνας Επίτροπος Σταύρος Δήμας, περιμένουν πολλά από τη νέα αμερικανική διακυβέρνηση που έχει κάνει πολλά υποσχόμενες προτάσεις. Πάντως ο απεσταλμένος  από τον Ομπάμα στο Πόζναν, ως ειδικός για το κλίμα, Τζων Κέρρυ, έκανε σαφές ότι η Αμερική θα συνυπογράψει ένα νέο πρωτόκολλο μόνο αν κάνει το ίδιο και η Κίνα! Πάντως οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι η συνολική τους μέχρι τώρα δράση τους δίνει το ηθικό βάρος ώστε να πιέσουν και να κερδίσουν τον Ομπάμα και το Πεκίνο σε μια κοινή στάση για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων κλιματικών αλλαγών, που οδήγησαν στο χρόνο που πέρασε σε ασυνήθιστα έντονες φυσικές καταστροφές, που δεν επιδέχονται παρερμηνείες και άλλες αναβολές στην προσπάθεια αλλαγής της αναπτυξιακής κατεύθυνσης της ανθρωπότητας.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 89, 1/2009