Συσπείρωση και κοινή δράση για τη σωτηρία της ευρύτερης περιοχής Ασωπού.

Μαργαρίτα Καραβασίλη

Το καλοκαίρι του 2007 σίγουρα θα το θυμόμαστε για χρόνια! Η χώρα, λίγο πριν τις εκλογές του Σεπτεμβρίου βίωσε την συγκλονιστική εμπειρία της μεγαλύτερης καταστροφικής πυρκαγιάς που γνώρισε ποτέ, που ξέσπασε στην Πελοπόνησο και στην Εύβοια με τραγικές συνέπειες στο περιβάλλον, στην οικονομία και κυρίως σε ανθρώπινες ζωές. Και σαν να μην έφτανε αυτό μοιραίες και τραγικές συγκυρίες έφεραν στο προσκήνιο την μεγαλύτερη περιβαλλοντική ζημιά που έχει μέχρι σήμερα γνωρίσει ο τόπος, μια πραγματική τραγωδία που εκείνη ακριβώς τη στιγμή αποκάλυψε τις διαστάσεις της. Ανιχνεύθηκε καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο στο πόσιμο νερό, το νεράκι που έπιναν 200.000 περίπου κάτοικοι της περιοχής Οινοφύτων, Ασωπίας, Τανάγρας, Ωρωπού, Χαλκουτσίου, Θήβας,, Δήλεσι, Αυλίδας και ποιος ξέρει που ακόμα. Ήταν γνωστό ήδη από τον Νοέμβριο του 2004 ότι η χημική ρύπανση είχε πλήξει τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής, καθώς σε αντλιοστάσια του δήμου Οινοφύτων δίπλα στον Ασωπό ποταμό βρέθηκε ότι το νερό είχε μεγάλες συγκεντρώσεις ιόντων χρωμίου, μολύβδου, νιτρικών και χλωρίου, καρκινογόνες ουσίες, άμεσα βλαπτικές για την υγεία, που σε άλλες περιπτώσεις πλησίαζαν, σε άλλες ξεπερνούσαν τα θεσπισμένα όρια. Οι νέες όμως αναλύσεις που έγιναν τον Αύγουστο του 2007 κατέδειξαν και παρουσία του καρκινογόνου εξασθενούς χρωμίου σε υψηλά επίπεδα.Πλήθος δημοσιευμάτων ανέδειξαν το είδος και την έκταση της τεράστιας περιβαλλοντικής ζημιάς, που είχε συντελεσθεί και η κινητοποίηση ήταν πράγματι μεγάλη. Ξένοι εμπειρογνώμονες και ειδικοί επισκέφθηκαν την περιοχή και ενημερώθηκαν σχετικά, μαζί με ευρωβουλευτές του κόμματος των Πράσινων. Επισκέψεις στην περιοχή έκαναν και αρχηγοί των εθνικών πολιτικών κομμάτων. Έντονες υπήρξαν και οι κινητοποιήσεις και παρεμβάσεις της τοπικής κοινωνίας και του Συμβουλίου Επικρατείας. Κοινή ήταν η διαπίστωση: Η ρύπανση πνίγει τη ζωή στον Ασωπό. Δεκάδες κρυμμένοι αγωγοί χύνουν τα υγρά, συχνά επικίνδυνα, απόβλητα εργοστασίων στην κοίτη του ποταμού, ο οποίος μετατράπηκε σε βούρκο ή/και σε κρούστα λυματολάσπης και το χειρότερο δεκάδες παράνομες γεωτρήσεις τα ρίχνουν απευθείας στον υδροφόρο ορίζοντα.    Η καταστροφή του Ασωπού, της λιμνοθάλασσας του Ωρωπού και του θαλάσσιου περιβάλλοντος του Νοτίου Ευβοϊκού δεν προέκυψε ξαφνικά το τελευταίο διάστημα, αλλά δημιουργείται εδώ και τριάντα χρόνια από τα λύματα εκατοντάδων εργοστασίων που απορρίπτουν τα υγρά τους απόβλητα χωρίς καμία επεξεργασία στον Ασωπό. Κύρια υπεύθυνη η Πολιτεία που δημιούργησε μια άτυπη βιομηχανική ζώνη – την μεγαλύτερη της χώρας – χωρίς στοιχειώδη υποδομή και που επέτρεψε στις βιομηχανίες να ρίχνουν τα υγρά τους απόβλητα στον Ασωπό, έστω και μετά από επεξεργασία, χαρακτηρίζοντας τον ποταμό με το σκανδαλώδες διάταγμα του 1969, που εξακολουθεί να ισχύει, ως «αγωγό παροχέτευσης επεξεργασμένων λυμάτων εργοστασίων». Η Πολιτεία «ξέχασε» να υποχρεώσει τα εργοστάσια να έχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, κάτι που έγινε το 1979, ύστερα από αντιδράσεις των κατοίκων καθώς και να καθορίσει ένα όργανο, συγκροτημένο με επάρκεια, για να ελέγχει τις βιομηχανίες. Η συνέχιση αλλά και η διάρκεια του εγκλήματος αποτελεί σίγουρα παραβίαση κάθε έννοιας σεβασμού της ευρωπαϊκής και της εθνικής νομοθεσίας για τη διαχείριση των υδάτων, γιατί κατά παράβαση της νομοθεσίας η μεγάλη πλειοψηφία των εργοστασίων δεν λειτουργεί -λόγω κόστους- τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων (εφόσον διαθέτει και που τις απέκτησε με επιδότηση). Έτσι συνεχίζει η Πολιτεία να παρέχει στους βιομηχάνους μια «φτηνή» για τους επενδυτές βιομηχανική ζώνη, με ανυπολόγιστο τίμημα για το περιβάλλον και τους κατοίκους. Και όμως, μέχρι τη δεκαετία του ’60 το νερό της περιοχής ήταν πεντακάθαρο. Μάλιστα η ΕΥΔΑΠ είχε φτιάξει και υδροδοτικό φράγμα στον Αγιο Θωμά, ενώ τα παιδιά των Οινοφύτων κολυμπούσαν στο ποτάμι, όπως αναφέρει ο Χημικός Μηχανικός κ. Θ. Παντελόγλου, ο οποίος θυμόταν να ψαρεύουν στο ποτάμι ακόμη και το 1970. Από το 1974 έως το 1979 η τοπική εφημερίδα «Η Φωνή του Ωρωπού» προειδοποιούσε: «Ο Ασωπός ποταμός μετετράπη σε ρυπαρόν ρέμμα». «Μελετάται η μετατροπή του Ασωπού εις αγωγό μεταφοράς των δηλητηριωδών αποβλήτων των εργοστασίων». «Κίνδυνος θάνατος τα απόβλητα για την υγεία και τη θάλασσά μας», «Γνωρίζομε ότι τα απόνερα τα εργοστασίων αποτελούν γάγγραινα που θα μολύνη αργά, αλλά σταθερά τον Ευβοϊκό και θα σαπίση την υγεία των κατοίκων».  Ματαίως! Όλες οι προσπάθειες της Ομοσπονδίας Συλλόγων Κατοίκων Ωρωπού και άλλων τοπικών φορέων και ατόμων δεν βρήκαν ανταπόκριση.  Έτσι, το ποτάμι που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν Ασωπό και το αντιμετώπιζαν ως γιο του θεού Ποσειδώνα, μετατράπηκε σε αγωγό επικίνδυνων τοξικών λυμάτων και στις όχθες του αναμετριούνται η ζωή και ο θάνατος. Από το ρέμα του Λάρι στον Άγιο Θωμά, όπου τα νερά αποκτούν μια απαίσια σκούρα όψη και ιδιαίτερα διαπεραστική δυσάρεστη οσμή, έως την Εθνική Οδό, ο Ασωπός, ο οποίος σπάνια κατεβάζει νερά, δεν μεταφέρει παρά λύματα «εμπλουτισμένα» με επικίνδυνες χημικές ουσίες, στις οποίες είναι εκτεθειμμένοι Έλληνες και ξένοι καταναλωτές, τόσο απευθείας από το πόσιμο νερό, που οι τοπικοί Ο.Τ.Α. αντλούν και διανέμουν άνευ επεξεργασίας, όσο και από τα παραγόμενα βιομηχανικώς, τρόφιμα και αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα που διακινούνται στην ντόπια και διεθνή  αγορά. Δεκαοκτώ μήνες μετά το εξασθενές χρώμιο είναι, δυστυχώς, ακόμη εκεί!  Σειρά χημικών αναλύσεων από αναγνωρισμένα εργαστήρια (Γενικό Χημείο του Κράτους, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών μετά από μελέτη που του ανέθεσε η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ) επί δειγμάτων αντλούμενου νερού από τις δημοτικές εγκαταστάσεις άντλησης νερού για διανομή σε δίκτυο ποσίμου αλλά και από βρύσες τελικού καταναλωτή εξακολουθούν να το τεκμηριώνουν, ενώ το ΥΠΕΧΩΔΕ εξακολουθεί να αποκρύπτει ή/και να διαψεύδει τα στοιχεία αυτά σε μια προσπάθεια εφησυχασμού της κοινής γνώμης..Σημαντικό στοιχείο είναι ότι το θέμα τις ακαταλληλότητας του πόσιμου νερού έχει κριθεί πλέον από την ελληνική Δικαιοσύνη (Πρωτοδικείο της Θήβας) και επιβλήθηκαν ασφαλιστικά μέτρα στον Δήμο Οινοφύτων για την υδροδότηση του Δηλεσίου με ακατάλληλο νερό. Το σκεπτικό της απόφασης αυτής αναφέρει ότι «πιθανολογείται ότι η παρουσία Cr(VI) στο πόσιμο νερό σε τόσο υψηλές τιμές συνδέεται με (ενδεχομένως μη αναστρέψιμες) βλάβες του ανθρώπινου οργανισμού, όπως στομαχικές διαταραχές, παθήσεις των νεφρών και του ήπατος, ενώ από πολλές επιστημονικές έρευνες πιθανολογείται αυξημένος κίνδυνος καρκίνου μετά από έκθεση σε Cr(VI) μέσω της εισπνοής ή της καταπόσεως».  Παράλληλα, το Πρωτοδικείο Θηβών δέχτηκε θέση της Ένωσης Ελλήνων Χημικών (ΕΕΧ), σύμφωνα με την οποία το πόσιμο νερό μπορεί να έχει Cr(VI) μέχρι 0,2 μg/l και όχι περισσότερο. Η σημαντική αυτή απόφαση έπρεπε να είχε οδηγήσει όλους τους Ο.Τ.Α. σε διακοπή άντλησης-παροχέτευσης του τοξινομένου νερού. Ωστόσο, αυτοί, με κρατική κάλυψη, εξακολουθούν να την αγνοούν και έτσι ανοίγεται δρόμος χρονοβόρας σειράς δικαστικών προσφυγών και για τις υπόλοιπες περιοχές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με Cr(VI) όπως τα Βάγια, η Θήβα, η Αυλίδα, η Τανάγρα και  ο Ωρωπός, προκειμένου η νεα επιστημονική γνώση και η δικαστική κρίση, να συναντηθούν με την Πολιτική πρακτική στην Ελλαδα. Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κήρυξε τον Νοέμβριο του 2007 «το θέμα Ασωπού», υπό την πίεση της κοινής γνώμης, σαν περιπτωση «Ειδικής Εθνικής παρέμβασης» και έδωσε εντολή στην Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) να προβεί στη διενέργεια επιθεωρήσεων και ελέγχων. Έλεγχοι που όμως ήταν αμφιβόλου αξιοπιστίας και ποιότητας καθώς αποδεικνύεται, εκ των πρόσφατων αποτελεσμάτων ότι η ρύπανση δεν σταμάτησε και οι ρυπαντές με τα επικίνδυνα χημικά υγρά λύματα παραμένουν άγνωστοι. Το ΥΠΕΧΩΔΕ επιδόθηκε στην έκδοση Δελτίων Τύπου σχετικά με τυπικές αδειοδοτικές παραβάσεις που διαπιστώθηκαν από τους Επιθεωρητές καθώς και με παράτυπη και παράνομη λειτουργία εργοστασίων και την επιβολή σχετικών προστίμων. Δεν προχώρησε σε κανένα έργο αποκατάστασης της ζημιάς και δεν έκανε συστηματικούς επαναλαμβανόμενους ελέγχους προκειμένου να διαπιστώσει, ποιος; (είτε ποιοι;;) τελικά ρυπαίνουν, ποιος; είτε ποιοι είναι υπέθυνοι για το εξασθενές; και ως εκ τούτου να πετύχει διακοπή των ρυπαντικών απορρίψεων από τα εργοστάσια.    Ωστόσο ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης (Γ.Ε.Δ.Δ) έιχε ήδη εκπονήσει, με δική του πρωτοβουλία, τον συντονισμό έρευνας για το θέμα και συνέταξε «Τελική Έκθεση» (αρχές 2008), όπου αναδείχθηκε το «αδειοδοτικό πρόβλημα» των βιομηχανιών στην Βοιωτία, οι υπερβάσεις και οι μόνιμες παραβάσεις των υπηρεσιακών οργάνων σε σχέση με την ισχύουσα νομοθεσία «αδειοδότησης», καθώς και οι γενεσιουργές αιτίες του προβλήματος της ρύπανσης του υπεδάφους και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα της εν λόγω περιοχής από την επικίνδυνη ουσία του εξασθενούς χρωμίου [Cr(VI)].Στην ίδια Έκθεση επισημάνθηκε ότι «πρόκειται για την εμφάνιση ενός ιδιαίτερα ανησυχητικού προβλήματος ρύπανσης του περιβάλλοντος και, κατ΄ επέκταση, για την δημιουργία κινδύνων στη δημόσια υγεία, λόγω μη εφαρμογής της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των σχετικών Κοινοτικών Οδηγιών» και ότι δεν έγινε προκαταρκτική έρευνα που να περιλαμβάνει μελέτη των υδρογεωλογικών συνθηκών και της διϋλιστικής ικανότητας του εδάφους και του υπεδάφους, δεν διασφαλίστηκε η δυνατότητα εποπτείας της ποιότητας των υπογείων νερών, δεν διασφαλίστηκε η τήρηση των τεχνικών προφυλάξεων, ως προς την τύχη των Ειδικών –Επικίνδυνων υγρών απόβλητων τους και δεν επιβλήθηκαν σειρά πρόσθετων όρων και διασφαλίσεων.Τίποτε δεν έχει γίνει, παρά το γεγονός ότι ο ΓΕΔΔ κάλεσε όλες τις εμπλεκόμνες υπηρεσίες να λάβουν άμεσα μέτρα προς αποσαφήνιση του καθεστώτος αδειοδότησης και του νομοθετικού πλαισίου περί επικίνδυνων αποβλήτων και προς επανεξέταση των περιβαλλοντικών όρων, κλπ., με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος, χωρίς η παρέμβαση του αυτή, να έχει  τύχη ουδεμίας πρακτικής ανταπόκρισης από τον κρατικό μηχανισμό, μέχρι σήμερα. Τίποτε δεν έχει γίνει, παρά το γεγονός ότι ο ΓΕΔΔ ζήτησε να αποδοθούν  πειθαρχικές και ποινικές ευθύνες για τους υπηρεσιακους και τις υπηρεσίες που εξέδωσαν τόσο τις Άδειες Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) εταιρειών που διαθέτουν υπεδαφίως επικίνδυνα απόβλητα, όσο και Άδειες Λειτουργίας  των εταιρειών αυτών, χωρίς να έχει εκδοθεί προηγουμένως Άδεια Διάθεσης των λυμάτων-βιομηχανικών τους αποβλήτων.Η υπομονή των κατοίκων έχει εξαντληθεί, βλέποντας τη ζωή τους να υποβαθμίζεται καθημερινά και να απειλείται η υγεία τους και η ζωή τους.Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) παρεμβαίνοντας «στο Θέμα Ασωπός», τον Νοέμβριο του 2008, κατηγόρησε το υπουργείο για αδιαφορία, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει δρομολογήσει αποτελεσματικά μέτρα και δεν έχει υποστηρίξει τις «αδύναμες» υπηρεσίες ελέγχου της περιφέρειας με μηχανικούς. Επιστήμονες του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) από την πλευρά τους υποστήριξαν ότι το ΥΠΕΧΩΔΕ αποκρύπτει τα αποτελέσματα πρόσφατων μετρήσεων, καθώς αποδεικνύουν ότι η ρύπανση της λεκάνης του Ασωπού είναι μεγαλύτερη από ό,τι είχε έως σήμερα εκτιμηθεί (22-11-08).«Για τους ρυπαντές και την λειτουργία των βιομηχανιών η πολιτεία παρουσιάζεται κουφή, τυφλή και …ακρωτηριασμένη αφού η κύρια δικαιολογία για την αδυναμία εφαρμογής των νόμων είναι ότι οι υπηρεσίες δεν έχουν προσωπικό τα τελευταία τριάντα χρόνια! Ακόμα και τώρα, τρεις μήνες αφότου διαπιστώθηκε (και) επίσημα η τοξίνωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα οι βιομηχανίες λειτουργούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και νοοτροπία που λειτουργούσαν και χθες: εγκληματώντας με την απόρριψη στο περιβάλλον τόνων τοξικών λυμάτων (αερίων, υγρών και στερεών) άναρχα και ανεξέλεγκτα. Πλέον είναι εύκολα ανιχνεύσιμες οι ποινικές και πολιτικές ευθύνες, μένει στους πολίτες να τις αναζητήσουν και να ζητήσουν την απόδοσή τους. Πως όμως»; Υποστήριξε σε συνέντευξή του ο «ακτιβιστής», όπως ονομάστηκε από τα ΜΜΕ, παπα-Γιάννης, αρχές του 2008!  

Δαίμων της Οικολογίας,

τ.  90, 2/09