Εμπόριο ρύπων-Τα περιθώρια στενεύουν

                                                                                  Φανή Δημητρακούδη

Προβληματισμός κυριαρχεί στην Ευρωπαïκή Ένωση αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της  εμπορίας των ρύπων διοξειδίου του άνθρακα, καθώς στη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων από τη λειτουργία του θεσμού φαίνεται να μην πετυχαίνει το στόχο για μείωση των εκλυόμενων αερίων στην ατμόσφαιρα.

Στο ξεκίνημα του το μέτρο δεν εντάχθηκε στο πλαίσιο μιας σαφούς στρατηγικής που θα προέβλεπε ότι οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ιδιαίτερα τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια αναλαμβάνουν από την αρχή το κόστος για τους παραγόμενους ρύπους και στη συνέχεια μπορούν να διαπραγματευτούν το εναπομείναν δικαίωμα τους στη ρύπανση, εφόσον δεν  έχουν εξαντλήσει το προβλεπόμενο όριο. Μια τέτοια απόφαση δεν πάρθηκε για να μην ζημιωθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, την ώρα που πουθενά στον υπόλοιπο κόσμο δεν είχε αποφασιστεί η εφαρμογή ενός ανάλογου μέτρου. Επιχειρήθηκε, είναι αλήθεια, μια βελτίωση του συστήματος, σε αντιστοιχία με την αποτύπωση του στο Πρωτόκολλο του Κιότο,  με την έκδοση νέων αδειών για ρύπους που θα είχαν πραγματική αξία. Έτσι, μόνο το 2008 στην ευρωπαϊκή αγορά ρύπων υπολογίζεται ότι περίπου 80 δις δολάρια άλλαξαν χέρια.

Παρόλα αυτά το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται σημείωσε αύξηση, απέχοντας πολύ από τον στόχο να μειωθεί κατά 20% έως το 2020. Η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο με τη μεγάλη οικονομική κρίση που ενισχύει τις επιφυλάξεις σχετικά με την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου. Ήδη η Πολωνία, που σχεδόν το σύνολο της ενεργειακής παραγωγής της στηρίζεται στα στερεά καύσιμα, απειλεί να μπλοκάρει την επόμενη φάση του ευρωπαϊκού σχεδίου, σε περίπτωση που δεν πετύχει μείωση του κόστους που αντιστοιχεί στον ενεργειακό της τομέα. Την ίδια ώρα, η χώρα μας που έδωσε μάχη για να της επιτραπεί η αύξηση των ρύπων κατά 25% σε σχέση με το 1990, επιδιώκει τώρα να αξιοποιήσει και τον λιγνίτη προκειμένου να ενισχύσει το ενεργειακό δυναμικό της, επιβεβαιώνοντας τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις για αύξηση των ρύπων της πάνω από 39% έως το 2010. Η Ισπανία, που δεν έτυχε ανάλογης εξαίρεσης από το Πρωτόκολλο του Κιότο, ετοιμάζεται να αγοράσει 6 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα από την Ουγγαρία και από άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης.

Όμως για την εκπομπή αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν ευθύνονται μόνο οι βιομηχανίες αλλά και τα μεταφορικά μέσα σε ποσοστό 23%. Στο Πρωτόκολλο του Κιότο γίνεται αναφορά μόνο στις χερσαίες μεταφορές, καθώς είχαν εξαιρεθεί οι θαλάσσιες και οι αεροπορικές μεταφορές λόγω του διεθνούς χαρακτήρα τους. Τώρα τα πράγματα αλλάζουν, καθώς τον περασμένο μήνα, η ΕΕ μαζί με ακόμα 20 χώρες ζήτησαν την άμεση λήψη μέτρων έως το τέλος του χρόνου  προκειμένου οι θαλάσσιες και οι αεροπορικές μεταφορές να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Οι G8 μαζί με  την ΕΕ, την Ινδία τη Νότια Κορέα, χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και την Αυστραλία συζήτησαν για τις επιπτώσεις των μεταφορών στο περιβάλλον, και παρά την ηχηρή απουσία της Κίνας αποφάσισαν την άμεση λήψη μέτρων. Οι συγκεκριμένες προτάσεις θα εξεταστούν τον προσεχή Δεκέμβριο, στη Διεθνή Διάσκεψη για το Κλίμα που θα διεξαχθεί στην Κοπεγχάγη. Για τότε ορίστηκε και η σύναψη ενός συμφώνου δράσης για τη διαφύλαξη του κλίματος μετά το 2012, οπότε λήγει και η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο.

Την ίδια εποχή αναμένεται να εκτιμηθούν και τα μέτρα της κυβέρνησης Ομπάμα για το Περιβάλλον, καθώς οι ΗΠΑ μαζί με την Κίνα καταναλώνουν  ποσοστό 25% της διεθνούς παραγωγής πετρελαίου. Ο νέος αμερικανός πρόεδρος έχει δηλώσει την πρόθεση του να μειώσει την κατανάλωση πετρελαίου κατά 35% και να αυξήσει την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ποσοστό 20% έως το 2012.

Επίσης έχει δεσμευτεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαφύλαξη του κλίματος και έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 80% σε σχέση με το 1990, έως το 2050. Το γενικότερο σχέδιο της αμερικανικής κυβέρνησης προβλέπει τη θέσπιση περιβαλλοντικών προδιαγραφών στα δημόσια κτίρια, την ανανέωση του εθνικού δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, με προοπτική τη δημιουργία 5 εκατομμυρίων «πράσινων» θέσεων εργασίας. Οι βλέψεις του Μπάρακ Ομπάμα στοχεύουν στην εφαρμογή ενός νέου ενεργειακού μοντέλου για την προσεχή δεκαετία, περισσότερο οικονομικού, που θα διασφαλίζει μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία στις ΗΠΑ, σχέδιο το οποίο είχε επεξεργαστεί ο Αλ Γκορ στο πρόγραμμα του «Repower America”. Η εφαρμογή του σχεδίου αυτού είναι όμως αβέβαιη καθώς αναμένονται ισχυρές αντιδράσεις από το βιομηχανικό λόμπι στην επιβολή ποσοστώσεων στους ρύπους και στην εισαγωγή φόρου άνθρακα στα προϊόντα κατανάλωσης. Ολοένα περισσότερο συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχουν πλέον εύκολες πολιτικές λύσεις και ότι όσο καθυστερούμε να επιλύσουμε τα  επείγοντα ζητήματα του περιβάλλοντος τα προβλήματα συσσωρεύονται και επιδεινώνονται. Όσο ποτέ άλλοτε η εποχή μας απαιτεί να θυσιαστεί το λεγόμενο πολιτικό κόστος στο βωμό της ίδιας της επιβίωσης μας. Απαιτεί γενναιόφρονες πολιτικές ηγεσίες και σκεπτόμενους πολίτες.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 90, 2/09