Δημήτρης Κωστόπουλος

Το Λίβερπουλ γεννήθηκε από τα «παιχνίδια» των νερών του ποταμού Μέρσευ με τις παλίρροιες του Ατλαντικού. Αυτά τα πηγαινέλα των νερών δημιούργησαν ένα μικρό αλλά βαθύ κόλπο τον Πουλ. Εκεί σύμφωνα με την μυθολογία της πόλης ζούσαν κάποια πουλιά τα «λίβερ». Αυτός ο υγροβιότοπος των πτηνών έδωσε το όνομα του «Λίβερπουλ», στον μικρό οικισμό που αναπτύχθηκε εκεί. Τα «λίβερ» μάλιστα έγιναν αργότερα το σύμβολο της πόλης. Όταν στις αρχές του 20ου αιώνα κτίσθηκε το περίφημο Royal Liver Building, στην κορυφή των δίδυμων πύργων ρολογιών τοποθετήθηκαν δυο ορειχάλκινα ομοιώματα των πτηνών και αργότερα βρήκαν την θέση τους πάνω στις κόκκινες φανέλες της Λίβερπουλ.

Ανάμεσα στον κόλπο Πουλ και τον ποταμό Μέρσευ, η γεωλογία της περιοχής είχε δημιουργήσει μια μικρή χερσόνησο, επάνω στην οποία αναπτύχθηκε η πόλη. Η γεωγραφική της θέση, απέναντι από την Ιρλανδία και τον άγνωστο τότε Ατλαντικό Ωκεανό δημιουργούσε ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάστηκε να περάσουν μερικοί αιώνες. Κατά την Ρωμαϊκή Εποχή, λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω από το Λίβερπουλ, στον μικρό κόλπο του Ντη, είχε αναπτυχθεί το λιμάνι του Τσέστερ που για χρόνια αποτελούσε τον κύριο κόμβο επικοινωνιών με την Ιρλανδία. Όμως σιγά – σιγά οι αμμώδεις προσχώσεις γέμισαν τον κόλπο και το Τσέστερ οδηγήθηκε στην παρακμή. Είχε έρθει η ώρα του Λίβερπουλ.

Η ανάπτυξη του Λίβερπουλ ως μεγάλου εμπορικού λιμανιού άρχισε στα μέσα του 17ου αιώνα. Η θέση του Λίβερπουλ ήταν ιδανική για το υπερατλαντικό εμπόριο, για την εισαγωγή καπνού και ζάχαρης από το Νέο Κόσμο και την εξαγωγή  των βιομηχανικών προϊόντων από το εσωτερικό του νησιού. Η εμπορική κοινότητα ενισχύθηκε με τους εμπόρους του Λονδίνου μετά την επιδημία πανώλης και την μεγάλη πυρκαγιά του 1660. Οι έμποροι διεκδίκησαν από τους γαιοκτήμονες την γη γύρω από το λιμάνι και με ενοικίαση στην αρχή και εξαγορά αργότερα το κατάφεραν. Το 1700 το Λίβερπουλ ήταν το τρίτο μεγαλύτερο λιμάνι της Βρετανίας.

Παρά ταύτα τα δυνατά ρεύματα στις εκβολές του ποταμού, οι δυνατοί άνεμοι, οι συνεχείς μετατοπίσεις της άμμου και η παλίρροια που έφθανε σε ύψος τα εννέα μέτρα, δεν εξασφάλιζε ασφαλή αγκυροβόλια για την διαρκώς αυξανόμενη κίνηση των εμπορικών πλοίων. Τότε η γεωγραφία παρέδωσε την σκυτάλη στην τεχνολογία και στους μηχανικούς. Το μοναδικό στον κόσμο σύστημα των κλειστών ντόκων, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα της Βρετανίας. Οι προϋπάρχουσες αποβάθρες του Λονδίνου και των άλλων ναυπηγείων χρησίμευαν μόνον για την κατασκευή και επισκευή πλοίων. Οι ντόκοι του Λίβερπουλ ήταν οι πρώτοι με καθαρά εμπορική χρήση. Τα πλοία εισέρχονταν στο ποτάμι μέσα από πύλες, που άνοιγαν μόνον στο μέγιστο ύψος της παλίρροιας. Στην συνέχεια έκλειναν και άλλες μεγαλύτερες πύλες οδηγούσαν τα πλοία στους ντόκους. Αργότερα στην εποχή των ατμόπλοιων καθιερώθηκαν τα μεγάλα συρόμενα φράγματα που επέτρεπαν την είσοδο κάθε στιγμή.

Ταυτόχρονα ο ποταμός Μέρσευ και ένα εντυπωσιακό σύστημα καναλιών συνέδεαν το λιμάνι του Λίβερπουλ με το Μάντσεστερ και τις άλλες αναπτυσσόμενες βιομηχανικές περιοχές στο εσωτερικό της χώρας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, το τονάζ του Λίβερπουλ ξεπερνούσε αυτό των επόμενων έξι λιμανιών. Αλλά αυτό άλλαξε δραματικά στα μέσα του αιώνα. Η παρακμή είχε προαναγγελθεί όταν το 1894 το Μάντσεστερ κατασκεύασε ένα νέο κανάλι που παρέκαμπτε το Λίβερπουλ. Ταυτόχρονα η εποχή του ατμού εκμηδένιζε το γεωγραφικό πλεονέκτημα της πόλης ως προς τον ωκεανό. Στο νότο το Σαουθάμπτον δίπλα στο Λονδίνο κέρδιζε συνέχεια έδαφος. Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος απλώς επιτάχυνε τις εξελίξεις. Το Λίβερπουλ η κύρια πύλη εισόδου ανθρώπων και αγαθών βομβαρδίστηκε άγρια και καταστράφηκε. Η παρακμή είχε πάρει πλέον ένα δρόμο χωρίς επιστροφή. Το 1971 ο οργανισμός εκμετάλλευσης του λιμανιού MDHB χρεοκόπησε και ένα χρόνο αργότερα όλοι οι ντόκοι έκλεισαν. Το 95% των εργαζόμενων στο λιμάνι έχασε την δουλειά του. Η αριστοκρατική πρωτεύουσα του ναυτιλιακού κεφαλαίου μετατράπηκε σε πόλη της ανεργίας.

Τότε τον χαμένο εγωισμό της πόλης υπερασπίστηκε μια παρέα τεσσάρων νεαρών μουσικών, οι Μπητλς, και μια ποδοσφαιρική ομάδα που έγινε πρωταθλήτρια Αγγλίας αλλά και της Ευρώπης, η Λίβερπουλ.

Δαίμων της  Οικολογίας,

τ. 90, 2/09