Η τσεχική προεδρία και ο τομέας της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος

Χαρά Παπαϊωάννου*

Τσεχική προεδρία: στόχοι και προοπτικές

Το τέλος του 2008 σήμανε την ολοκλήρωση της εξάμηνης προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Γαλλία. Σημειώνεται ότι στην ΕΕ εφαρμόζεται εδώ και δύο χρόνια το σύστημα των 18μηνων ομαδικών προεδριών (κατάρτιση μεσοπρόθεσμων στρατηγικών πλαισίων δράσης με ενιαίο για τις τρεις προεδρίες πρόγραμμα, ώστε να διασφαλίζεται σταθερότητα και συνέχεια από τη μία χώρα στην επόμενη). Η δεύτερη ομάδα είναι εκείνη που ξεκίνησε  με τη Γαλλία, ακολουθεί η Τσεχία το πρώτο εξάμηνο 2009 ενώ για το δεύτερο, θα συνεχίσει η Σουηδία. H τσεχική προεδρία είναι ήδη αντιμέτωπη με διάφορα ζητήματα, όπως η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας – Ουκρανίας αλλά και οι επιπτώσεις της κρίσης στην παροχή της ΕΕ με φυσικό αέριο.

Η οικονομία, η ενέργεια και ο ρόλος της ΕΕ στον κόσμο θα αποτελέσουν τις βασικές προτεραιότητες της τσεχικής προεδρίας όπως είπε ο κ. TOPOLANEK. Τόνισε ότι θα "καταβάλουμε προσπάθειες ώστε να ξανανοίξουν οι στρόφιγγες του φυσικού αερίου" που έκλεισαν εξαιτίας της ρωσο-ουκρανικής διαμάχης. Παράλληλα, η χώρα του θα πρωτοστατήσει στην χάραξη μιας βιώσιμης ευρωπαϊκής πολιτικής ενέργειας, η οποία θα προβλέπει, μεταξύ άλλων, ενεργειακή επάρκεια για 120 ημέρες, ένα μεγαλύτερο αριθμό ενεργειακών προμηθευτών και την διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος. Ο Τσέχος Πρωθυπουργός πρότεινε επίσης την δημιουργία ενός μηχανισμού που θα ελέγχει την μεταφορά φυσικού αερίου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Η βελτίωση των σχέσεων της ΕΕ με την Ουκρανία, την Γεωργία, τις χώρες του Καυκάσου και της Κασπίας Θάλασσας αποτελεί επίσης προτεραιότητα της τσεχικής προεδρίας όπως, εξάλλου, και η ανάπτυξη των ευρωρωσικών σχέσεων, δήλωσε ο κ. TOPOLANEK. Παράλληλα, κατέστησε σαφές ότι θα καταβάλει προσπάθειες και για μια καλύτερη ευρωαμερικάνικη συνεργασία στην βάση ενός ουσιαστικού διαλόγου με την νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Οι δικές μας εκτιμήσεις 

1. Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει πιο γρήγορα απ’ ότι εκτιμούσαν οι επιστήμονες. Μεγάλη ασφαλιστική εταιρία (Munich Re) ανακοίνωσε στις αρχές του χρόνου ότι το 2008 πάνω από 220.000 άνθρωποι πέθαναν από τα αποτελέσματα των ακραίων καιρικών γεγονότων όπως οι κυκλώνες, οι ανεμοστρόβιλοι και οι πλημμύρες και εκτίμησε την οικονομική ζημία που προκλήθηκε από αυτά τα γεγονότα σε 200 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 50% περισσότερο απ' ό, τι το 2007.

Η περιβαλλοντική κρίση, σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές εντάσεις, όπως η πρόσφατη διαφωνία αερίου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, κάνει πιο εμφανή  την ανάγκη για ριζική αλλαγή του τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης της ενέργειας. Η ΕΕ πρέπει να μεταρρυθμίσει την ενεργειακή οικονομία της προς ένα φιλικό προς το περιβάλλον, λιγότερο εξαρτώμενο από ορυκτά καύσιμα και αποδοτικότερο ενεργειακό σύστημα. Τα προβλήματα ασφαλείας εφοδιασμού και της κλιματικής αλλαγής απαιτούν μια τολμηρή πολιτική απάντηση, που δεν διαφαίνεται να είναι προτεραιότητα (ουσιαστική) της τσεχικής προεδρίας. Στον τομέα της ενέργειας, η τσεχική προεδρία επιμένει στη διαφοροποίηση των πηγών και των οδών διέλευσης της ενέργειας, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι την πρώτη θέση στον κατάλογο των προτιμήσεών της δεν καταλαμβάνουν οι ρωσικές ενεργειακές πηγές και οδοί. Η κ. Motlova (η νέα πρέσβης) ανέφερε ότι θα γίνει προσπάθεια, να προωθηθεί ο ανταγωνιστικός προς τη Ρωσία αγωγός Ναμπούκο, όπως και η ενίσχυση της σχέσης της Ε.Ε. με την Ουκρανία αλλά και τη Γεωργία.

2. Η ΕΕ και άλλες αναπτυγμένες χώρες πρέπει να μεταρρυθμίσουν το ενεργειακό τους σύστημα και να είναι καθαροί-μηδενικοί «εκπομπείς» αερίων του θερμοκηπίων μέχρι το 2050. Μέχρι το 2020, οι εκπομπές στις αναπτυγμένες χώρες πρέπει να μειωθούν 25-40%, όπως τίθεται από τη διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (IPCC). Η τσεχική κυβέρνηση θα διαπραγματευτεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Barack Obama και άλλους παγκόσμιους ηγέτες για την προετοιμασία της επόμενης παγκόσμιας  διαπραγμάτευσης για το κλίμα (Κοπεγχάγη). Η τσεχική προεδρία έχει την ηθική και πολιτική ευθύνη να ενισχύσει τη θέση της ΕΕ και την ενεργειακή πολιτική και να πείσει άλλες σημαντικές παγκόσμιες οικονομίες για να υποστηρίξει μια φιλόδοξη διεθνή συμφωνία στην Κοπεγχάγη. Ενόψει των διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές στην Κοπεγχάγη το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να χάσει το κύρος και την αξιοπιστία της αν τελικά ενισχυθούν τα «παραθυράκια» του Πόζναν. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η Τσεχία μαζί με άλλες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ έπαιξε πρωταγωνιστικό/παρασκηνιακό ρόλο στο να εξασθενήσει η διαπραγματευτική ισχύς της ΕΕ («Πακέτο για την ενέργεια και το κλίμα»της ΕΕ) στη διάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν. Για να είναι φερέγγυα και εχέγγυα η ΕΕ θα πρέπει να διαπραγματευτεί τα μέτρα που θα ληφθούν εκτός ευρωπαϊκού εδάφους με τα υπόλοιπα κράτη (Κοπεγχάγη), έχοντας ήδη πάρει γενναίες αποφάσεις με δέσμευση για μείωση των δικών της εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (2 Μαρτίου Συμβούλιο Υπ. Περιβάλλοντος και 8-9 Μαρτίου με τη Σύνοδο κορυφής της ΕΕ).

Η τσεχική προεδρία θα αρχίσει να εφαρμόζει το πρόσφατα εγκριμένο σύνολο νόμων γνωστών ως «Πακέτο για την ενέργεια και το κλίμα». Η φιλοδοξία των στόχων συρρικνώθηκε από τη γαλλική προεδρία το 2008 και θα πρέπει να αυξηθεί προς όφελος της εξασφάλισης μιας επιτυχούς συμφωνίας στην Κοπεγχάγη. Επίσης, η τσεχική προεδρία πρέπει να υποστηρίξει μηχανισμούς επαρκούς χρηματοδότησης  για «καθαρή ανάπτυξη» και τη δασική προστασία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η μέχρι τώρα στάση της τσεχικής κυβέρνησης αλλά και η αρχική ανάλυση των στόχων της προεδρίας της δεν αφήνουν περιθώρια για γενναίες αποφάσεις σε θέματα ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος. Θα έχουμε δείγματα γραφής στις 2 Μαρτίου Συμβούλιο Υπ. Περιβάλλοντος και 8-9 Μαρτίου με τη Σύνοδο κορυφής της ΕΕ, καθώς επίσης και στην στάση που θα έχει η Επιτροπή για την καλλιέργεια ΓΤ σπόρων και φυτών στην ΕΕ και τη νομοθεσία για τα προϊόντα υλοτομίας.

*Μέλος της γραμματείας του τμήματος

ΟΙΚΟ και ΚΠΕ του ΣΥΝ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πρόσφατα παραδείγματα

Α) Η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο Στρασβούργο, υιοθέτησε στις 3 Φεβρουαρίου 2009 την Έκθεση Laperrouze για τη «Δεύτερη ανασκόπηση της ενεργειακής στρατηγικής» της Ε.Ε.

Πρόκειται για μια Έκθεση Πρωτοβουλίας, που φιλοδοξεί να αποτελέσει τη βάση για μια ενεργειακή πολιτική της Ένωσης, λαμβάνοντας υπόψη τις αρμοδιότητες της Ε.Ε. και των κρατών-μελών. Στην έκθεση εκφράζεται η υποστήριξη της Ένωσης όχι μόνο στον αγωγό φυσικού αερίου Nabucco (όπως αναφερόταν στο αρχικό κείμενο και προώθησε η τσεχική προεδρία) αλλά και στον South Stream, όπως και στη διασύνδεση φυσικού αερίου Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας. Ωστόσο, η Έκθεση Laperrouze σηματοδοτεί μια «ποιοτική οπισθοχώρηση» στην έως σήμερα θέση της Ε.Ε. για την πυρηνική ενέργεια, καθώς εγκαταλείπεται η αρχή ότι «εναπόκειται στα κράτη-μέλη να επιλέξουν» εάν θα επενδύσουν ή όχι στην πυρηνική ενέργεια και ζητείται πλέον από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να καταρτίσει έναν ειδικό χάρτη πορείας για τις επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια».

Η σοσιαλιστική ομάδα, με τροπολογία που κατέθεσε στο κείμενο (και η οποία δεν ενεκρίθη, για δυο μόλις ψήφους, ενώ η GUEL στήριξε την τροπολογία) υποστήριξε τη διατήρηση της αρχής ότι οι επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια πρέπει να παραμείνουν δικαίωμα των κρατών-μελών και να μην αναγορευθούν σε προτεραιότητα της Ένωσης. Η θέση που πέρασε υπονομεύει το στρατηγικό στόχο της Ένωσης για προώθηση των ΑΠΕ, επιχειρεί να παρουσιάσει την πυρηνική ενέργεια ως «φιλο-περιβαλλοντική» και βεβαίως ανοίγει το δρόμο για ακόμη μεγαλύτερες κοινοτικές χρηματοδοτήσεις στο πυρηνικό λόμπυ.

Β) Υπερψηφίστηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2009 στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου  η έκθεση Florenz για την αλλαγή του κλίματος με τίτλο  «2050: το μέλλον αρχίζει σήμερα - συστάσεις για μια μελλοντική ολοκληρωμένη περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ για την αλλαγή του κλίματος». Η ευρωομάδα  μας υπερψήφισε την έκθεση καθώς είχε συμβάλλει ουσιαστικά στο περιεχόμενο της. Οι προσπάθειες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος να αλλοιώσει την ισορροπία της έκθεσης υποβάλλοντας «από το παράθυρο» τροπολογίες υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, απορρίφθηκαν από την πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών.

Συγκεκριμένα, με την έκθεση αυτή ζητείται να τεθεί ως προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ανάπτυξη της πράσινης τεχνολογίας και η χρηματοδότηση πιο φιλικών προς το  περιβάλλων μέσων μεταφοράς. Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση Florenz απευθύνει έκκληση προς όλα τα κοινοτικά όργανα  και  ιδιαίτερα την Επιτροπή να επεξεργαστούν συγκεκριμένες προτάσεις για την προστασία του εδάφους, την ορθή διαχείριση των υδάτινων όγκων και την εξασφάλιση υψηλής ενεργητικής αποδοτικότητας. Η έκθεση Florenz είναι ένα βήμα πιο μπροστά από το «Πακέτο» που ενέκρινε το Συμβούλιο το Δεκέμβριο.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 91, 3/09