Αφιέρωμα Δαρβίνος

Συνοπτικό χρονολόγιο της εξελικτικής θεωρίας

Επιμέλεια, Αγγελική Κουρουζίδου

1755: Ο Καντ στο σύγγραμμά του «Γενική φυσική ιστορία και θεωρία του ουρανού», αποπειράται να εκθέσει «τη σύσταση και τη μηχανική γένεση του σύμπαντος κόσμου κατά τις νευτώνειες αρχές» και να εξηγήσει τις φάσεις της φυσικής εξέλιξης της ύλης μηχανικά και χωρίς κανένα θαύμα. 

1790: Δημοσιεύεται το σύγγραμμα του Γκαίτε με τίτλο «Μεταμορφώσεις των φυτών» στο οποίο υπάρχει αναφορά στη θεωρίας της εξέλιξης.

1794: Ο Έρασμος Δαρβίνος (παππούς του Κάρολου) δημοσιεύει σύγγραμμα αναγόμενο στη φιλοσοφία της φύσης με τίτλο «Ζωονομία» ενώ εκφράζει ιδέες ανάλογες με αυτές του Goethe και του Lamarck, τις οποίες όμως αγνοεί.

1795: Στο βιβλίο που γράφεται από τον δρ. Καρλ Μέντινγκ «Ο Γκαίτε σαν φυσιοδίφης» αλλά δημοσιεύεται πολύ αργότερα αναφέρεται στην εισαγωγή πως ο Γκαίτε έκανε τη σαφή παρατήρηση ότι το πρόβλημα που θ’ απασχολεί στο μέλλον τους φυσιοδίφες θα είναι το πώς, λόγου χάρη, απέκτησαν τα βόδια κέρατα και όχι σε τι τους χρησιμεύουν.

1801: Δημοσιεύεται για πρώτη φορά η θεωρία του Lamarck, ο οποίος κατέστησε τη θεωρία της καταγωγής ως βάση ολόκληρης της βιολογίας.

1802: Δημοσιεύεται η «Επιτομή της φιλοσοφίας της φύσης» του Lorenz Oken που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος εξελίχθηκε από κατώτερους οργανισμούς: «Ο άνθρωπος εξελίχθηκε, δε δημιουργήθηκε».

12/2/1809: Γεννιέται ο Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος στο Shrewsbury (Ηνωμένο Βασίλειο).

1809: Δημοσιεύεται το θεμελιώδες σύγγραμμα του Lamarck «Ζωολογική Φιλοσοφία». 

1815: Δημοσιεύεται η «Φυσική ιστορία των ασπονδύλων ζώων» του Lamarck, το σύγγραμμα που τον έκανε γνωστό. Στον πρώτο τόμο αυτού του έργου αναφέρεται αποσπασματικά και η γενεαλογική θεωρία.

1829: Ο θεμελιωτής της μεταμορφωτικής θεωρίας Lamarck, πεθαίνει στην πείνα και τη δυστυχία ενώ ο Γεώργιος Κυβιέρος, ο αντίπαλός του, ζει πλήρης τιμών. 

1830: Ο Άγγλος φυσιοδίφης Κάρολος Λύελλος δημοσιεύει το σύγγραμμά του με τίτλο: «Αρχές γεωλογίας» το οποίο ανέτρεπε εκ θεμελίων τη γεωλογία, δηλαδή την ιστορία της εξέλιξης της γης, και την ανέπλασε όπως ανέπλασε ο Δαρβίνος μετά από τριάντα χρόνια τη βιολογία. 

1831: Ο Patrick Matthew δημοσιεύει το έργο του «Ξυλεία Ναυπηγικής και Δενδροκομία». Σ’ αυτό το έργο εκφράζει σχετικά με την καταγωγή των ειδών ακριβώς την ίδια άποψη μ’ αυτή που εξέθεσαν ο Wallas και ο Δαρβίνος. 

1831 - 1836: Αφού εγκαταλείπει τις σπουδές της Ιατρικής (Edinburgh) και της Θεολογίας (Cambridge), ο Δαρβίνος αποφασίζει να μπαρκάρει με το πολεμικό πλοίο «Μπιγκλ» (δηλαδή ιχνηλάτης κύων) ως ερευνητής αποστολής στα δυτικά παράλια της Ν. Αμερικής και σε πολλά νησιά (Γκαλαπάγκος, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Ταϊτή, Τασμανία, Αζόρες, κτλ.) όπου κάνει παρατηρήσεις σχετικές με την ποικιλία και τη μεταβολή των ειδών και συλλέγει πλήθος υλικού.

1839: Ο Δαρβίνος παντρεύεται την ξαδέλφη του Emma Wedgewood.

1842: Αφού επιστρέφει στην Αγγλία, ο Δαρβίνος γράφει τη μονογραφία «Σύσταση και κατανομή των κοραλλιών» βασιζόμενος στις παρατηρήσεις και στο υλικό που συνέλλεξε.

1843: Δημοσιεύεται το βιβλίο «Ζωολογικές παρατηρήσεις κατά το ταξίδι του Μπιγκλ» του Δαρβίνου.

1845: Δημοσιεύεται το βιβλίο «Ταξίδι ενός φυσιοδίφη ανά τον κόσμο» του Δαρβίνου.

1853: Δημοσιεύεται η «Μονογραφία περί των απολιθωμένων βαλανιδιών» του Δαρβίνου.

1853: Ο  ανθρωπολόγος Schaafhausen στο υπόμνημά του «Περί της εμπέδωσης και της μεταβλητότητας των ειδών» αποφαίνεται υπέρ της θεωρίας της καταγωγής. 

1858: Καθώς ο Δαρβίνος συλλέγει στοιχεία και προσπαθεί να τελειοποιήσει τη θεωρία του ταράζεται από ένα απρόσμενο γεγονός. Ο Άγγλος Alfred Russel Wallace, χωρίς να γνωρίζει το Δαρβίνο, έχει και αυτός βρει και διατυπώσει τη θεωρία της επιλογής και αποστέλλει την επιτομή της θεωρίας του στο Δαρβίνο με την παράκληση να παραπέμψει την πραγματεία αυτή στο Λύελλο για να τη δημοσιεύσει σε αγγλική εφημερίδα. Ο Wallace, ένας περιηγητής και φυσιοδίφης είχε περιηγηθεί στα νησιά του αρχιπελάγους της Σόνδης, τα πυκνά παρθένα δάση του Ινδικού αρχιπελάγους, είχε φτάσει ακριβώς στις ίδιες με το Δαρβίνο ιδέες για τη γένεση των οργανικών ειδών. Ο Λύελλος και ο Hooker, οι οποίοι γνώριζαν το έργο του Δαρβίνου τον πείθουν να δημοσιεύσει σε συντομία τη θεωρία του ταυτόχρονα με την αποσταλείσα του Wallace. Η δημοσίευση γίνεται τον Αύγουστο στην εφημερίδα της Λινναιείου εταιρίας Λονδίνου (Journal of the Linnean Society).

1859: Ο Δαρβίνος δημοσιεύει το κυριότερο έργο του «Περί της γένεσης των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής» στο οποίο διατυπώνει τη θεωρία του περί εξέλιξης. Διδάσκει ότι ο ζωντανός κόσμος έχει αδιάλειπτη δική του ιστορία, αποδεικνύει ότι τα ζώα και τα φυτά διαφοροποιήθηκαν από άλλα με βαθμιαίες μεταβολές, όμως όλες οι αλλοιώσιμες μορφές του γήινου φλοιού, οι ήπειροι και οι θάλασσες, που βρέχουν και χωρίζουν τις ηπείρους, προέρχονται από εντελώς διαφορετικό αρχαίο σχηματισμό. 

1859: Ο καλύτερος Άγγλος ζωολόγος, ο Huxley, χαρακτηρίζει τη θεωρία της καταγωγής ως τη μόνη δημιουργική υπόθεση που μπορεί να συμβιβασθεί με την επιστημονική φυσιολογία. 

1864: Δημοσιεύεται το «Επί των κινήσεων και των έξεων των αναρριχητικών φυτών» του Δαρβίνου.

1866: Δημοσιεύεται η «Γενική μορφολογία των οργανισμών» του Ernst Haeckel. 

3/1871: Δημοσιεύεται το πρώτο κείμενο στα ελληνικά για τη θεωρία της εξέλιξης στο περιοδικό «Ιλισσός», τεύχη Κ’, ΚΑ’ & ΚΒ’, με τίτλο «Θεωρία του Δάρβιν, περί της εμφανίσεως του οργανικού κόσμου και του αλλοιωτού των ειδών».

1871: Ο Δαρβίνος δημοσιεύει το σύγγραμμα «Η γένεση του ανθρώπου και η γενετική επιλογή» που ασχολείται με τη γενεαλογική συγγένεια του ανθρώπινου είδους με τα άλλα θηλαστικά.

1872: Δημοσιεύεται το «Η εξωτερίκευση των συγκινήσεων στον άνθρωπο και τα ζώα» του Δαρβίνου.

1875: Δημοσιεύεται το «Εντομοβόρα φυτά» του Δαρβίνου.

1876: Δημοσιεύεται το «Τα αποτελέσματα της σταυρογονιμοποίησης στο φυτικό βασίλειο» του Δαρβίνου.

1877: Δημοσιεύεται το «Διάφορες μορφές ανθέων επί φυτών του ίδιου είδους» του Δαρβίνου.

1879: Το πρώτο κείμενο του Δαρβίνου που δημοσιεύεται στα ελληνικά είναι το «Βιογραφικό σχεδίασμα ενός μικρού παιδός». Βρίσκεται στο περιοδικό ποικίλης ύλης «Εστία», τεύχος 104.

1880: Δημοσιεύεται το «Η δύναμη της κίνησης στα φυτά» του Δαρβίνου.

1881: Δημοσιεύεται το τελευταίο έργο του Δαρβίνου «Ο σχηματισμός της ευρωτίασης στα φυτά μέσω της δράσης των σκωλήκων και παρατηρήσεις πάνω στις συνήθειές τους».

19/4/1882: Ο Δαρβίνος πεθαίνει στο κτήμα του στο Down στην κομητεία του Kent (κοντά στο Λονδίνο).

1887: Εκδίδεται διεξοδική βιογραφία του Κάρολου Δαρβίνου από τον Φραγκίσκο Δαρβίνο.

9/1887: Δημοσιεύεται στο «Αττικόν Ημερολόγιον και Ημερολόγιον των Κυριών του δίσεκτου έτους 1888» άρθρο του Θ. Δε Χελδράιχ με τίτλο «Το άνθος» με αναφορά στο Δαρβίνο.

10/1890: Εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η εξελικτική θεωρία στο περιοδικό «Προμηθεύς» από τον Ernst Haeckel κατά μετάφραση Σταματίου Βάλβη με τον τίτλο «Ιστορία της φυσικής δημιουργίας ή περί της θεωρίας της εξελίξεως».

12/11/1890: Δημοσιεύεται ο πρώτος αντίλογος στη θεωρία της καταγωγής στο περιοδικό «Ανάπλασις» από τον Ι. Σκαλτσούνη και η απάντηση στο επόμενο τεύχος του «Προμηθέα» (18/11/90). Ο Σκαλτσούνης αποκαλεί «τερατώδη» και «θεωρία νοσούσης φαντασίας» τη θεωρία της αυτόματης γένεσης -που ο «Προμηθέας» αναφέρει ως τη μόνη που η επιστήμη μπορεί να παραδεχθεί. Αναφέρει επίσης ότι «ο κύριος σκοπός της συστάσεως του περιοδικού ο «Προμηθεύς» υπήρξεν η διάδοσις των αρχών του υλισμού και της αυτομάτου της ζωής γενέσεως» και ότι έκρινε καθήκον του να αναφέρει δημόσια τη διαμαρτυρία του γιατί «δηλητηριάζεται η καρδία της ελληνικής νεότητος».

1910: Δημοσιεύεται στην Ελλάδα το βιβλίο «Η καταγωγή του ανθρώπου» του Ernst Haeckel, μετάφρασης Ανδρέου Π. Φαρμακόπουλου (Εκδόσεις Φέξη).

1915: Γίνεται η πρώτη μετάφραση της «Καταγωγής των ειδών» στα ελληνικά από τον Ν. Καζαντζάκη. Η «Καταγωγή του ανθρώπου» μεταφράζεται αργότερα.

12/1984: Στο άρθρο του Κ. Κριμπά «Ο δαρβινισμός στην Ελλάδα, τα πρώτα βήματα: η αλληλογραφία Χελδράιχ – Δαρβίνου» που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Τα Ιστορικά» (τ.2) καταγράφεται όλη η αλληλογραφία που αντάλλαξαν οι δύο άντρες όπως και πληροφορίες και σχόλια για την υποδοχή του δαρβινισμού στην Ελλάδα.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 93, 5/09