Αφιέρωμα Δαρβίνος

Ο Δαρβίνος ..ξαναδικάζεται και αθωώνεται!

                                                Ευθύμης Παπαδημητρίου

            Στο επίκεντρο της δημοσιότητας βρέθηκε, για πολλές εβδομάδες, στις ΗΠΑ, ο Κάρολος Δαρβίνος και η θεωρία του για την καταγωγή και την εξέλιξη των ειδών με φυσική επιλογή. Αφορμή δόθηκε από την απόφαση της διοίκησης ενός σχολείου της Πενσυλβάνια να προτάσσεται της διδασκαλίας του μαθήματος της Βιολογίας, στην ένατη τάξη, μια γραπτή δήλωση στην οποία αναφερόταν ότι η θεωρία του Δαρβίνου «εμφανίζει κάποια κενά»,για το λόγο αυτό προτεινόταν ως μια άλλη εξήγηση που θα άξιζε να μελετηθεί, η περίφημη διδασκαλία του «ευφυούς σχεδιασμού» (intelligent design). Με την απόφαση αυτή του σχολείου διαφώνησαν έντεκα γονείς που προσέφυγαν στα δικαστήρια.

            Η διαμάχη επιστήμης και θρησκείας για την καταγωγή της ζωής έχει μακρά προϊστορία, στην Αμερική. Περίφημη υπήρξε μια παρόμοια δίκη, πριν από 80 χρόνια, στο Τενεσσύ. Στην πρόσφατη αντιδικία το κίνημα του «ευφυούς σχεδιασμού», εκμεταλλευόμενο το γενικότερο υπερσυντηρητικό κλίμα που καλλιεργεί η επίσημη πολιτική της διακυβέρνησης του προέδρου Μπους, επικαλέστηκε τον ισχυρισμό ότι επειδή οι μορφές της ζωής είναι πολύ περίπλοκες για να έχουν διαμορφωθεί μέσα από φυσικές διαδικασίες, θα πρέπει να έχουν σχεδιαστεί από κάποια ανώτερη ευφυΐα , που δεν προσδιορίζεται μεν επακριβώς, αλλά η οποία, όπως πιστεύουν οι οπαδοί της θεωρίας αυτής, θα πρέπει να είναι ο Θεός.

            Την προσφυγή των γονέων ανέλαβε να εκδικάσει ένας δικαστής, δεδηλωμένος ρεμπουπλικανός, ορισμένος από τον πρόεδρο Μπούς! Επειδή όμως τα πράγματα στην πολιτική δεν είναι τόσο απλά όσο δείχνουν, ο δικαστής Jones, μετά από μια μαραθώνια διαδικασία έξη εβδομάδων, απεφάνθη ότι η θεωρία του «ευφυούς σχεδιασμού» δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη και ότι για να γίνει αποδεκτή ως τέτοια, οι υποστηρικτές της θα έπρεπε να αλλάξουν τον ίδιο τον ορισμό της έννοιας της επιστήμης, ώστε να συμπεριλαμβάνει και υπερφυσικές εξηγήσεις! Η άποψη αυτή αν διδασκόταν στα δημόσια σχολεία θα παραβίαζε το Σύνταγμα της χώρας που απαγορεύει σε κρατικούς υπαλλήλους να χρησιμοποιούν τη θέση τους για την επιβολή η την καθιέρωση μιας συγκεκριμένης θρησκείας. Όσο για τον ισχυρισμό ότι η θεωρία της εξέλιξης είναι ατελής, το δικαστήριο απεφάνθη ότι «το γεγονός ότι μια επιστημονική θεωρία δεν μπορεί να  δώσει εξηγήσεις για όλα τα θέματα δεν μπορεί να χρησιμεύσει  ως πρόσχημα για να εμπιστευτούμε μιαν ανεξέλεγκτη, εναλλακτική υπόθεση που στηρίζεται στη θρησκεία, για να διδαχτεί στα μαθήματα της επιστήμης στα σχολεία ή για να διαστρεβλώσει καθιερωμένες επιστημονικές προτάσεις».Οι μαθητές διέτρεχαν τον κίνδυνο να οδηγηθούν στην αμφιβολία για τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών, χωρίς επιστημονική αιτιολόγηση, μόνο και μόνο με την μεταμφίεση μιας θρησκευτικής άποψης σε επιστημονική θεωρία.

            Αξίζει ίσως να αναλογιστούμε ότι η σημασία της θεωρίας του Δαρβίνου μπορεί καλύτερα να κατανοηθεί αν σκεφτούμε ότι η μοντέρνα Βιολογία καθοδηγείται από δύο ισχυρές και δημιουργικές ιδέες. Η πρώτη λέει ότι οι βιολογικές διεργασίες υπακούουν, σε τελευταία ανάλυση, έστω και αν δεν έχουν ακόμη εξηγηθεί όλες πλήρως, στους νόμους της φυσικής και της χημείας. Η δεύτερη μας λέει ότι όλες οι βιολογικές διαδικασίες αναδύθηκαν μέσω της εξέλιξης αυτών των φυσικοχημικών συστημάτων με τη βοήθεια της φυσικής επιλογής. Η πρώτη αρχή αναφέρεται στο «πως» της βιολογίας και η δεύτερη στο «γιατί». Η γνώση που απευθύνεται στην πρώτη αρχή  ονομάστηκε λειτουργική βιολογία και η δεύτερη εξελικτική βιολογία.

            Ο Αμερικανός δικαστής, γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω, στηριζόμενος στο σύνταγμα της χώρας του που προστατεύει την ανεξιθρησκεία και προβλέπει το χωρισμό εκκλησίας και κράτους , θα είχε πολλά να διδάξει τους Έλληνες πολίτες και πολιτικούς, σε μια χώρα όπου το υπουργείο Παιδείας εξακολουθεί να είναι... και Θρησκευμάτων, και επιβάλλει  την υποχρεωτική και δημόσια! πρωινή προσευχή, σε όλα τα σχολεία της χώρας, αρνείται τη διδασκαλία ενός μαθήματος θρησκειολογίας για την ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τις μορφές και την ιστορία εκδήλωσης των θρησκευτικών βιωμάτων των διαφόρων λαών, ανεχόμενο κακογραμμένα, κακόγουστα και αναχρονιστικά βιβλία θρησκευτικών, για την «κατήχηση» όλων ανεξαιρέτως των μαθητών. Ενδεικτικό ίσως του γενικότερου φαρισαϊκού κλίματος που επικρατεί στη χώρα μας είναι και το γεγονός ότι το κρατικό Tρίτο ραδιοφωνικό πρόγραμμα, που προσφέρει, κατά τα άλλα, υψηλά δείγματα εγκόσμιας κουλτούρας, αρχίζει κάθε πρωί, στις οκτώ ακριβώς, το ζωντανό πρόγραμμά του με την ανάγνωση ...του «Πάτερ ημών» και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου... Τα σχόλια εδώ περιττεύουν.   

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 93, 5/09