Ευρωπαϊκή Ένωση και κλιματική αλλαγή

Δημήτρης Ιμπραήμ*

Για περισσότερα από δέκα χρόνια παρακολουθούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να πρωταγωνιστεί (ή να αυτοπροβάλλεται ως πρωταγωνιστής) στον παγκόσμιο αγώνα κατά των κλιματικών αλλαγών. Με τις ΗΠΑ όμως από το 2001 να αντιμάχονται και να υπονομεύουν κάθε διπλωματική και πολιτική πρωτοβουλία για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες (πχ Κίνα, Ινδία) παντελώς απρόθυμες να συμβάλουν ενεργά, δεν είναι και πολύ δύσκολο να αναδειχθείς σε πρωταγωνιστή. Αν όμως μέχρι σήμερα ήταν εύκολο για την Ευρωπαϊκή Ένωση να διακηρύσσει τον ηγετικό της ρόλο, η νέα εποχή που αναδύεται μετά το τέλος του Πρωτοκόλλου του Κιότο απαιτεί κάτι παραπάνω από ένα μονόφθαλμο που βασιλεύει στους τυφλούς.

Ενόψει της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης τον ερχόμενο Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ετοιμάσει το δικό της ‘πακέτο’ δεσμεύσεων για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών, γνωστό και ως τρία εικοσάρια (20% μείωση των εκπομπών σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας και 20% εξοικονόμηση σε σύγκριση με την προβλεπόμενη για το 2020 κατανάλωση ενέργειας). Τα τρία εικοσάρια όμως δυστυχώς βαθμολογούνται κάτω από τη βάση. Ο στόχος για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κρίνεται αναιμικός και σε μεγάλο βαθμό είναι πλασματικός, ενώ ο στόχος για την εξοικονόμηση ενέργειας είναι ενδεικτικός, χωρίς καμία νομικά δεσμευτική ισχύ και άρα χωρίς κυρώσεις σε περίπτωση μη επίτευξής του. Μοναδική εξαίρεση ο στόχος για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, ο οποίος κρίνεται ικανοποιητικός.

Ειρωνικά, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δείχνει πλέον πρόθυμη (αλλά ίσως όχι έτοιμη) να επανέλθει δριμύτερη και να συμβάλει στην καταπολέμηση μία κρίσης, της οποίας την ύπαρξη μέχρι και πριν από λίγα χρόνια δεν αναγνώριζε.  Παράλληλα, η Κίνα και τα υπόλοιπα αναπτυσσόμενα κράτη πιθανότατα θα προσχωρήσουν σε μία παγκόσμια συμφωνία για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αν πέσουν χρήματα στο τραπέζι για τη χρηματοδότηση δράσεων μετριασμού και προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές.

Για όσους παρακολουθούν και αγωνίζονται για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών και ενεργειακών εξελίξεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο (κόμματα και πολιτικούς σχηματισμούς, μη κυβερνητικές οργανώσεις, κινήσεις πολιτών) είναι εύκολο -και για κάποιους δίκαιο και πολιτικά επιβεβλημένο- να καταδικάζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση για το ρόλο που έχει διαδραματίσει ή ακόμα και την αναγκαιότητά της ως θεσμού. Μία νηφάλια όμως θεώρηση της πολιτικής πραγματικότητας φανερώνει ότι είναι οι ίδιες οι αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που μας δίνουν τη δυνατότητα να την αναγάγουμε σε ρυθμιστή και πρωταγωνιστή στις πολιτικές εξελίξεις, όχι μόνο σε περιβαλλοντικό, αλλά βέβαια και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί και πρέπει να ορίσει τους κανόνες και το πλαίσιο, σε μία αγορά που μέχρι σήμερα λειτουργεί με μοναδικό κριτήριο τη μεγιστοποίηση των κερδών και τη διανομή όσο το δυνατόν μεγαλύτερων μερισμάτων στους μετόχους των εταιριών. Η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης, αποτελεί χρυσή ευκαιρία για τη δημιουργία και επιβολή διεθνών κανόνων, περιορισμών ή απαγορεύσεων σε μία σειρά από κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες, από την υπερκατανάλωση φυσικών πόρων και την ορθολογική παραγωγή ενέργειας έως την προσαρμογή στις ήδη αναπόφευκτες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών.

Στους επόμενους μήνες μέχρι τη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης, η Greenpeace επικεντρώνει όλες τις της δυνάμεις στη βελτίωση του Ευρωπαϊκού Πακέτου για την ενέργεια και το κλίμα. Με δεδομένο ότι τα μέτρα αυτά αποτελούν τη βάση και τον πυρήνα της στάσης και των θέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη τα μέτρα αυτά να ενισχυθούν σημαντικά.

Για το λόγο αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε ποσοστό 40% μέσα στην ευρωπαϊκή επικράτεια έως το 2020 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η δημιουργία οικονομικών εργαλείων (κατά τα θεωρητικά πρότυπα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Ρύπων ή των Μηχανισμών Καθαρής Ανάπτυξης) τα οποία θα συμβάλουν σε επιπρόσθετες μειώσεις εκπομπών, θα καταστήσει την επένδυση στα ορυκτά καύσιμα οικονομικά απαγορευτική. Παράλληλα θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη των πράσινων και ανανεώσιμων τεχνολογιών, όχι μόνο στα αναπτυγμένα, αλλά κυρίως στα αναπτυσσόμενα κράτη. Το πιο σημαντικό όφελος όμως είναι ότι θα αναδείξει την ΕΕ σε πραγματικό πρωταγωνιστή στον παγκόσμιο αγώνα για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών και θα συμπαρασύρει στη διεθνή σκακιέρα όλα τα υπόλοιπα κράτη, ανεξαρτήτως οικονομικής ισχύος ή πολιτικής ατζέντας.

Για να το πετύχουμε αυτό δυστυχώς έχουμε μόλις λίγους μήνες. Αν μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα καταφέρουμε όλες οι προοδευτικές δυνάμεις της χώρας εργαστούμε συντονισμένα και υπεύθυνα για να επηρεάσουμε και να ενισχύσουμε τον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό χαρακτήρα των ευρωπαϊκών μέτρων για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών, θα έχουμε σημειώσει μία τεράστια νίκη.

Αυτό σημαίνει όμως ότι σήμερα είναι ώρα για δουλειά, όχι για αφορισμούς.

*Υπεύθυνος για θέματα ενέργειας

Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 93, 5/09