Πεντακόσια Χρόνια Eλληνο-Αλβανικής Συνύπαρξης: San Cosmo Albanese,

ένα ενδιαφέρον Ροδίτικο λαογραφικό ντοκυμαντέρ στο Ecofilms Ρόδου, 2009

Βάσω Κανελλοπούλου

Ο Αριστείδης Μιαούλης ζει στη Ρόδο και ως δημοσιογράφος παρουσιάζει τηλεοπτική εκπομπή στο τοπικό κανάλι. Καθώς κατάγεται από την Πάτμο, ενημερώθηκε ότι κάποια από τα παλαιά χειρόγραφα που φυλάσσονται στην εκπληκτική βιβλιοθήκη της Μονής της Πάτμου συντηρήθηκαν στα εργαστήρια του «Γκρότα Φεράτα» 20 χλμ έξω από τη Ρώμη, εκεί που είχε στείλει και το Βατικανό τα χειρόγραφα του Ντα Βίντσι για αποκατάσταση. Ενθουσιάσθηκε και ταξίδεψε στην Ιταλία για να παρουσιάσει το θέμα στην εκπομπή του. Στο μοναστήρι Γκρότα Φεράτα, συνάντησε Ιταλό που προερχόταν από την Ελληνόφωνη περιοχή της Καλαβρίας. Πήγαν μαζί στην ορεινή κωμόπολη, άγιος Κοσμάς ή « San Cosmo Albanese». Όταν ο Α. Μιαούλης επισκέφθηκε την εκκλησία εξεπλάγη με τις οικείες ορθόδοξου τύπου αγιογραφίες και κυρίως με τη λειτουργία, που είναι ολόκληρη στα ελληνικά. Είδε, άκουσε και κατέγραψε σε ντοκυμαντέρ τους κατοίκους του χωριού, που δεν γνωρίζουν σήμερα τα ελληνικά, να συμμετέχουν ενεργά στους ψαλμούς, ξέροντας απέξω τα λόγια των ύμνων. Οι πολιούχοι της κωμόπολης είναι οι Άγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός, οι γνωστοί θεραπευτές που δεν έπαιρναν χρήματα για την προσφορά τους. Εορτάζονται 3 φορές το χρόνο με εντυπωσιακές λιτανείες, δύο φορές για τους καθολικούς και μία (1η Νοεμβρίου) για τους ορθόδοξους.

Λόγω της ιστορικής μνήμης που επιβιώνει 5,5 αιώνες μέσα από την λειτουργία, το χωριό κατατάσσεται στα ελληνόφωνα, στην ουσία όμως είναι κυρίως «αρβανιτόφωνο». Τι έχει συμβεί; Μετά την άλωση της πόλης, πριν περισσότερο από 550 χρόνια, αρκετοί από τους Έλληνες και τους Αρβανίτες της Πελοποννήσου που μαζί, πολεμούσαν τους κατακτητές, αναγκάστηκαν να φύγουν στην Ιταλία ως πολιτικοί πρόσφυγες γιατί τους κυνηγούσαν οι Τούρκοι. Εγκαταστάθηκαν σε αυτό το χωριό, πρόκοψαν και έγιναν αργότερα Ιταλοί. Όταν οι περισσότεροι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι έφυγαν για τις πόλεις, στο χωριό  παρέμειναν ως πλειοψηφία οι Αρβανίτες, δημιουργώντας τη δική τους ιδιόμορφη διάλεκτο με πολλά αρβανίτικα, λίγα ελληνικά και ιταλικά που μαζί με την αμιγώς ελληνόφωνη εκκλησιαστική λειτουργία παραμένουν ζωντανές μέχρι σήμερα. Πεντέμισυ αιώνες μετά την αρχική προσφυγιά, αποτελούν ιστορική μαρτυρία της παλαιόθεν θερμής συνύπαρξης Ελλήνων και Αλβανών.

Λόγω του υδροκεφαλισμού της Αθήνας, είναι πάντοτε μια θετική έκπληξη όταν βλέπεις ένα καλοφτιαγμένο τοπικό δημιούργημα. Ας είναι καλά το ετήσιο φεστιβάλ Εcofilms το οποίο υποστηρίζεται αποκλειστικά από την τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί εκτός από τη σημαντικότατη διεθνή του διάσταση, έχει και την τοπική: Υποστηρίζει τη Ροδίτικη και Δωδεκανησιακή δημιουργικότητα, προσφέροντας δημόσιο βήμα και αναγνώριση, αλλά κυρίως προσφέροντας ισχυρά ερεθίσματα μέσα από τις προβολές αλλά και τις εκτενείς συνεντεύξεις των σκηνοθετών που παρουσιάζει καθημερινά η καλλιτεχνική διευθύντρια Λουκία Ρικάκη.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 95, 7-8/09