Βιολογική Γεωργία και Πείνα

Βάσω Κανελλοπούλου

Τα περιβαλλοντικά οφέλη της βιολογικής γεωργίας δεν αμφισβητούνται. Μπορεί όμως η συγκεκριμένη αγροτική τεχνολογία να θρέψει τον  αυξανόμενο πληθυσμό του πλανήτη; Μπορεί υποστηρίξει τους φτωχούς πληθυσμούς που υποφέρουν από την πείνα;  Αυτά τα ερωτήματα διερεύνησε  η μελέτη του Οργανισμού Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UΝEP), με θέμα το ρόλο της βιολογικής γεωργίας για τη διατροφική ασφάλεια στην Αφρική  . 

Ο συμβατικός τρόπος σκέψης μας λέει ότι, για να διπλασιάσουμε την προσφορά τροφής πρέπει να υπερδιπλασιάσουμε προσπάθειες «εκσυγχρονισμού» της γεωργίας. Παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η στρατηγική έχει πετύχει στο παρελθόν, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσον αυτός ο «εκσυγχρονισμός» μπορεί να μειώσει την πείνα γιατί δυστυχώς οι μεγάλες τεχνολογικές πρόοδοι των τελευταίων 50 ετών δεν έχουν οδηγήσει σε μείωση πείνας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Παρόλη την μεγάλη αύξηση παραγωγικότητας που έχουν προσφέρει οι σύγχρονες αγροτικές τεχνολογίες, η πείνα επιμένει.

Αυξημένη διαθεσιμότητα τροφής δεν συνεπάγεται αυτόματα αυξημένη διατροφική ασφάλεια για όλους. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ποιος παράγει την τροφή ποιος έχει πρόσβαση στην τεχνολογία και τη γνώση και τέλος ποιος έχει την αγοραστική δύναμη να  αποκτήσει την τροφή. Η πλειοψηφία των ατόμων που υποφέρουν από χρόνια πείνα είναι μικροί αγρότες αναπτυσσόμενων χωρών, που παράγουν οι ίδιοι αυτά που τρώνε και δεν διαθέτουν ρευστό για να αγοράσουν εταιρικούς  σπόρους και αγροτικές εισροές (λιπάσματα, φυτοφάρμακα και εταιρικούς  σπόρους). Μετά από σε βάθος ανάλυση πολλών  περιπτώσεων ήδη εφαρμοσμένης βιολογικής γεωργίας στην Αφρική, η ως άνω μελέτη κατέληξε σε μια σειρά από ενδιαφέροντα συμπεράσματα, η περιληπτική περιγραφή των οποίων ακολουθεί πιο κάτω.

-Η βιολογική γεωργία έχει φθηνότερες εισροές, απαιτεί πολύ μικρότερο χρηματικό κεφάλαιο εκ μέρους του αγρότη και επομένως προσφέρει κάποια σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα πέρα από την εξαιρετικά σημαντική προστασία του περιβάλλοντος και των υπόγειων νερών.

-Η βιολογική γεωργία έχει τη δυνατότητα αύξησης της  παραγωγικότητας και των αγροτικών εισοδημάτων με τη χρήση ντόπιων τεχνολογιών χαμηλού κόστους, χωρίς πρόκληση βλάβης για το περιβάλλον. Επιπλέον τα στοιχεία δείχνουν ότι η βιολογική γεωργία ενισχύει τους φυσικούς πόρους, δυναμώνει τις κοινωνικές σχέσεις , βελτιώνει τις ατομικές ικανότητες, δηλαδή αντιμετωπίζει ταυτόχρονα πολλές από τις αιτίες της διατροφικής ανασφάλειας.

-Όλες οι περιπτώσεις εφαρμογής βιολογικής αγροτικής τεχνολογίας και οργάνωσης που μελετήθηκαν, παρουσιάζουν αύξηση της παραγωγικότητας τροφής ανά εκτάριο γης, αντίθετα από τον επικρατούντα δημοφιλή μύθο ότι η βιολογική γεωργία δεν μπορεί να αυξήσει την αγροτική παραγωγικότητα.

-Οι βιολογικές μέθοδοι ταιριάζουν σε πολλούς φτωχούς και περιθωριοποιημένους αγρότες, μικρο-ιδιοκτήτες γης της Αφρικής καθώς απαιτούν  υλικά που είναι εύκολα διαθέσιμα για να παραχθούν προϊόντα υψηλής ποιότητας ενώ ταυτόχρονα προωθείται μια συστημική αντιμετώπιση της καλλιέργειας η οποία έχει πολυλειτουργικότητα και αντέχει στις καταπονήσεις  και σε αντίξοες συνθήκες.Οι πρόσφατες απότομες αυξήσεις τιμών των αγροτικών προϊόντων και του πετρελαίου μας δείχνουν το δρόμο προς μια γεωργία με μικρότερη εξάρτηση από ενέργεια και από εξωτερικές εισροές.

-Όμως οι  μελετητές δεν υποστηρίζουν τις εξαγωγικές μονοκαλλιέργειες ακόμα και όταν αυτές  είναι βιολογικές, καθώς θεωρούν ότι από οικονομική άποψη, αφήνουν τον αγρότη εξαιρετικά ευάλωτο στις απότομες πτώσεις των διεθνών τιμών-κάτι που είναι καταστροφικό για την επιβίωσή του. Αντίθετα, οι μελετητές υποστηρίζουν μια ολιστική αντιμετώπιση των αγροσυστημάτων, κάτι που είναι συμβατό με τη βιωσιμότητα και τη βιολογική γεωργία, αλλά όχι με τις μονοκαλλιέργειες.

-Η βιολογική γεωργία δεν έχει θεσμική και πολιτική υποστήριξη στην Αφρική. Συχνά αντιμετωπίζει εμπόδια από πολιτικές που ευνοούν τις εντατικές εισροές λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Εάν  είχε την απαιτούμενη υποστήριξη,, θα συνέβαλε σημαντικά προς την κατεύθυνση της διατροφικής ασφάλειας

-Η βιολογική γεωργία, είτε πιστοποιημένη ή όχι, επικεντρώνει στη γνώση και τη διαχείριση, επομένως ενισχύει τη μάθηση και τη συνεργασία μεταξύ ατόμων και ομάδων. Για να εξαπλωθεί η βιολ. γεωργία, απαιτείται επένδυση στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου σε τοπικό επίπεδο.

-Υπάρχει προς το παρόν διαθέσιμη περισσότερη γνώση για τα αγροτικά συστήματα εντάσεως εισροών, παρά για τα βιώσιμα βιολογικά συστήματα. Είναι επομένως εντελώς απαραίτητη η προτεραιότητα στη χρηματοδότηση της αντίστοιχης έρευνας.

-Δεν λύνονται με τη βιολογική γεωργία όλα τα προβλήματα της πείνας, είναι όμως ένα σπουδαίο μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση, που πρέπει να συνδυασθεί με προγράμματα προώθησης του οικογενειακού προγραμματισμού για μείωση των γεννήσεων καθώς και με άλλα κοινωνικά μέτρα όπως πχ. η προώθηση της ισότητας των φύλων  που θα δώσει στις γυναίκες τη δυνατότητα να έχουν δύναμη στην διοίκηση της μικρής κλίμακας οικογενειακής αγροτικής επιχείρησης…

Τέλος, σύμφωνα με τα ευρήματα άλλης διεθνούς  μελέτης 400 επιστημόνων , η σημερινή πρόοδος στη γεωργική τεχνολογία είχε μέχρι τώρα ως αποτέλεσμα, εντελώς άνισα οφέλη με μεγάλο περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος. Ο τρόπος που παράγουμε την τροφή μας πρέπει να αλλάξει επειγόντως αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τον αυξανόμενο πληθυσμό και την κλιματική αλλαγή  αποφεύγοντας ταυτόχρονα την κοινωνική και περιβαλλοντική αποδιοργάνωση και διάλυση. Ως μέρος της λύσης προτείνεται η επιλογή εφαρμογής «φυσικών διαδικασιών» όπως η εναλλαγή σοδειάς και η χρήση βιολογικών λιπασμάτων. Προτείνεται επίσης ως απαραίτητη, η εστίαση της προσοχής στους αγρότες μικρής κλίμακας.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 96, 9/09