Η απασχόληση σε έναν κόσμο χαμηλής έντασης άνθρακα

Michael Renner, Sean Sweeny & Jill Kubit

Η επιδίωξη των αποκαλούμενων πράσινων θέσεων εργασίας θα αποτελέσει κινητήρια δύναμη στον οικονομικό τομέα, καθώς ο κόσμος εισέρχεται στην άγνωστη περιοχή της οικοδόμησης μιας παγκόσμιας οικονομίας χαμηλής έντασης άνθρακα (low-carbon global economy). Η θωράκιση της οικονομίας απέναντι στις κλιματικές συνθήκες θα περιλαμβάνει ευρείας κλίμακας επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, εξοπλισμό, κτιριακές εγκαταστάσεις και υποδομές, που θα προσδώσουν ένα σημαντικό κίνητρο για τις πολυπόθητες νέες θέσεις εργασίας, μαζί με μια ευκαιρία για τη διατήρηση και το μετασχηματισμό των υπαρχόντων θέσεων εργασίας.

Ο αριθμός των πράσινων θέσεων εργασίας ήδη βαίνει αυξανόμενος. Περισσότερο ορατές είναι οι θέσεις εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που γνωρίζει αλματώδη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, η απασχόληση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις σχετιζόμενες προμηθευτικές βιομηχανίες έχει φθάσει με συντηρητικούς υπολογισμούς στα 2,3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η βιομηχανία αιολικής ενέργειας απασχολεί περίπου 300.000 άτομα, ο τομέας των ηλιακών φωτοβολταϊκών περίπου 170.000 άτομα, ενώ η βιομηχανία ηλιακών θερμικών συστημάτων περισσότερα από 600.000 άτομα (αυτός ο σχετικά υψηλός αριθμός οφείλεται στη χαμηλή παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού της Κίνας, που είναι η μεγαλύτερη παραγωγός ηλιοθερμικών συστημάτων). Περισσότερες από ένα εκατομμύριο είναι οι θέσεις εργασίας στη βιομηχανία βιοκαυσίμων, δηλαδή στην καλλιέργεια και επεξεργασία ποικίλων πρώτων υλών τροφοδοσίας από τις οποίες παράγονται αιθανόλη και βιοντήζελ.

[...] Οι τομείς της αιολικής και της ηλιακής ενέργεια βρίσκονται σε έντονη κινητικότητα και αναπτύσσονται με αλματώδεις ρυθμούς. Αν επαληθευτούν οι ευνοϊκές επενδυτικές προβλέψεις, τότε η απασχόληση στην αιολική ενέργεια θα μπορούσε να φθάσει τα 2,1 εκατομμύρια άτομα το 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η βιομηχανία ηλιακών φωτοβολταϊκών συστημάτων θα μπορούσε να απασχολήσει έως και 6,3 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι τότε.

Παρόλο που οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χρειάζονται περισσότερα εργατικά χέρια από ό,τι τα ορυκτά καύσιμα που έρχονται να αντικαταστήσουν, στον ενεργειακό τομέα δεν αναλογεί πολύ μεγάλο μερίδιο στην απασχόληση. Πολύ περισσότερες πράσινες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν τελικά μέσω της αναζήτησης πιο αποδοτικών μηχανημάτων και οικιακών συσκευών. Οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την ενεργειακή απόδοση αποτελούν ήδη φαινόμενο ανάπτυξης.

Οι θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα μπορούν να «πρασινίσουν», αν διασφαλιστεί ότι τα νέα κτίρια θα πληρούν υψηλές προδιαγραφές σε θέματα απόδοσης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Ασία, όπου καταγράφεται μια οικοδομική έκρηξη. Η μετασκευή των κτιρίων εμπορικής και οικιστικής χρήσης προκειμένου να γίνουν αποδοτικότερα από ενεργειακή άποψη, προσφέρει τεράστιες δυνατότητες απασχόλησης στο εργατικό δυναμικό του κατασκευαστικού τομέα, στους αρχιτέκτονες, στους ενεργειακούς πραγματογνώμονες, στους μηχανικούς και στα συναφή επαγγέλματα.

Για παράδειγμα, η κλιματική προσαρμογή περίπου 200.000 διαμερισμάτων (δηλαδή η προστασία τους, εξωτερική και εσωτερική, από ισχυρές βροχές, αέρα κ.ά., καθώς και η μετατροπή τους έτσι ώστε να μειώνεται η ενεργειακή κατανάλωση και να βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοση) στη Γερμανία δημιούργησε 25.000 νέες θέσεις εργασίας και διέσωσε 116.000 υπάρχουσες θέσεις εργασίας την τριετία 2002-2004, σε μια περίοδο κατά την οποία η κατασκευαστική βιομηχανία γνώρισε ύφεση. Η εξασφάλιση αξιοπρεπούς και επαρκούς στέγασης στις πολυπληθείς αστικές πολεοδομικές περιοχές και στις παραγκουπόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου προσφέρει μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία δημιουργίας θέσεων εργασίας – αν βεβαίως διατεθούν οι αναγκαίοι πόροι.

[...] Ο αριθμός των θέσεων εργασίας στην ανακύκλωση και στον τομέα της ανακατασκευής υλικών παγκοσμίως παραμένει άγνωστος. Στις ΗΠΑ υπολογίζονται σε περισσότερες από ένα εκατομμύριο. Η Δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία, που χαρακτηρίζονται από υψηλότερους ρυθμούς ανακύκλωσης, έχουν κατά πάσα πιθανότητα μεγαλύτερη απασχόληση σε αυτούς τους τομείς. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, την ανακύκλωση χαρτιού συχνά αναλαμβάνει ένα άτυπο δίκτυο συλλεκτών απορριμμάτων, που ενίοτε οργανώνεται σε συνεταιρισμούς προκειμένου να βελτιώσουν τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας.

Οι δουλειές και τα μέσα βιοπορισμού στα άτυπα εγχειρήματα ανακύκλωσης σε κοινοτικό επίπεδο είναι δύσκολο να καταγραφούν. Στο Κάιρο, οι Zabbaleen έχουν προσελκύσει σημαντικό ενδιαφέρον διεθνώς. Περίπου 70.000 άνθρωποι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, ανακυκλώνουν το 85% των υλικών που συλλέγουν. Στη Βραζιλία εκτιμάται ότι η ανακύκλωση προσφέρει γύρω στις 500.000 θέσεις εργασίας. Στον τομέα αυτό, η Κίνα ξεπερνά όλες τις άλλες χώρες, καθώς υπολογίζεται ότι οι θέσεις εργασίες φτάνουν τα 10 εκατομμύρια.

Για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, κύριο ζήτημα αποτελεί το μέλλον της γεωργίας και της δασοκομίας, οι οποίες συχνά εξακολουθούν να απορροφούν το μεγαλύτερο όγκο της απασχόλησης και εξασφαλίζουν κατά το πλείστον τα μέσα βιοπορισμού. Τα μικρά αγροκτήματα είναι υψηλής έντασης εργασίας και γνώσης σε σύγκριση με τις αγροβιομηχανικές μονάδες, ενώ χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια και χημικές εισροές.

Όμως, οι σχετικώς βιώσιμες μορφές μικρών αγροτικών εκμεταλλεύσεων δέχονται μεγάλη πίεση από τις ενεργοβόρες και εντατικής χρήσης φυτοφαρμάκων φυτείες, αλλά και από τις εξειδικευμένες καλλιέργειες, την απελευθέρωση του εμπορίου και την κυριαρχία των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και λιανεμπορίου. Η οργανική γεωργία είναι ακόμα περιορισμένη, μολονότι επεκτείνεται. Με υψηλότερη ένταση εργασίας από ό,τι η βιομηχανοποιημένη γεωργία, η οργανική γεωργία μπορεί να αποτελέσει πηγή επιπρόσθετης πράσινης απασχόλησης στο μέλλον. Μια μελέτη στη Βρετανία και την Ιρλανδία έδειξε ότι στις οργανικές καλλιέργειες απασχολούνται ένα τρίτο περισσότερα άτομα πλήρους απασχόλησης από ό,τι στις συμβατικές καλλιέργειες.

Οι προσπάθειες αναδάσωσης, καθώς και η γενικώς καλύτερη διαχείριση των ζωτικής σημασίας οικοσυστημάτων, θα μπορούσε να υποστηρίξει τους πόρους διαβίωσης για περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους που εξαρτώνται από τα δάση – συχνά από δασικά προϊόντα εκτός της ξυλείας. Η φύτευση δέντρων προσφέρει πολλές θέσεις εργασίας, μολονότι αυτές συχνά είναι εποχιακές και χαμηλά αμειβόμενες.

Η αγροδασοκομία –που συνδυάζει τη φύτευση δέντρων με την παραδοσιακή γεωργία– προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη στις υποβαθμισμένες περιοχές, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνεται και η δέσμευση του άνθρακα. Έχει αποδειχθεί ότι η αγροδασοκομία παρέχει ασφάλεια στους τομείς των τροφίμων και των καυσίμων, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει απασχόληση και συμπληρωματικό εισόδημα στους μικροκαλλιεργητές. Περίπου 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ήδη εξαρτώνται σε κάποιο βαθμό από τον τομέα της αγροδασοκομίας.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 98, 11/09