Αυθαιρεσίες στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου

Γιώργος Τούλης*

Τον τελευταίο καιρό, παρακολουθούμε έκπληκτοι να διαδραματίζονται σκηνές απείρου κάλλους με φόντο το μυθικό βουνό του Ολύμπου.

Κάποιοι, που δικαίως αισθάνονται αδικημένοι καθώς η Πολιτεία δεν έχει καταστρώσει σχέδιο για την ανάπτυξη της περιοχής, ξεκίνησαν να κτίζουν ένα καταφύγιο ακριβώς κάτω από την κορυφή Σκολιό του Ολύμπου σε υψόμετρο 2450 μέτρα. Μέχρι εκεί (και λίγο παραπέρα) φτάνει δρόμος δίνοντας έτσι εύκολη πρόσβαση στις κορυφές του Ολύμπου. Τόσο το καταφύγιο, όσο και ο δρόμος είναι βέβαια αυθαίρετες κατασκευές και βρίσκονται εντός των ορίων του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου.

Οι άνθρωποι αυτοί, κάτοικοι προφανώς του χωριού Καλύβια, σκέφτηκαν ότι με αυτό τον τρόπο θα προσελκύσουν επισκέπτες στην περιοχή τους. Η αντίληψη αυτή καλλιεργείται συστηματικά από τη Δημοτική αρχή της περιοχής καθώς αν επισκεφτούμε τον ιστότοπο του Δήμου Ολύμπου, θα διαβάσουμε τα εξής: «Αξιοσημείωτο είναι ότι η πρόσβαση στο Μύτικα από τα Καλύβια είναι δυνατόν να διαρκέσει μόνο δύο ώρες». Βέβαια και η Νομαρχία Λάρισας στην καμπάνια που έκανε για να στηρίξει το χειμερινό τουρισμό διαφημίζει ότι κατασκεύασε «δρόμο προς την κορυφή του Ολύμπου»!

Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι το καταφύγιο που κτίζεται αυτή τη στιγμή στη θέση Μεγάλη Γούρνα – Χριστάκη Ολύμπου, έχει την κάλυψη της τοπικής κοινωνίας αλλά και των τοπικών αρχών, καθώς θεωρείται ότι θα βοηθήσει την περιοχή να αναπτυχθεί. Έτσι κι αλλιώς ένα καταφύγιο δεν φυτρώνει ποτέ μόνο του, πάντα υπάρχει κάποιος που το κτίζει, ακόμα και στην συγκεκριμένη περίπτωση που κανένας δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της κατασκευής του!

Είναι αναμενόμενο οι κάτοικοι της περιοχής, κτηνοτρόφοι στην πλειοψηφία τους, να μην γνωρίζουν τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας, ούτε και την διεθνή πρακτική σε τέτοια ζητήματα. Είναι όμως ανεπίτρεπτο να μην τα γνωρίζουν αυτοί που διοικούν τον Δήμο Ολύμπου και την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας. Πως είναι δυνατόν να προβάλλουν και να διαφημίζουν αυθαίρετο δρόμο που προσβάλλει την φυσιογνωμία και τον μύθο του βουνού; Δεν ξέρουν ότι όπου ανοίγεται δρόμος, ακολουθεί οικολογική καταστροφή που ως συνέπεια της έχει την υποβάθμιση του τοπίου της περιοχής; Δεν καταλαβαίνουν ότι με αυτό το μοντέλο ανάπτυξης θα κληρονομήσουν στα παιδιά τους ένα ρημαγμένο Όλυμπο, που δεν θα είναι πλέον ελκυστικός για κανέναν; Αν δεν το καταλαβαίνουν, τότε δεν είναι άξιοι να διαχειρίζονται τις τύχες αυτού του τόπου.

Δυστυχώς, στην περιοχή Ελασσόνας, έχει συστηματικά καλλιεργηθεί από διάφορους φορείς η αντίληψη ότι στο κομμάτι του Ολύμπου που τους ανήκει έχουν το δικαίωμα να συμπεριφέρονται ως ιδιοκτήτες - αδιαφορώντας βέβαια για τις συνέπειες που θα προκύψουν.

Πρόσφατα μάλιστα, τοπικός άρχοντας απευθυνόμενος σε μέλη περιβαλλοντικής οργάνωσης δήλωσε: «Μην πάτε να γίνετε αφεντικά σε ξένα χωράφια»!

Η ιδιοκτησιακή αυτή νοοτροπία ανιχνεύεται άλλωστε και στην ονομασία «Δήμος Ολύμπου». Γιατί άραγε δεν ονομάζεται «Δήμος Δυτικού Ολύμπου» όταν στην πλευρά της Πιερίας ονομάζεται «Δήμος Ανατολικού Ολύμπου»;

Η λογική αυτή οδηγεί σε μια στείρα αντιπαράθεση και αποτρέπει αυτούς που την υιοθετούν, να αναζητήσουν τους πραγματικούς λόγους που δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά η περιοχή αν και βρίσκεται σε προνομιακή γεωγραφική τοποθεσία.

Οι πρακτικές που ασκούνται διεθνώς προτείνουν ως βασική αρχή την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και παράλληλα την ανάπτυξη των οικισμών που υπάρχουν κοντά σε αυτό. Πρέπει δηλαδή αφενός να διαφυλαχτεί το βουνό, αφετέρου να γίνουν υποδομές στα χωριά για να προωθηθεί ο ορειβατικός και όχι μόνο τουρισμός.

Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένα δίκτυο μονοπατιών γύρω από τους οικισμούς, ώστε να ενθαρρύνεται ο επισκέπτης να διανυκτερεύσει στην περιοχή. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι όταν δίνεις στον επισκέπτη τη δυνατότητα να ανέβει στο Μύτικα σε δυο ώρες μονάχα, μοιραία δεν θα τον κρατήσεις στην περιοχή καθώς θα έχει την άνεση να επιστρέψει στη βάση του αυθημερόν. Αν δηλαδή οι κάτοικοι της περιοχής επιμείνουν στο λανθασμένο μοντέλο ανάπτυξης που προωθούν, το μόνο που θα εισπράξουν θα είναι τα καυσαέρια από τα οχήματα ελεύθερου χρόνου που θα ανεβοκατεβαίνουν στο βουνό για μια βόλτα μέχρι την κορυφή.

Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που συνηγορούν στην άποψη ότι το καταφύγιο και ο δρόμος μέχρι το Χριστάκη, μόνο προβλήματα θα δημιουργήσουν. Ένας από αυτούς έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο δρόμος αυτός δίνει πρόσβαση σε όλους να προσεγγίσουν εύκολα τα αλπικά τοπία του Ολύμπου. Προφανώς λοιπόν θα βρίσκονται εκεί κάθε Σαββατοκύριακο οικογένειες με μικρά παιδιά που θα δελεάζονται με την προοπτική της κατάκτησης της δεύτερης ψηλότερης κορυφής της Ελλάδας (Σκολιό) με μονάχα μια ώρα πεζοπορίας. Για όσους όμως γνωρίζουν, η απλή πεζοπορία της μιας ώρας μέχρι το Σκολιό μπορεί λόγω της απότομης αλλαγής των καιρικών συνθηκών να μετατραπεί σε εφιαλτική εμπειρία - και δυστυχώς σε αυτές τις περιπτώσεις η καλύβα Χριστάκη θα φαντάζει πολύ μακριά. Φοβάμαι λοιπόν ότι θα θρηνήσουμε θύματα αθώους και ανυποψίαστους επισκέπτες που ως άσχετοι με την ορειβασία δεν θα μπορέσουν να εκτιμήσουν σωστά τις υπάρχουσες συνθήκες και μοιραία κινδυνεύουν να εμπλακούν σε μια δυσάρεστη περιπέτεια.

Φυσικά αυτό που πλήγεται περισσότερο με τον δρόμο είναι το γόητρο και ο μύθος που συνοδεύει τον Όλυμπο. Δεν χρειάζεται να ανέβει κάποιος μέχρι τις κορυφές για να ζήσει τον προσωπικό του μύθο – έτσι κι αλλιώς η περιοχή των κορυφών είναι ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που δεν πρέπει να δέχεται μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Όταν η πρόσβαση είναι τόσο εύκολη απομυθοποιείται το βουνό και ο επισκέπτης νιώθει ότι ήταν μια εύκολη κατάκτηση για αυτόν. Αντίθετα, αν ο επισκέπτης μείνει στα χαμηλά θα συνεχίσει να νιώθει δέος για αυτό που δεν μπορεί εύκολα να προσεγγίσει…

Με λίγα λόγια ο επισκέπτης πρέπει να μυείται στον μύθο του Ολύμπου από την πρώτη στιγμή που προσεγγίζει τα χωριά που βρίσκονται περιμετρικά του Ολύμπου. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη δημιουργία ενός Εθνικού Πάρκου που θα περιλαμβάνει στην περιφερειακή ζώνη του και τους Παρολύμπιους οικισμούς.

Σήμερα, οι τοπικοί πληθυσμοί ενοχλούνται στο άκουσμα και μόνο της ιδέας ότι υπάρχει πιθανότητα να ενταχθεί το χωριό τους στην προστατευόμενη περιοχή. Φοβούνται ότι θα υπάρχουν περιορισμοί στην δόμηση, στη βόσκηση κλπ. Αδυνατούν όμως να καταλάβουν ότι η άναρχη ανάπτυξη οδηγεί σε καταστροφή του φυσικού πλούτου της περιοχής. Και βέβαια δεν αντιλαμβάνονται ότι η ένταξη τους σε ένα οργανωμένο φορέα που θα φέρει το πασίγνωστο ανά την υφήλιο όνομα «Όλυμπος» στον τίτλο του, αυτόματα θα τους προσδώσει ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα καθώς θα κάνει τα προϊόντα τους επώνυμα και αναγνωρίσιμα διεθνώς. Είναι διαφορετικό δηλαδή να προσπαθήσεις να εξάγεις φασόλια Ελλάδας και διαφορετικό φασόλια Εθνικού Δρυμού Ολύμπου. Είναι φανερό ότι στη δεύτερη περίπτωση έχεις περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Το ίδιο ισχύει και στον τουριστικό τομέα καθώς η επίσκεψη σε ένα από τα επίσημα ενταγμένα στο Εθνικό Πάρκο χωριά, θα αποτελεί ένα ελκυστικό προϊόν στην παγκόσμια αγορά.

Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών πρέπει λοιπόν να επιζητούν την ένταξη τους στην προστατευόμενη περιοχή και ταυτόχρονα να διαφυλάσσουν ως κόρη οφθαλμού την περιουσία τους που δεν είναι άλλη από τα φυσικά αποθέματα του βουνού.

Για να γίνει όμως αυτό εφικτό, χρειάζεται δουλειά σε επίπεδο βάσης, χρειάζεται δηλαδή ενημέρωση και συστηματική καλλιέργεια αυτών των ιδεών στον καθένα ξεχωριστά κάτοικο της περιοχής. Τίποτα δεν μπορεί να επιβληθεί άνωθεν αν δεν έχει και την στήριξη της τοπικής κοινωνίας.

Το ρόλο της ενημέρωσης των ντόπιων μπορούν να αναλάβουν διάφοροι φορείς, όπως ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Ολύμπου, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελασσόνας αλλά και περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασχολούνται με την περιοχή.

Οι Φίλοι του Περιβάλλοντος – Πιερία 2008 (www.fp08.eu) είναι μια από αυτές και ο υπογράφων, ως γενικός γραμματέας της, απευθύνει έκκληση σε όλους όσους συμμερίζονται τις απόψεις αυτές να έρθουν σε επικοινωνία με τον σύλλογο καθώς δεν χωράνε αντιπαλότητες και χωρισμοί – ο Όλυμπος είναι ένας και αδιαίρετος!

 Τέλος θα πρέπει να δοθεί μια απάντηση σε αυτούς που διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι η Διαχειριστική Μελέτη για τον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου δεν προέβλεπε τη δημιουργία καταφυγίων από την δυτική πλευρά του Ολύμπου. Είναι απλό: η μελέτη πρότεινε έργα μόνο εντός των ορίων του Δρυμού όπου και η δικαιοδοσία της. Από την δυτική πλευρά τα όρια είναι πολύ ψηλά (στην περιοχή του αυθαίρετου καταφυγίου είναι στα 2100 μέτρα περίπου) και έτσι ο συντάκτης της θεώρησε ότι δεν πρέπει να κατασκευαστεί κανένα κτίσμα εντός των ορίων του Δρυμού. Από την ανατολική πλευρά αντίθετα, τα όρια είναι χαμηλά (400 μέτρα περίπου), οπότε οι προτάσεις κατασκευής καταφυγίων ήταν αναγκαστικά αντικείμενο μελέτης.

Θα μπορούσαν δηλαδή αυτοί (ποιοι είναι άραγε;) που κτίσανε το αυθαίρετο καταφύγιο στα 2500 μέτρα, να το είχαν κάνει στα 2000 μέτρα υψόμετρο (εκτός ορίων Εθνικού Δρυμού), οπότε θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την νόμιμη οδό: σύνταξη μελέτης – έγκριση – κατασκευή. Ακόμα βέβαια και σε αυτήν την περίπτωση, το καταφύγιο θα ήταν εκτός ορίων Εθνικού Δρυμού, οπότε δεν θα απολάμβανε τα προαναφερθέντα οφέλη της προβολής που έχουν όσα βρίσκονται εντός…

Το γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν του ντόπιου πληθυσμού διαμαρτύρεται χωρίς να γνωρίζει αυτήν την «λεπτομέρεια», καταδεικνύει το πρόβλημα της ελλειπούς γνώσης των θεμάτων που αφορούν στην προστασία του Ολύμπου και τα σχέδια ανάπτυξης, ακόμα και από αρμόδιους φορείς αλλά και από κάθε λογής ειδικούς.

Με όλα αυτά, επανερχόμαστε στο βασικό αίτημα, πολλών φορέων πλέον, να υπογραφεί το προεδρικό διάταγμα που προβλέπει την επέκταση των ορίων του Εθνικού Δρυμού και τον καθορισμό χρήσεων γης. Είναι νομίζω παγκόσμια πρωτοτυπία το γεγονός ότι η ανατολική ορθοπλαγιά του Μύτικα και του Στεφανιού βρίσκονται εντός των ορίων του Εθνικού Δρυμού, ενώ η δυτική είναι εκτός!

Η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη ας βγει επιτέλους από τα συρτάρια και ας προχωρήσει προς έγκριση. Τι έχει να πει για αυτό η καινούργια υπουργός Περιβάλλοντος κ. Μπιρμπίλη; Ελπίδα όλων είναι να εξετάσει το θέμα με την σοβαρότητα που του αρμόζει και χωρίς καθυστέρηση.

·                       γενικός γραμματέας των Φίλων του Περιβάλλοντος – Πιερία 2008,  (geotool@gmail.com)

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 99, 12/09