Ένας «πράσινος» οδηγός για τα Χριστούγεννα

Γιολάντα Ζιάκα

Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και είτε τα γιορτάζει κανείς είτε όχι, δεν είναι δυνατόν να μείνει αδιάφορος μπροστά στο καταναλωτικό πνεύμα που κατακλύζει μικρούς και μεγάλους. Με τι τρόπο ένας «συνετός» καταναλωτής μπορεί να αντισταθεί στη βίαιη εισβολή καταναλωτικών προτύπων, από τις Χριστουγεννιάτικες βιτρίνες που έχουν στηθεί ήδη από τα τέλη Οκτωβρίου, τις διαφημίσεις, τις συνήθειες και τις προσδοκίες του οικογενειακού μας περιβάλλοντος; Η ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Economist προτείνει τρόπους για τη μείωση του οικολογικού μας αποτυπώματος κατά τη διάρκεια των γιορτών. Επιλέγουμε να παρουσιάσουμε εδώ κάποιες από τις προτάσεις αυτές, ειδικά όσες βασίζονται σε πρωτοβουλίες για την εξοικονόμηση φυσικών πόρων και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και σε αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών [1, 2]:

▪ Στη Μεγάλη Βρετανία μπορεί κανείς να νοικιάσει ένα ζωντανό Χριστουγεννιάτικο δέντρο από την οργάνωση «Christmas Tree Man» [3]. Παραδίδεται σε γλάστρα, μαζί με οδηγίες για τη φροντίδα του και ο καταναλωτής το επιστρέφει μετά το τέλος των γιορτών. Η οργάνωση το διατηρεί ζωντανό και ελέγχει την ανάπτυξη του, όπως γίνεται με τα δέντρα Bonsai, τοποθετώντας το με τη γλάστρα του στο χώμα, μέχρι να το ξανανοικιάσει τον επόμενο χρόνο. Η οργάνωση προωθεί τη δράση της και την συμμετοχή του καταναλωτή στην προσπάθεια για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και μείωση του οικολογικού αποτυπώματος του κάθε νοικοκυριού. Τμήμα των εσόδων χρησιμοποιείται στην οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την ανακύκλωση.

▪ Αντί για το παραδοσιακά Χριστουγεννιάτικα δώρα, μπορεί κανείς να επιλέξει:

- Να προσφέρει μια συνδρομή σε ένα από τα πολλά προγράμματα επιμόρφωσης για τις βασικές αρχές οικολογίας και βιώσιμης κατανάλωσης σε επίπεδο νοικοκυριού ή κοινότητας: για τα βιολογικά τρόφιμα, την ανακύκλωση, το δίκαιο εμπόριο, τα κοινωνικά υπεύθυνα προϊόντα, κ.ά. Στη Μ. Βρετανία, πρακτικά μαθήματα από βιοκαλλιεργητές δίνει το «Σχολείο για την οργανική καλλιέργεια» και η οργάνωση «Οργανικός κήπος». Μαθήματα για θέματα ενέργειας, κηπουρικής, κατασκευών δίνει το «Κέντρο Εναλλακτικής Τεχνολογίας» και ειδικά στον τομέα των κτιρίων η οργάνωση «Amazonails» [4].

- Να υποστηρίξει το πρόγραμμα «Lampeter/Bore Community Carbon Link» [5]. Με τον τρόπο αυτό προσφέρει κανείς «ένα ωραίο τμήμα δάσους της βροχής», βοηθώντας να φυτευτούν δέντρα στον Ισημερινό. Πρόκειται για πρωτοβουλία που συνδέει την περιοχή του Lampeter στη Δυτική Ουαλία και την περιοχή Bore στην Ανατολική Κένυα, μέσω της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Τα χρήματα που συγκεντρώνονται χρησιμοποιούνται για την προστασία του δάσους και για να φυτευτούν νέα δέντρα στην περιοχή του Bore. Για ποιο λόγο να συνεισφέρει κανείς; Οι οργανωτές του προγράμματος εξηγούν: «Εδώ στη Μεγάλη Βρετανία, εφεύραμε τη Βιομηχανική Επανάσταση και από τότε εκπέμπουμε μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η Ουαλία έχει το 12ο αποτύπωμα άνθρακα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο τρόπος που ζούμε καταστρέφει την ατμόσφαιρα της γης. Πρέπει να αλλάξουμε τις συνήθειες μας… Οι φτωχές κοινότητες της τροπική Αφρική υποχρεώνονται να υποστούν τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών που εμείς δημιουργήσαμε…» Έτσι, προβάλλοντας το ζήτημα της συλλογικής ευθύνης οι συντονιστές του προγράμματος καλούν σε δράση. Τα έξοδα διαχείρισης του προγράμματος καλύπτονται από πόρους της τοπικής αυτοδιοίκησης της Ουαλίας, έτσι κάθε συνεισφορά των πολιτών διατίθεται εξ ολοκλήρου για τους σκοπούς του προγράμματος.

- Να προσφέρει μια ετήσια συνδρομή σε κάποιο οικολογικό ηλεκτρονικό περιοδικό ή οργάνωση αναγνωρισμένη για το περιβαλλοντικό της έργο, όπως η Greenpeace, οι «Φίλοι της Γης», αλλά και εθνικές οργανώσεις όπως οι «Woodland Trust» και «National Trust» που ασχολούνται με την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση των δασών στη Μεγάλη Βρετανία [6].

Ποιες οργανώσεις θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει στην Ελλάδα; Πληροφορίες για περιβαλλοντικές οργανώσεις και μπορεί κανείς να βρει στην πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), της Ομάδας Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Ανάπτυξης, που ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2009. Η ίδια ομάδα του ΕΚΚΕ έχει εκδώσει τον Οδηγό «Πηγές για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», όπου εκτός από τους φορείς – κρατικούς και μη κυβερνητικούς – που δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό, μπορεί κανείς να βρει πληροφορίες για διαθέσιμο εκπαιδευτικό υλικό [7].

▪ Η ανακύκλωση των απορριμμάτων που παράγονται τα Χριστούγεννα είναι εξαιρετικής σημασίας, με δεδομένο τον όγκο των απορριμμάτων που παράγονται. Πέρα όμως από τη διαλογή των απορριμμάτων, την οποία αρχίζουμε όλοι σιγά σιγά να συνηθίζουμε, μπορούμε να δωρίσουμε και να ανταλλάξουμε αντικείμενα που δεν χρειαζόμαστε πια, όπως ηλεκτρικές συσκευές και ρούχα. Τα αντικείμενα αυτά μπορεί να είναι χρήσιμα για συλλόγους και φιλανθρωπικά σωματεία, και μπορούν να ανταλλαχθούν με άλλα προϊόντα, μέσα από τοπικές οργανώσεις, αλλά και μέσα από δικτυακούς τόπους όπως αυτός της οργάνωσης «freecycle». Το δίκτυο «Freecycle» αποτελείται από πάνω από 4,5 χιλιάδες ομάδες, με περισσότερα από 6,5 εκατομμύρια μέλη σε όλο τον κόσμο [8]. Είναι ένα κίνημα βάσης, μη κερδοσκοπικό, που αποτελείται από ανθρώπους που αυτοοργανώνονται σε τοπικό επίπεδο και ανταλλάσουν προϊόντα που δεν χρειάζονται πια. Στόχος είναι η επαναχρησιμοποίηση και η μείωση των απορριμμάτων.

Και στην Ελλάδα, υπάρχουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες ανταλλαγών: η ομάδα Συνδετήρας στη Σύρο οργανώνει τακτικά παζάρια όπου ανταλλάσσονται και δωρίζονται ρούχα, παιχνίδια και πολλά άλλα αντικειμένων [8]. Ο δικτυακός τόπος «xariseto.gr» δημιουργήθηκε με στόχο να υποστηριχθεί η ανταλλαγή «άχρηστων» για μας, αλλά χρήσιμων για άλλους αντικειμένων και να μειωθεί ο όγκος όσων καταλήγουν στις χωματερές.

Ερευνώντας το χώρο της «πράσινης κατανάλωσης» μπορεί κανείς να ανακαλύψει ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες, που πέρα από το πώς θα ετοιμάσουμε το «γιορτινό τραπέζι», εστιάζονται σε μια κριτική στάση απέναντι στα ίδια τα καταναλωτικά πρότυπα. Ίσως αυτό θα πρέπει να κρατήσουμε από την πληθώρα των «πράσινων» προτάσεων με την οποία δεν θα παραλείψουν να μας κατακλύσουν και φέτος κάποια οικολογικά ευαισθητοποιημένα ΜΜΕ. Και ίσως οι πρωτοβουλίες αυτές να συνεισφέρουν σε μια αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών που θα κρατήσει περισσότερο από τις καλές αποφάσεις που παίρνουμε συνήθως στην αρχή κάθε νέας χρονιάς.

Πηγές:

1. The Ecologist's green Christmas guide, Laura Sevier & Matilda Lee, 16-11-2009

2. Το περιοδικό ΟΙΚΟ της Καθημερινής, τεύχος 75, Δεκεμβρίου 2008, παρουσίασε το αφιέρωμα «38 προτάσεις για πράσινα Χριστούγεννα». Πρόκειται περισσότερο για σειρά από πρακτικές οδηγίες για ένα «βιολογικό Χριστουγεννιάτικο γεύμα» και μια «πράσινη κατανάλωση», διευθύνσεις καταστημάτων, δώρα που δεν πρέπει να αγοράζουμε, ιδέες για δώρα και κατασκευές, κλπ.

3. Christmas Tree Man - http://www.christmastreeman.co.uk/

4. προγράμματα επιμόρφωσης για οικολογικά θέματα στη Μεγάλη Βρετανία: http://www.allthingseco.co.uk, http://www.soilassociation.org/farmschool.aspx, www.gardenorganic.org.uk , www.cat.org.uk, http://www.amazonails.org.uk

5. Lampeter/Bore Community Carbon Link -  http://www.treeflights.com/

6. οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος: «Woodland Trust» - http://www.woodlandtrust.org.uk & «National Trust» http://www.nationaltrust.org.uk

7. «Ευρετήριο μη κυβερνητικών οικολογικών-περιβαλλοντικών οργανώσεων» και «Πηγές για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», υλικό που έχει συγκεντρωθεί από την Ομάδα Περιβάλλοντος του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Ανάπτυξης του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών htto://www.ekke.gr/estia και e-mail: ktsaki@ekke.gr

[8] Δίκτυο για την ανταλλαγή αγαθών σε όλο τον κόσμο: http://www.Freecycle.org

Δίκτυο «ΧΑΡΙΣΕ ΤΟ» για την ανταλλαγή αγαθών στην Ελλάδα: http://www.xariseto.gr/

Ομάδα δράσης «ΣΥΝΔΕΤΗΡΑΣ»: http://sindetiras.wordpress.com/

Πείτε μας τη γνώμη σας!

Στείλτε μας τις δικές σας ιδέες για τη στήλη «καινοτόμες δράσεις»!

Τι σκέφτεστε για παρόμοιες πρωτοβουλίες; Γνωρίζετε «καινοτόμες πρωτοβουλίες για το περιβάλλον»; Μπορείτε να μας στείλετε μια περιγραφή και να μας ενημερώστε για τις πηγές σας (άτομα, άρθρα, βιβλιογραφία);

Περιμένουμε τις απαντήσεις σας στη διεύθυνση draseis.politon@yahoo.com, υπόψη της Γιολάντας Ζιάκα

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 99, 12/09