ΕΕ- Ενεργοί πολίτες στη μάχη για το Περιβάλλον

Φανή Δημητρακούδη

Κλειδί στον αγώνα για να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή κατέχει η δραστηριοποίηση των πολιτών, υποστηρίζει η καθηγήτρια Jacqueline McGlade, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος. Σε γραπτή παρέμβαση της  σημειώνει ότι το θέμα είναι τόσο κρίσιμο και τα  χρονικά περιθώρια τόσο σφιχτά που δεν μπορούμε να αρκεστούμε στις πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων και των εταιριών. Η ίδια αποσαφηνίζει ότι η προστασία και η αναβάθμιση του περιβάλλοντος βρίσκεται πλέον στα χέρια των πολλών και όχι των λίγων. Λεει ότι για να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή -όπως η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας, η ανεπάρκεια του νερού και η εξαφάνιση των ειδών- χρειάζεται να αξιολογούμε την διαθέσιμη πληροφόρηση και να δρούμε σε τοπικό επίπεδο. Αυτή η δράση προϋποθέτει ότι οι πολίτες θα μπορούν να δραστηριοποιούνται δυναμικά για να βελτιώνουν το περιβάλλον στο οποίο ζουν κάνοντας χρήση νέων τεχνικών παρατήρησης και καινοτόμες οικονομικές ιδέες.

Δυστυχώς, όπως σημειώνει η Jacqueline McGlade, οι πολιτικοί, οικονομικοί και διοικητικοί μηχανισμοί που ισχύουν θέτουν συνήθως στο περιθώριο τους πολίτες, ενώ η διαθέσιμη πληροφόρηση παρέχεται με τρόπο που μόνο οι εμπειρογνώμονες μπορούν να την αντιληφθούν πλήρως.

Με σκοπό να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών ως παρόχων και χρηστών περιβαλλοντικών δεδομένων, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος και η ΕΕ συνεργάζονται για την ανάπτυξη νέων συστημάτων. Αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής είναι το Shared Environmental Information System, πρωτοβουλία για τη συλλογή και διασπορά περιβαλλοντικής πληροφόρησης τα αμέσως προσεχή χρόνια. Το συγκεκριμένο σύστημα καθιστά δυνατή τη μεταφορά δεδομένων σε ηλεκτρονική μορφή και τη διαχείριση τους στην πηγή από τους χρήστες. Αυτό θα σημάνει για τους Ευρωπαίους πολίτες μεγαλύτερη πρόσβαση στην πληροφόρηση και επομένως την πιο διευρυμένη και ενεργή συμμετοχή τους στην παροχή δεδομένων. Έτσι όταν τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα θα ελέγχουν την προσαρμογή των χωρών μελών στα περιβαλλοντικά όρια, θα παραπέμπουν επίσης στα εθνικά ιστολόγια, όπου ο καθένας θα μπορεί να ανατρέχει στα συγκεκριμένα στοιχεία αντί να αρκείται σε εμπιστευτικές εκθέσεις. Ταυτόχρονα τα στοιχεία που θα συλλέγονται σύμφωνα με τις κανονιστικές ρυθμίσεις, θα ενσωματώνονται στις πληροφορίες που θα παρέχουν επαγγελματικές, εθελοντικές οργανώσεις καθώς και μεμονωμένοι πολίτες.

Οι πολίτες καλούνται να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη συλλογή στοιχείων σε όλο τον κόσμο. Στην Αρκτική για παράδειγμα, οι ντόπιοι συμμετέχουν στο παγκόσμιο δίκτυο παρατήρησης, προσφέροντας αποδείξεις της περιβαλλοντικής αλλαγής που σημειώνεται στην περιοχή τους. Μεταξύ άλλων γίνεται περισσότερο κατανοητό το κόστος της αλλαγής αυτής στους ίδιους τους κατοίκους της Αρκτικής ενώ παράλληλα μπορούν να ληφθούν πιο σωστές αποφάσεις. Διαθέτοντας και αξιοποιώντας την τοπική γνώση που διατυπώνεται σε απλή γλώσσα και σε συνθήκες πραγματικού χρόνου, αυξάνουν οι πιθανότητες για διευρυμένη συμμετοχή του κοινού και για εφαρμογή μέτρων αειφορίας. 

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος εγκαινίασε το ιστολόγιο Global Citizen's Environmental Observatory, με σκοπό να παρουσιάσει συγκεντρωτικά το σύνολο των  περιβαλλοντικών πληροφοριών στην Ευρώπη. Το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο θα παρέχει σε κυβερνήσεις, πολιτικούς και πολίτες εύκολη πρόσβαση σε σαφή και κατανοητά στοιχεία σε πραγματικό χρόνο. Πληροφόρηση για την κατάσταση του πλανήτη έως και λεπτομερειακά δεδομένα σε επίπεδο γειτονιάς που δεν παρέχονταν μέχρι σήμερα.

Η ιστοσελίδα Water Watch, με πληροφορίες για την καταλληλότητα των νερών για κολύμβηση, δίνει μια γεύση των υπηρεσιών που θα ακολουθήσουν. Πρωτολειτούργησε το περασμένο καλοκαίρι, σε συνεργασία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος και της Microsoft και κατέγραψε σε διάστημα τριών εβδομάδων σχεδόν 265,000 επισκέψεις, ενδεικτικές του ενδιαφέροντας του κοινού για φιλική προς τον χρήστη περιβαλλοντική πληροφόρηση.

Το περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο θα παρέχει εν δυνάμει στον καθένα μας ένα ενεργό ρόλο στη διαδικασία ενημέρωσης χάρη στη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας. Έτσι στην περίπτωση του Water Watch, ο ντόπιος πληθυσμός ενθαρρύνεται να αποφαίνεται για την ποιότητα των ακτών και του νερού συμπληρωματικά αλλά και τεκμηριώνοντας την επίσημη ενημέρωση. Τα πληροφοριακά συστήματα είναι πλέον σε θέση να προσφέρουν νέους τρόπους πλήρους αξιοποίησης των διαθέσιμων δεδομένων αλλά και παρουσίασης των ευρημάτων με τρόπο που εμπλέκει τόσο τους πολιτικούς όσο και τους πολίτες. Τέτοιο εφαρμοσμένο παράδειγμα αποτελεί το Climate Change Simulator, γνωστό ως C-ROADS, το οποίο αναπτύσσεται στο MIT με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος. Με το C-ROADS  μπορούν οι χρήστες να δουν, για παράδειγμα, πως οι αποφάσεις των πολιτικών σχετικά με τα αέρια του θερμοκηπίου θα επιδράσουν στο κλίμα τα προσεχή 100 χρόνια. Εάν λόγου χάρη οι εκπομπές των αεριών μειωθούν κατά 20%, 50% or 80%, ποια θα είναι η αντίστοιχη επίδραση στην κλιματική αλλαγή; Ο προσομοιωτής που παρέχει συγκεκριμένες απαντήσεις, σχεδιάστηκε για να τεθεί στη διάθεση του καθενός και όχι αποκλειστικά σε τεχνικούς εφοδιασμένους με ισχυρούς υπολογιστές. Επομένως ο καθένας μας γίνεται εφικτό να λαμβάνει τα ίδια δεδομένα που θα διαθέτουν οι κυβερνήσεις, για να εκτιμήσει τις κλιματικές αλλαγές στη χώρα του. Φαίνεται κατ’ αρχήν  πως ο προσομοιωτής είναι απλός στη χρήση του, ταχύς και αξιόπιστος. Πάνω απ’ όλα θα μπορεί να χρησιμεύσει στους  αρμόδιους κατά για τη λήψη των αποφάσεων τους, καθώς θα τους δίνεται η δυνατότητα να «βλέπουν» στην οθόνη επακριβώς τις επιπτώσεις των ενεργειών τους και επομένως να αντιλαμβάνονται, ταυτόχρονα με τους πολίτες, το μέγεθος των αλλαγών που χρειάζεται να εφαρμοστούν.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 99, 12/09