Κοπεγχάγη: μηδέν εις το πηλίκο!

ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΜΟΙΡΑΣΓΕΝΤΗΣ

Η πολυαναμενόμενη Σύνοδος της Κοπεγχάγης για την κλιματική αλλαγή, πραγματοποιήθηκε τελικά από τις 7 έως 18 Δεκεμβρίου του 2009, συγκεντρώνοντας μεγάλη δημοσιότητα, αφού σε αυτήν συμμετείχαν περίπου 40.000 σύνεδροι (αξιωματούχοι, εμπειρογνώμονες, μέλη μη-κυβερνητικών οργανώσεων, κλπ.) από όλες σχεδόν τις χώρες του πλανήτη, ενώ στην τελική της φάση πήραν μέρος οι ηγέτες 115 κρατών. Οι βασικοί στόχοι της Συνόδου, όπως είχαν σκιαγραφηθεί στις αρχές του 2009 από τον Εκτελεστικό Γραμματέα της Σύμβασης Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή ήταν:

Ο καθορισμός φιλόδοξων μεσοπρόθεσμων στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τις αναπτυγμένες χώρες.

Ο προσδιορισμός δράσεων περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Ο καθορισμός του ύψους και των μηχανισμών χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών για την αντιμετώπιση και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Η διευθέτηση όλων των παραπάνω με νομικά δεσμευτικές συμφωνίες.

Όσο πλησιάζαμε προς τη Σύνοδο ήταν φανερό, από τις διάφορες προπαρασκευαστικές συναντήσεις που γίνονταν, ότι υπήρχαν σημαντικές διαφωνίες μεταξύ των χωρών για τα θέματα αυτά, παρά την πρόοδο που είχε σημειωθεί σε επιμέρους ζητήματα. Εντούτοις, διατηρούνταν κάποιες ελπίδες ότι τελικά στη Σύνοδο θα μπορούσε να επέλθει πολιτική συμφωνία για τα βασικά ζητήματα, η οποία σε ένα νέο κύκλο διαπραγματεύσεων θα αποτυπώνονταν σε ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο.

Οι διαπραγματεύσεις κατά τις 2 εβδομάδες της Συνόδου είχαν έντονο παρασκήνιο και δραματικές αντιπαραθέσεις και γεγονότα. Ήδη από τις πρώτες ημέρες υπήρξε διαρροή από την πλευρά της Δανικής Προεδρίας προσχεδίου μιας πολιτικής συμφωνίας, η οποία συνάντησε την έντονη αντίδραση των αναπτυσσόμενων χωρών. Στις αρχές της 2ης εβδομάδας οι Αφρικανικές χώρες αποσύρθηκαν από τις διαπραγματεύσεις για μία ημέρα κατηγορώντας τις αναπτυγμένες χώρες ότι προσπαθούν να απαξιώσουν το Πρωτόκολλο του Κιότο και ζητώντας να αναλάβουν δεσμεύσεις για γενναίες μειώσεις των εκπομπών τους. Ταυτόχρονα, μεγάλες και βίαιες διαδηλώσεις εξελίσσονταν όλες τις ημέρες στην Κοπεγχάγη από ακτιβιστές που διεκδικούσαν μια αποτελεσματική συμφωνία για το κλίμα.

Το βράδυ της τελευταίας ημέρας της Συνόδου και ενώ υπήρχε αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις, οι Πρόεδροι των ΗΠΑ, Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας και Νοτίου Αφρικής συμφώνησαν σε ένα πολιτικό κείμενο, το οποίο αφού πρώτα διέρρευσε στα ΜΜΕ τελικά συζητήθηκε και στη Σύνοδο. Η πρακτική αυτή καταγγέλθηκε ως προσβλητική και αντίθετη προς τις διαδικασίες των Ηνωμένων Εθνών από ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες, και κυρίως από τη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, την Κούβα, τη Νικαράγουα, κ.α. Η πλειονότητα όμως των αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών δέχτηκαν τη συμφωνία αυτή, δεδομένου του αδιεξόδου που είχε επέλθει και θεωρώντας ότι έστω μια αδύναμη συμφωνία είναι προτιμότερη από μια πλήρη κατάρρευση της Συνόδου. Τελικά, με απόφασή της η Σύνοδος έλαβε γνώση του κειμένου αυτού και ξεκίνησε μια διαδικασία υπογραφής του από τις χώρες που το αποδέχονται και δήλωσης των μειώσεων εκπομπών που είναι διατεθειμένες να αναλάβουν.

Επί της ουσίας το 3-σέλιδο κείμενο της Συμφωνίας της Κοπεγχάγης είναι ένα εξαιρετικά αδύναμο πολιτικό κείμενο που αποτυγχάνει να προδιαγράψει ένα σαφές πλαίσιο για τη σταθεροποίηση του κλιματικού συστήματος του πλανήτη. Παρά το ότι στο κείμενο γίνεται αναφορά στο ότι η αύξηση της θερμοκρασίας δεν θα πρέπει να υπερβεί τους 2 οC, δεν αναφέρονται σαφείς ποσοτικοί στόχοι μείωσης των συνολικών εκπομπών μακροπρόθεσμα, ούτε και ένα χρονοδιάγραμμα σύμφωνα με το οποίο οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να φθάσουν μία μέγιστη τιμή και στη συνέχεια να μειώνονται.

Όσον αφορά στις αναπτυγμένες χώρες η Συμφωνία της Κοπεγχάγης είναι βήματα πίσω σε σχέση με το Πρωτόκολλο του Κιότο, δεδομένου ότι δεν περιλαμβάνονται νομικά δεσμευτικοί στόχοι περιορισμού των εκπομπών, αλλά αντίθετα οι χώρες αυτές καλούνται να δηλώσουν πόσο είναι διατεθειμένες να μειώσουν τις εκπομπές τους σε εθελοντική βάση. Μόνο, που οι μέχρι σήμερα δημοσιοποιημένες «προσφορές» οδηγούν σε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας πάνω από 3 οC…

Σε σχέση με τον περιορισμό των εκπομπών από τις αναπτυσσόμενες χώρες, η Συμφωνία της Κοπεγχάγης επίσης δεν εμπεριέχει ποσοτικούς στόχους. Η παρακολούθηση, αναφορά και διακρίβωση των μειώσεων εκπομπών θα είναι αντικείμενο διεθνών διαδικασιών μόνο αν οι μειώσεις των εκπομπών έχουν προκύψει από χρηματοδοτήσεις/υποστήριξη των αναπτυγμένων οικονομιών, ενώ διαφορετικά θα περιλαμβάνονται σε αναφορές που θα υποβάλλονται στα Ηνωμένα Έθνη ανά δύο χρόνια, αδυνατίζοντας ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία του συστήματος ελέγχου των εκπομπών.

Αυτό που από διάφορους κύκλους χαρακτηρίζεται ως το πιο πετυχημένο τμήμα της Συμφωνίας είναι οι χρηματοδοτήσεις. Προβλέπεται ότι οι αναπτυγμένες χώρες θα διαθέσουν προς τις αναπτυσσόμενες 30 δις $ την τριετία 2010-2012 για δράσεις προσαρμογής και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, ενώ η χρηματοδότηση από διάφορες πηγές μέχρι το 2020 θα φθάσει τα 100 δις $/έτος.

Επίσης, η Συμφωνία της Κοπεγχάγης προβλέπει τη δημιουργία 4 νέων σωμάτων με αντικείμενο την αποτροπή της αποδάσωσης, τη διαχείριση των χρηματοδοτήσεων, τη διάχυση της τεχνολογίας, κλπ. Ακόμη, υπάρχει η πρόβλεψη για επαναξιολόγηση της κατάστασης το 2015 και αν υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω αυστηροποίηση του στόχου της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας σε 1,5 οC.

Πέρα όμως από τις γενικόλογες διακηρύξεις η Συμφωνία της Κοπεγχάγης αποτυγχάνει να θέσει:

Φιλόδοξους ποσοτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τις αναπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των επιστημονικών ευρημάτων.

Σαφείς και προδιαγεγραμμένους στόχους περιορισμού των εκπομπών στις μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Νομικά δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών και παροχής χρηματοδοτήσεων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ένα σαφές πλαίσιο πολιτικής για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.

Στα ελάχιστα θετικά της Συνόδου θα μπορούσαν να σημειωθούν η ουσιαστική επανάκαμψη των ΗΠΑ στις διαπραγματεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μετά από μία σχεδόν δεκαετία, αλλά και η συνειδητοποίηση της ανάγκης περιορισμού των εκπομπών και από τις αναπτυσσόμενες χώρες στην προοπτική σταθεροποίησης του παγκόσμιου κλίματος.

Αργά ή γρήγορα ένα νέος κύκλος διαπραγματεύσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα ξεκινήσει στη διεθνή κοινότητα. Εξάλλου, πέρα από τη Συμφωνία της Κοπεγχάγης το μέλλον της οποίας είναι εξαιρετικά αβέβαιο, η Σύνοδος αποφάσισε τη συνέχεια των εργασιών για 1 χρόνο των Ομάδων Εργασίας για το Πρωτόκολλο του Κιότο και για τη Μακροπρόθεσμη Συνεργασία των Κρατών για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.

Παρά το ότι η αναφορά στην υιοθέτηση μιας νομικά δεσμευτικής συμφωνίας το 2010 απαλείφθηκε την τελευταία στιγμή από τις σχετικές αποφάσεις, είναι απολύτως απαραίτητο να κινηθούμε προς την κατεύθυνση αυτή για την εξασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος. Ευχή αυτό να γίνει στη βάση μιας ψύχραιμης επαναξιολόγησης των επιστημονικών δεδομένων από την πλευρά των Κυβερνήσεων και όχι υπό το βάρος τεράστιων περιβαλλοντικών καταστροφών...

·          Κύριος Ερευνητής ΕΑΑ

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010