Κουρουζίδης Σ.

Η ΕΠΑ Νο1 (Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης) της δεκαετίας τουʼ80 είχε ως σκοπό να επεκτείνει οργανωμένα τις ελληνικές πόλεις. Μια ΕΠΑ Νο 2 θα πρέπει να σταματήσει τις επεκτάσεις και να γυρίσει πίσω στις πόλεις και να τις αναπλάσει στη λογική της πράσινης ανάπτυξης. Οι ελληνικές πόλεις έχουν αναπτυχθεί στρεβλά και άναρχα. Προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους μέσα από διαρκείς επεκτάσεις των σχεδίων πόλεων. Όσο η κατάσταση μέσα στα όρια των σχεδίων πόλεων και ειδικά στα «ιστορικά κέντρα», παραμένει περίπου ως έχει δεν πρόκειται να εξυγιανθούν ποτέ.

Για 10 χρόνια, καμία επέκταση σχεδίου πόλης

Στα 10 αυτά χρόνια θα γίνουν μόνον προγράμματα ανάπλασης, με άξονες:

Αναπλάσεις υποβαθμισμένων οικιστικών συνόλων με σκοπό να προκύψουν αναβαθμισμένες κατοικίες, θέσεις στάθμευσης, κοινόχρηστες λειτουργίες, νέες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις

Βιώσιμη κινητικότητα, ήπια κυκλοφορία, ποδηλατόδρομοι, προστασία πεζοδρομίων, πεζοδρόμων, πλατειών, πάρκων από ΙΧ, μοτοσυκλέτες, τραπεζοκαθίσματα και άλλες αυθαίρετες χρήσεις τους, ρύθμιση της στάθμευσης. Έξω τα ΙΧ από τα ιστορικά κέντρα των πόλων και των κωμοπόλεων. Μόνο ποδήλατα και μικρά λεωφορεία στα κέντρα αυτά και τραμ στις μεγαλουπόλεις (δίκτυο τραμ στην Αθήνα, μελέτες για νέο τραμ σε Θεσσαλονίκη, Βόλο, Ηράκλειο, Λάρισα, Γιάννενα, Πάτρα, Καλαμάτα, Κατερίνη –έχουμε ήδη μια μελετητική προεργασία)

Πιλοτικά προγράμματα σε οριοθετημένες περιοχές στα κέντρα πόλεων όπου θα υπάρχει το μέτρο της εισόδου μόνο στα ΙΧ που έχουν εξασφαλισμένη θέση παρκαρίσματος

Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια (κατοικίες, κτίρια γραφείων και δημόσια κτίρια)

Βιοκλιματικός σχεδιασμός όλων των ελεύθερων χώρων

«Παρακαλώ λίγη ησυχία» Ν 2. (σσ. ήταν το σύνθημα μιας ανάλογης εκστρατείας επί Τρίτση). Εκστρατεία για αντιμετώπιση της ηχητικής ρύπανσης στις πόλεις, τα τουριστικά θέρετρα, στους εργασιακούς χώρους.

Σήμανση στις πόλεις: διαμόρφωση των «εισόδων» των πόλεων, σήμανση για σωστή μετακίνηση επισκεπτών και κατοίκων, σήμανση «εξόδων» για βασικούς ή σημαντικούς προορισμούς γύρω από τις πόλεις. Οδική σήμανση σε όλους τους δρόμους με ενιαίους κανόνες.

Σήμανση δικτύων καταστημάτων πιστοποιημένων προϊόντων και υπηρεσιών σε κάθε πόλη.

Αποκαταστάσεις σημαντικών κτιρίων σε κάθε πόλη

Γενικευμένη διαχείριση των απορριμμάτων των πόλεων με διαχωρισμό στην πηγή, συγκέντρωση όλων των ευαίσθητων απορριμμάτων. Πιλοτικά προγράμματα σε νέα κτίρια για την διαχείριση – διαχωρισμό - ανακύκλωση όλων των οικιακών απορριμμάτων, εντός της κάθε πολυκατοικίας

Αξιοποίηση ελεύθερων δημόσιων-δημοτικών χώρων, εντός ή στις παρυφές των πόλεων, για προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Αυθαίρετα –εκτός σχεδίου δόμηση

Στενά συνδεδεμένη με το θέμα αυτό είναι και η υπόθεση των αυθαιρέτων.

Το μακροβιότερο σίριαλ με τα περισσότερα επεισόδια, μετά τη μεταπολίτευση, είναι το έργο «πάταξη της αυθαίρετης δόμησης» ή αλλιώς το «νομιμοποίηση αυθαιρέτων». Το σύμπτωμα της αυθαιρεσίας, που όμοιό του δεν θα βρει κανείς σε ολόκληρη την Ευρώπη, διαπερνά το σημερινό πολιτικό σκηνικό, έχει γίνει μέθοδος του πολιτεύεσθαι και του κυβερνάν. Είναι το κύκλωμα μέσω του οποίου «ξεπλένεται» ο μεγαλύτερος όγκος ψήφων στην μεταπολιτευτική Ελλάδα, αλλά γίνεται και η μεγαλύτερη ζημιά στο περιβάλλον.

Οι σποραδικές, ασύνδετες, πολεοδομικά άστοχες και κοινωνικά «λαϊκιστικές» εξαγγελίες για την αντιμετώπιση των αυθαιρέτων, αναπαράγουν τη λογική της αυθαιρεσίας και ανέχονται ή επιβραβεύουν τους παλιούς αυθαιρετούχους.

Ορισμένες βασικές, σαφείς και σταθερές αρχές χρειάζονται, μαζί με θεσμικά σαφείς αρμοδιότητες.

Καμία εξαγγελία για πάταξη της αυθαιρεσίας στο μέλλον, δεν θα έχει αποτέλεσμα αν δεν προβλέπει κατεδάφιση ορισμένων κατηγοριών αυθαιρέτων (κτίσματα σε δάση, προστατευόμενες περιοχές, αρχαιολογικούς χώρους, ακτές, ρέματα κλπ). Ακόμη και όσα δεν νομιμοποιούνται μετά από τις εκάστοτε ρυθμίσεις, δεν υφίστανται ουσιαστικές κυρώσεις και αυτό λειτουργεί ως σύνθημα για τη νέα γενιά αυθαιρέτων, κάθε φορά.

Η κατασκευή και στη συνέχεια η νομιμοποίηση ενός αυθαιρέτου –όταν γίνεται- να κοστίζει πολύ περισσότερο –τουλάχιστον το διπλάσιο- από την αντίστοιχη νόμιμη κατασκευή (κατά καιρούς έχουν εξαγγελθεί γενναίες εκπτώσεις ή καταβολή με δεκάδες δόσεις του τέλους νομιμοποίησης αυθαιρέτων)

Κατάργηση της εκτός σχεδίου «νόμιμης» δόμησης (με βάση την στρεμματική αρτιότητα ή τις ειδικές ρυθμίσεις για την «παρόδια δόμηση» κλπ). Χώροι στους οποίους επιτρέπεται η δόμηση είναι μόνον οι σαφώς καθορισμένες «εντός σχεδίου» περιοχές. Έξω από αυτές μόνον με ειδικές αποφάσεις και με σαφώς προσδιορισμένα κριτήρια επιτρέπεται η οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα.

Κατάργηση του αμαρτωλού θεσμού των «οικοδομικών συνεταιρισμών». Μόνον σε εκτάσεις που έχουν πολεοδομική επάρκεια –εντός σχεδίου- είναι δυνατή η συνεταιριστική πολεοδομική παρέμβαση σε μια περιοχή. Διάλυση όλων των υπαρχόντων «οικοδομικών συνεταιρισμών» που δεν έχουν στην ιδιοκτησία τους έκταση η οποία νομίμως μπορεί να οικοδομηθεί.

Θέσπιση προσωποποιημένης ευθύνης σε δημόσιους λειτουργούς που είναι υπεύθυνοι για την κατεδάφιση των αυθαιρέτων, με έκπτωση από το αξίωμα των αιρετών δημοτικών ή νομαρχιακών αρχών, όταν παραλείπουν να εκτελέσουν αμετάκλητες αποφάσεις κατεδάφισης αυθαιρέτων.

Αναμόρφωση της νομοθεσίας που διασπείρει τις αρμοδιότητες κατεδάφισης. Μια «Υπηρεσία Κατεδαφίσεων Αυθαιρέτων -ΥΚΑ», η οποία δεν θα υπόκειται στις πιέσεις που παραλύουν τους σχετικούς μηχανισμούς της ΤΑ, μπορεί να αναλάβει το σχετικό έργο, ξεκινώντας από την κατεδάφιση όλων των κτισμάτων για τα οποία υπάρχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις. Μέχρι τώρα η κεντρική διοίκηση ένιπτε τας χείρας της, καθότι είχε μεταβιβάσει την αρμοδιότητα αυτή στην ΤΑ και άρα …τι να κάνει!

Μια διακομματική αντιμετώπιση του φαινομένου θα έθετε τις βάσεις για μια λύση που θα άντεχε στο χρόνο. Η εμπλοκή των ΜΜΕ στην προβολή των ελάχιστων κατεδαφίσεων που έχουν γίνει μέχρι τώρα, αποτελεί μέρος του προβλήματος ενώ θα μπορούσε να είναι παράγοντας που θα βάραινε υπέρ μιας μονιμότερης ρύθμισης.

Η αυθαιρεσία στη γη, την κατοικία και γενικά στην οικοδομή είναι η χειρότερη μορφή αναπαραγόμενης αυθαιρεσίας, επειδή είναι …ορατή συνεχώς και λειτουργεί ως πρότυπο, ως πρόσκληση για διάπραξη αυθαιρεσίας χωρίς συνέπειες.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010