Earthships-Στέγαση και βιωσιμότητα

Της ΦΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥΔΗ

Άδεια κουτιά μπύρας, πλαστικά μπουκάλια και λάστιχα αυτοκινήτων είναι οι «φυσικοί πόροι» που χρησιμοποιεί ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Michael Reynolds για να οικοδομήσει τα σπίτια του, αξιοποιώντας υλικά που συνήθως υποτιμούνται ως απορρίμματα. Ήδη από τη δεκαετία του ʼ70, τα επονομαζόμενα ʽEarthshipsʼ σπίτια έχουν αποδειχτεί απολύτως βιώσιμα, αυτάρκη κι όχι μόνο.

Διαθέτουν στυλ, διάρκεια και αντοχή σε σεισμούς μεγέθους 9 Ρίχτερ. Μοιάζουν με διαστημόπλοια καθώς είναι θολωτά, αλλά περιγράφονται ως όμορφα ακόμη και ως μαγικά. Το πρώτο σπίτι του είδους μετράει ήδη 30 χρόνια και βρίσκεται στην έρημο του Νέου Μεξικού, ενώ στη συνέχεια περίπου 60 Earthships οικοδομήθηκαν στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Έχοντας βελτιώσει και αναπτύξει την τεχνική του, ο Reynolds ισχυρίζεται ότι απομένει πολύς δρόμος για την αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών.

Η μοναδικότητα των κατοικιών αυτών έγκειται στη λειτουργικότητα τους, εφόσον είναι απολύτως αυτάρκη: δεν συνδέονται με δίκτυο ρεύματος, αερίου ή νερού, ούτε έχουν σωληνώσεις και σύνδεση με κοινόχρηστα αποχετευτικά δίκτυα. Ειδικότερα σε ότι αφορά τη θερμοκρασία στο εσωτερικό τους, αυτή διασφαλίζεται χάρη στη θερμική μόνωση από τα λάστιχα αυτοκινήτου που είναι γεμισμένα με χώμα και αποτελούν τη βάση των εξωτερικών τοίχων.

Οι εσωτερικοί τοίχοι που δεν χρησιμεύουν στη στήριξη του κτιρίου κατασκευάζονται με πλαστικά μπουκάλια ή κουτιά αλουμινίου αντί για τούβλα και καλύπτονται με επίστρωση λάσπης ή τσιμέντου. Για την ηλεκτροδότηση τους τα σπίτια αυτά κάνουν χρήση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, ενώ διαθέτουν επεξεργαστή λημμάτων και συλλέκτες νερού. Επίσης στο εσωτερικό τους έχει προβλεφτεί χώρος για την καλλιέργεια λαχανικών που ποτίζονται με στάγδην αρδευτικό σύστημα, έτσι ώστε μια τετραμελής οικογένεια να μπορεί να είναι διατροφικά αυτάρκης.

Φαίνεται πως η ζωή σε ένα Earthship συνιστά μια ξεχωριστή εμπειρία, καθώς δίνει στους ενοίκους του τη δυνατότητα να διαχειρίζονται απευθείας τους φυσικούς πόρους που χρειάζονται για να ζήσουν, την ενέργεια, το νερό, τη θέρμανση. Αναλαμβάνουν οι ίδιοι σε μεγαλύτερο βαθμό την ευθύνη της ζωής τους, χωρίς να εξαρτώνται από εξωτερικούς παράγοντες που μπορεί να τους καταστήσουν ευάλωτους. Ο Reynolds διαβεβαιώνει ότι τα σπίτια του είναι εύκολα στην κατασκευή, εξαιρετικά φιλικά και λειτουργικά, ιδιαίτερα ενδεδειγμένα για την μετα-πετρελαϊκή οικολογική εποχή.

Στο ντοκιμαντέρ του Garbage Warrior (2007) ο Oliver Hodge κατέγραψε επαινετικά τον δύσκολο και πολυετή αγώνα του Reynolds να υλοποιήσει το όραμα του, το οποίο -όπως βεβαιώνει ο ίδιος- σκόνταψε σε πολλά, κυρίως γραφειοκρατικά και νομικά εμπόδια, τα οποία υποτίθεται ότι έχουν θεσπιστεί για να «προστατεύουν» τον πολίτη. Αντʼ αυτού όμως –όπως τονίζει- μας αποτρέπουν από του δημιουργούμε καινοτόμες και εξελιγμένες οικοδομές. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 του αφαιρέθηκε η άδεια εξάσκησης επαγγέλματος του αρχιτέκτονα σε αμερικανικό έδαφος.

Αιτία ήταν ότι τα Earthship παραβίαζαν την οικιστική νομοθεσία. Συνέπεια της καταστρατήγησης αυτής ήταν να κλείσουν υποχρεωτικά πολλά εργοτάξια του Reynolds, να διακοπούν εργασίες του που βρίσκονταν σε εξέλιξη, ενώ ο ίδιος αναγκάστηκε να συμπλεύσει με το ισχύον νομικό πλαίσιο προκειμένου να συνεχίσει την επαγγελματική του πορεία. Επιστρατεύτηκαν επιθεωρητές, νομικοί, μηχανικοί, αρχαιολόγοι, κατατέθηκαν διαγράμματα και σχέδια που του στοίχισαν χιλιάδες δολάρια. Χρειάστηκαν επτά χρόνια για να ξαναρχίσει πλήρως τη δραστηριότητα του, χωρίς ωστόσο να του αναγνωριστεί το δικαίωμα στον πειραματισμό και την καινοτομία.

Όπως εμφαντικά επισημαίνει, στον τομέα της οικοδομής δεν επιτρέπονταν δοκιμές, αντίθετα απʼ ότι ισχύει για τα όπλα, τα αυτοκίνητα και τα αεροπλάνα. Η ανάγκη αλλαγής του νομικού πλαισίου για τον ελεύθερο πειραματισμό στην κατασκευή βιώσιμων σπιτιών ήταν επομένως προφανής. Τελικά, μετά από προσπάθειες τριάμισι χρόνων, ο νόμος (sustainable building test site law) που ο Reynolds πρότεινε, έγινε δεκτός από την κυβέρνηση του Νέου Μεξικού και μαζί με αυτόν έγινε πραγματικότητα το δικό του πεδίο δοκιμών για την κατασκευή πειραματικών κατοικιών. Καθώς κανείς δεν γίνεται προφήτης στον τόπο του, έτσι και ο Reynolds μπορεί να πολεμήθηκε στη χώρα του αλλά αναγνωρίστηκε σε άλλα σημεία του πλανήτη.

Έτσι, το 2005, προσκλήθηκε μαζί με την ομάδα των συνεργατών του στα νησιά Αντμάν, μετά το καταστροφικό τσουνάμι που ισοπέδωσε την περιοχή. Για τη συγκεκριμένη περίπτωση πρότεινε κατοικίες χαμηλής τεχνολογίας, με ντόπια υλικά που να αντέχουν σε σεισμούς 9 Ρίχτερ. Αφού η πρόταση του αυτή έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, ο αμερικανικός σύλλογος αρχιτεκτόνων τον κάλεσε για να του χορηγήσει την επαγγελματική άδεια που του είχε αφαιρεθεί.

Για να περιγράψει το επάγγελμα του που βασίζεται στην αρχιτεκτονική, τη βιολογία και τη φυσική, ο Reynolds χρησιμοποιεί τον όρο «βιοτεκτονική». Πριν από χρόνια το αρχιτεκτονικό κατεστημένο τον αντιμετώπιζε σαν τρελό, άσχετο και απατεώνα επειδή έχτιζε με υλικά σκουπιδιών. Τώρα πλέον, καθώς οι αντιλήψεις άλλαξαν, τα υλικά αυτά θεωρούνται πρωτοποριακά.

Τα πρώτα χρόνια που τα Earthships βρίσκονταν ήταν σε πειραματικό στάδιο σημειώθηκαν, είναι αλήθεια και δυσάρεστα περιστατικά όπως μικροατυχήματα. Τώρα που ο καινοτόμος κατασκευαστής έχει τον νόμο με το μέρος του, φιλοδοξεί να επεκτείνει τα πειράματα του και να φτιάξει ένα κτίριο-μοντέλο που θα λειτουργεί εκπαιδευτικά. Γιατί -όπως εξηγεί ο ίδιος- δεν μιλάμε απλά για κατοικίες αλλά για μια μηχανή που ζεσταίνει και δροσίζει, περιέχει και λειτουργεί το δικό της αποχετευτικό σύστημα.

Τα νεώτερα Earthship διαθέτουν πλέον επίπεδη οθόνη τηλεόρασης και ταχεία σύνδεση με το ιντερνέτ, όπως φυσικά τη δυνατότητα παροχής ζεστού νερού στο ντους και στο μπάνιο. Στο ερώτημα πως θα συμπεριφέρονταν σε ακραίες θερμοκρασίες στη Σαχάρα ή στην Αρκτική η απάντηση είναι ότι θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην εξοικονόμηση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Ανάλογα με το κλίμα της συγκεκριμένης περιοχής γίνεται και η σχεδίαση τους.

Έτσι για παράδειγμα στην Ευρώπη δεν ξεχωρίζουν τόσο από ένα συμβατικό κτίριο, αλλά όπως σωστά σημειώνει ο Reynolds σημασία δεν έχει το σχήμα αλλά οι επιδόσεις τους. Γιατί καθώς οδεύουμε προς μια ολοένα πιο πιθανή ενεργειακή κρίση γίνεται επιτακτικό να επινοήσουμε τρόπους που θα εκχωρούν στον καθένα μας τη δυνατότητα να αναλαμβάνει τη φροντίδα και την ευθύνη για τη ζωή του.

πηγή: Ecologist

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010