Το κλίμα σε αναβολή

Του ΔΗΜΟΥ ΤΣΑΝΤΙΛΗ

Η Κοπεγχάγη απέτυχε. Το «σημαντικότερο συνέδριο στην παγκόσμια ιστορία» έληξε άδοξα και ο ετερόκλητος θίασος των συνέδρων έσπευσε να απομακρυνθεί όσο το δυνατόν ταχύτερα από τον τόπο του εγκλήματος.

Οι επιστήμονες δεν κατόρθωσαν να πείσουν τους πολιτικούς, οι πολίτες αποδείχθηκαν ανίσχυροι να πιέσουν αποτελεσματικά, τα οργανωμένα συμφέροντα ήσαν πολύ ισχυρά για να δεχθούν οποιονδήποτε συμβιβασμό, οι γεωπολιτικές επιδιώξεις, κινούμενη άμμος.

Ο James Hansen είχε τελικά δίκιο. Η καθαρή αποτυχία της συνδιάσκεψης θα ήταν προτιμότερη από έναν συμβιβασμό που δεν θα έσωζε παρά τα προσχήματα. Ο διάσημος κλιματολόγος και ανώτατο στέλεχος της NASA είχε διαβλέψει την αποτυχία της Κοπεγχάγης και μίλησε έξω από τα δόντια. Στο συγκρατημένα αισιόδοξο κλίμα που επικρατούσε πριν από την συνδιάσκεψη, η συνέντευξη του Hansen τάραξε τα ήσυχα νερά. Λίγο μετά, οι σαρκαστικές του δηλώσεις θα επαληθεύονταν από τις εξελίξεις. Η αποτυχία της Κοπεγχάγης, είχε διακηρύξει ο Hansen, θα ήταν, υπό μια έννοια, ότι καλύτερο θα μπορούσε να συμβεί για την σωτηρία του παγκόσμιου κλίματος. Θα περιόριζε την υποκρισία, αν όχι τις εκπομπές αερίων του θεμοκηπίου.

Κανένας ποσοτικός στόχος, κανένα χρονοδιάγραμμα, καμία δέσμευση για την λήψη οποιουδήποτε μέτρου που θα μείωνε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα περιόριζε την κλιματική αλλαγή. Ο οικονομικός εγωισμός και η εθνική στενοκεφαλιά είχαν καθʼ όλη την διάρκεια των διαπραγματεύσεων, το πάνω χέρι. Τα επιστημονικά δεδομένα, η λογική και η παγκόσμια αλληλεγγύη βρίσκονταν, αντίθετα, συνεχώς στο κόκκινο.

Αν η σωτηρία του πλανήτη από την ανθρωπογενή υπερθέρμανση εξαρτιόταν από τα πορίσματα παγκόσμιων συνεδρίων, όπως αυτό της Κοπεγχάγης, η κατάσταση θα διαγραφόταν πραγματικά αδιέξοδη. Οι ΗΠΑ θα παρέμεναν ο μεγαλύτερος ρυπαντής της ατμόσφαιρας ακολουθούμενες κατά πόδας από την Κίνα και τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Και ο James Hansen θα είχε και πάλι δίκιο. Ήδη οι σύνεδροι ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους για την επόμενη συνδιάσκεψη - στο Μεξικό ετούτη την φορά.

Όμως λίγο ως πολύ όλοι γνωρίζουν καθώς τα ανθρωπογενή αίτια της ανόδου της μέσης γήινης θερμοκρασίας δεν είναι πλέον δυνατόν να αμφισβητηθούν. Οι επιστήμονες έχουν συγκεντρώσει αξιόπιστες ενδείξεις για την αύξηση της θερμοκρασίας, την υποχώρηση των παγετώνων, την άνοδο της στάθμης των θαλασσών. Έχουν επίσης διατυπώσει αξιόπιστα σενάρια για το μέλλον. Αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5C αναμένεται να επιφέρει μη αντιστρέψιμες αλλοιώσεις στα οικοσυστήματα. Αν οι βαθμοί γίνουν 2C, οι αλλοιώσεις αυτές θα είναι δραματικές.

Χρόνος δεν υπάρχει πια. Κάθε καθυστέρηση επιδεινώνει την κλιματική κρίση. Παρόλα αυτά, η ορχήστρα εξακολουθεί να παίζει ενώ ο Τιτανικός βυθίζεται. Η εικόνα είναι απλοϊκή, σύμφωνοι. Είναι όμως το πλησιέστερο πολιτισμικό ανάλογο. Οι επιστήμονες γνωρίζουν αλλά περιορίζονται στην προσεκτική διατύπωση προειδοποιήσεων. Φοβούνται το «επιστημονικό κόστος» που συνεπάγεται η απομόνωση και η απώλεια επιστημονικού κύρους. Οι κυβερνήσεις γνωρίζουν αλλά προτιμούν να αποσιωπούν ότι το πλοίο έχει αρχίσει να κάνει νερά. Ο φόβος του «πολιτικού κόστους» παραλύει την πολιτική βούληση. Και οι πολίτες γνωρίζουν, αλλά τι να κάνουν; Δεν είμαστε όλοι επιβάτες στον βυθιζόμενο Τιτανικό; Είναι το «κόστος του ξεβολέματος» που μας αδρανοποιεί.

Η οικονομία μας άλλωστε περνά βαθειά κρίση. Η υποχώρηση των δεικτών στα διεθνή χρηματιστήρια, μας αφορά περισσότερο από την τήξη των πάγων στην μακρινή Γροιλανδία.

Όμως το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η πρόσκαιρη επιβράδυνση της παραγωγής. Το πραγματικό πρόβλημα θα κτυπήσει την πόρτα μας όταν η διψασμένη για πετρέλαιο διεθνής οικονομία ξαναβρεί τους υψηλούς της αναπτυξιακούς της ρυθμούς. Βλάπτει η έξοδος από την ύφεση σοβαρά το παγκόσμιο κλίμα; Ο James Hansen θα κουνούσε επιδοκιμαστικά το κεφάλι του.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010