Κηφισός: Ποτάμι ή δρόμος

Του ΜΠΑΜΠΗ ΜΠΙΛΙΝΗ

Το να κατοικούμε δίπλα στον Κηφισό μας φορτίζει ιδιαίτερα όταν καλούμαστε να μιλήσουμε για αυτό το θέμα. Είναι περίεργη η σχέση που έχουμε διαμορφώσει με τον Κηφισό όσο περνάν τα χρόνια. Σχέση αγάπης για αυτό που χάσαμε, σχέσεις μίσους για τις ζημιές, που αρκετές φορές μας προξένησε, κανείς δεν μπορεί να τις περιγράψει μόνο με το ένα ή το άλλο συναίσθημα. Πάντως η ύπαρξή του δεν είναι καθόλου αδιάφορη, αλλά καθοριστική για την καθημερινότητα μας.

Για την ιστορία ο Κηφισός ήταν το ποτάμι γύρω από το οποίο αναπτύχθηκε ο περίφημος ελαιώνας των Αθηνών. Άλλοτε με πολλά νερά και ορμητικός μετέφερε τα νερά της βροχής από το λεκανοπέδιο στη θάλασσα και άλλοτε ήσυχο μικρό ρυάκι.

Η σχέση η δική μου με τον Κηφισό αρχίζει στις αρχές της δεκαετίας του 60. Η πλημμύρα του 1961 είχε ξεχαστεί και εμείς τα παιδιά παίζαμε στην όχθη του, που πλέον είχε κτισθεί και υψωθεί, κάπου εκεί απέναντι από το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Μοσχάτο. Ακόμα θυμάμαι τους παππούδες που πέρναγαν τον καιρό τους ψαρεύοντας, τις βάρκες που ελλιμενίζονταν μέσα στο ποτάμι για να προφυλαχθούν από τον άγριο νοτιά, που κατά καιρούς φύσαγε στον Φαληρικό Όρμο και την πιτσιρικαρία που έκανε ποδήλατο ή έπαιζε κάτω από τους ευκαλύπτους, που είχαν φυτευτεί στις όχθες του Κηφισού.

Βέβαια από τότε τα προβλήματα στο ποτάμι ήταν εμφανή. Η άναρχη ανοικοδόμηση του λεκανοπεδίου, η εγκατάσταση βιομηχανιών και βιοτεχνιών γύρω από το ποτάμι, χωρίς σχεδιασμό και υποδομές επιβάρυναν το περιβάλλον της περιοχής και το ποτάμι ακόμα περισσότερο. Κατά καιρούς λύματα και χημικά απόβλητα έφταναν και φτάνουν μέχρι κάτω στις εκβολές του ποταμού προκαλώντας δυσοσμία στην περιοχή ή βάφοντας τα νερά του ποταμού και του Φαληρικού Όρμου με διάφορα περίεργα χρώματα. Μεγαλώνοντας παρακολουθούσαμε σιγά – σιγά την καταστροφή του ποταμού Κηφισού.

Οι βάρκες σάπισαν, οι ψαράδες χάθηκαν. Οι ευκάλυπτοι κόπηκαν, γιατί οι ρίζες τους ήταν επικίνδυνες για τις πολυκατοικίες, που με την αντιπαροχή κτίζονταν δεξιά και αριστερά του ποταμού. Οι όχθες από χώρος παιχνιδιού έγιναν χώρος στάθμευσης για οχήματα. Η ιδεολογία του τσιμέντου κυριάρχησε κι εδώ. Τα αυτοκίνητα αυξήθηκαν και η αναζήτηση νέων δρόμων για να κινηθούν έγινε το μεγάλο θέμα όλων των σχεδίων ανάπτυξης. Ο Κηφισός από δρόμος του νερού προς την θάλασσα και δίοδος του αέρα από την θάλασσα προς το χτισμένο ασφυκτικά λεκανοπέδιο, εύκολα έπεσε θύμα της πολιτικής «ανάπτυξη με αυτοκινητόδρομους».

Το 1999 όταν πια τα σχέδια για δρόμο πάνω από το ποτάμι είχαν οριστικοποιηθεί επιτροπή κατοίκων είχαμε πάει στο υπουργείο για να μεταφέρουμε την αντίδρασή μας. Συναντηθήκαμε με κάποιο αρμόδιο διευθυντή, που για να μας πείσει για την αναγκαιότητα του έργου, άνοιξε πάνω σε ένα τραπέζι μια μεγάλη αεροφωτογραφία. Μας έδειξε ότι όλα ήταν χτισμένα –τσιμέντο παντού- και η μόνη ελεύθερη λουρίδα ήταν ο Κηφισός.

«Από που θέλετε να περάσει ο δρόμος μας είπε. Δεν υπάρχει άλλος χώρος». Με αυτές λοιπόν τις πολιτικές πορευτήκαμε την τελευταία δεκαετία. Ήρθε και η «μεγάλη ιδέα» των Ολυμπιακών Αγώνων και ο Αυτοκινητόδρομος ταχείας κυκλοφορίας πάνω από τον Κηφισό έγινε, ως μέρος του μεγάλου ολυμπιακού δακτυλίου.

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ότι το έργο είναι ασύμβατο με την περιοχή και τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει στους κατοίκους πολλά. Αρκεί μια μικρή βόλτα για να τα δει.

Επειδή έπρεπε να συνδεθεί με την υπερυψωμένη παραλιακή λεωφόρο, ο δρόμος υψώθηκε πάνω από το ποτάμι περνώντας κυριολεκτικά πάνω από διώροφες οικοδομές.

Ο όγκος του τσιμέντου είναι τόσος πολύς που το μικροκλίμα της περιοχής άλλαξε. Η αύρα της θάλασσας πια δεν περνά και το καλοκαίρι η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη. Ο όγκος του δρόμου σκοτείνιασε την περιοχή και ο ήλιος δεν βλέπει αρκετά τις παρακηφίσιες κατοικίες. Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες, που στην Κοπεγχάγη ο κόσμος όλος προσπάθησε να βρει λύση για το παγκόσμιο κλίμα κι εμείς εξακολουθούμε να καταστρέφουμε το μικροκλίμα της περιοχής μας. Ακόμα και το οδικό έργο μέσα σε πέντε χρόνια έφτασε στα όριά του.

Τα μποτιλιαρίσματα στον δρόμο ταχείας κυκλοφορίας σχεδόν καθημερινά, κάνοντας ακόμα μεγαλύτερο το πρόβλημα του θορύβου και το καυσαέριο στα πνευμόνια των κατοίκων περισσότερο. Ο θόρυβος, τα ανήλιαγα νερά κάτω από τον δρόμο, τα κουνούπια από τα στάσιμα σκοτεινά νερά, η δυσοσμία κάνουν την ζωή των κατοίκων δύσκολη και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής εμφανή

Για τους κατοίκους η κατάσταση αυτή δεν πάει άλλο, όσο κι αν Δήμος και Κυβερνήσεις προσπαθούν να μας πείσουν ότι καλώς έγινε ή ότι αφού έγινε ο δρόμος το θέμα τελείωσε. Συνεχίζουμε τον αγώνα. Ο Συνήγορος του Πολίτη με έγγραφο - καταπέλτη, μετά από αναφορά κατοίκων της περιοχής, διαπιστώνει περιβαλλοντικές παραβάσεις των υπηρεσιών του Υπουργείου στο οδικό έργο και ο εισαγγελέας διατάσει κατεπείγουσα προκαταρκτική εξέταση.

Τίποτα δεν πρέπει να θεωρήσουμε τετελεσμένο. Το κείμενο αυτό συνοδεύεται από δυο φωτογραφίες. Υπάρχουν στο site της κίνησης πολιτών Μοσχάτου «Μεσοποταμία», που τα τελευταία πέντε χρόνια αγωνίζεται μαζί με τους κατοίκους. Η μια δείχνει την έρημο ασφάλτου και τα αυτοκίνητα που τρέχουν πάνω της. Η άλλη όμως περιγράφει την ζωή που κάτω από τους όγκους τσιμέντου ζητά χώρο να υπάρξει.

Νεαροί κωπηλάτες με τα κανό τους κωπηλατούν στα ανήλιαγα νερά κάτω από τον αυτοκινητόδρομο. Η ζωή με τα καλά της, τα παιδιά που εξακολουθούν να χαίρονται τον κρυμμένο ποταμό και τα κακά της, τους απόκληρους της κοινωνίας μας, που βρίσκουν προστασία και ησυχία δίπλα στις χτισμένες σκοτεινές όχθες του ποταμού ή τους ασυνείδητους που εγκαταλείπουν τα σκουπίδια τους, ασφυκτιά και ζητά να ξαναβγεί πάλι στο φως. Είναι δικαίωμα μας.

Σήμερα λοιπόν, που ανοίγει η συζήτηση για νέο σχεδιασμό του λεκανοπεδίου με το ρυθμιστικό σχέδιο μπορούμε να δούμε το θέμα με άλλη οπτική. Στο αρχικό δίλημμα ποτάμι ή δρόμος η απάντηση είναι προφανής. Να μελετηθεί και να αξιολογηθεί διαφορετικά η κυκλοφορία των οχημάτων με προτεραιότητα να ελευθερωθεί ο Κηφισός από τον δρόμο που τον πλακώνει και να γίνει ένας μεγάλος χώρος πρασίνου, από τις πηγές του ως τις εκβολές του, όπως το περιέγραψε ο καθηγητής Κ. Χατζημπίρος σε άρθρο του στην εφ. Ελευθεροτυπία (7-4-2008) με τον πολύ εύστοχο τίτλο «Μητροπολιτικό πάρκο κοινωνικής δικαιοσύνης» και το εισηγήθηκε στην 2η Επιστημονική Διημερίδα για τον Κηφισό (Δεκ.2009), που διοργάνωσε ο Φορέας Διαχείρισης και Ανάπλασης Κηφισού και το Ε.Μ.Π.

Για την Αθήνα του 21ου αιώνα, του αιώνα της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης αυτή την πολιτική πρέπει να ακολουθήσουμε, το χρωστάμε στην υποβαθμισμένη δυτική Αθήνα, το χρωστάμε στα παιδικά μας όνειρα, στα παιδιά μας.

Χαιρετισμός ως εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ στην 2η Επιστημονική Διημερίδα για τον Κηφισό 17 & 18/12/09. Διοργάνωση Φορέας διαχείρισης και Ανάπλασης Κηφισού και ΕΜΠ.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010