Επιτόπου τροχάδην με το κεφάλι να γέρνει στα αριστερά

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

«Άτιμη συντήρηση ξετίναξες και τον λενινισμό.

Πάει και αυτός. Τίποτα δεν μένει όρθιο.

Κιʼ από ιδέες, τώρα με γεμάτο στομάχι,

που να σκεφτώ.

Αύριο ίσως»

Από ένα διήγημα του Μάριου Χάκκα

Αν λέω, αν οι ορεινοί δεν αποφάσιζαν να καταλάβουν το αριστερό μέρος του επαναστατικού κοινοβουλίου, τι θα σήμαινε σήμερα η λέξη Αριστερά; Πιθανόν τίποτα πολιτικά και προφανώς τίποτα ιδεολογικά.

Η παταγώδης κατάρρευση όχι του τείχους αλλά μιας κακόγουστης εκδοχής του βιομηχανικού μοντέλου ανάπτυξης (για τον υπαρκτό σοσιαλισμό μιλάω) ταρακούνησε συθέμελα το ιδεολογικό βόλεμα της Αριστεράς. Βέβαια, τα σημάδια και οι θόρυβοι της κρίσης και υπαρκτά ήταν και οφθαλμοφανή, αλλά κάτι τα αντιαμερικανικά ανακλαστικά, κάτι το πάθος της Αριστεράς που θα έλεγε και ο Μοσκώφ, το σύνδρομο του ερωτευμένου, πού να δεις και πού να ακούσεις. Άσε που οι περισσότεροι αυτό το Αριστερά το πήραν τοις μετρητοίς, τράβηξαν και μια γραμμή, από δω εμείς, από εκεί οι άλλοι.

Βέβαια, αυτή η γραμμή ταλαιπωρήθηκε πέρα δώθε, καθώς με άνεση κάποιοι πρόσθεταν ή αφαιρούσαν σύνολα προσώπων και ιδεών. Τι μαρξιστές, τι λενινιστές, τι σοσιαλιστές και τι σοσιαλδημοκράτες, τι σταλινικοί και τι τροτσκιστές, τι ορθόδοξοι και τι αναθεωρητές, τι αριστερά ρεύματα (πουντιάσαμε) και τι ανανεωτές, ο κατάλογος τέλος δεν έχει. Το τραγικό όμως είναι ότι αυτή η γραμμή στην αιωνόβια ιστορία της κοκκίνισε πολλές φορές όχι από ντροπή αλλά από αίμα. Το σκοτωμένο αίμα όμως μπλαβίζει και τελικά γίνεται κάπως σαν μαύρο.

Η αριστερά έχασε στο πεδίο που η ίδια διάλεξε αυτοκαταστροφικά να γίνει η αναμέτρηση, στο επίπεδο των οικονομικών μοντέλων. Χρόνια η Αριστερά αγωνίστηκε να γεμίσει κοιλιές, όμως η αντεπίθεση του καπιταλισμού ήταν θεαματική και όταν πολλοί σύριζα στην Αριστερά ακόμα και σήμερα διαλαλούν ότι οι εργάτες δεν έχουν να χάσουν τίποτα εκτός από τις αλυσίδες τους, αυτοί (οι εργάτες) καμαρώνουν για τα χρυσά περιλαίμια και περικάρπια, χρυσές αλυσίδες λαϊκά που απέκτησαν με την πιστωτική τους κάρτα.

Η ανάδυση, η επέκταση και η τελική νίκη της αστικής τάξης, συμβάδιζε με την εμφάνιση και την επικράτηση μιας καινούργιας ιδέας που έβαζε ως κεντρικό στόχο της ανθρώπινης ύπαρξης, την αύξηση της παραγωγής και των παραγωγικών δυνάμεων, αυτό που ο Καστοριάδης ονόμαζε «κοινωνική φαντασιακή σημασία» Πάνω από τα ερείπια της φιλοσοφίας των ορίων και του πέρατος των Αρχαίων Ελλήνων, προ πολλού ο Ντεκάρτ (ελληνιστί Καρτέσιος) είχε ανοίξει την οδό της κατάργησης των ορίων, καθώς με την χρήση του Λογικού έδειχνε το δρόμο ώστε να γίνουμε τα μεγάλα αφεντικά της Φύσης.

Η κυριαρχία των επιστημών και η μαθηματικοποίησή τους ολοκληρώθηκε με την εμφάνιση μιας νέας επιστήμης της Οικονομίας, η οποία ανέλαβε τον ρόλο της μέτρησης, και ποσοτικά, της ανάπτυξης. Η εικονική της επιτάχυνση και όχι η ίδια ανάπτυξη έγινε τελικά ο αυθαίρετος στόχος όλου του πλανήτη, φυσικά τα μοντέλα δεν λείπουν, ολόκληρος ο κόσμος στροβιλίζεται σε αυτήν την ατελείωτη «ποντικοτρεχάλα» (αγαπημένος όρος των αμερικάνων οικονομολόγων).

Η αριστερά πρόθυμη σήκωσε το γάντι και πρότεινε και αυτή το δικό της εφιαλτικό μοντέλο του «υπαρκτού», με τις γιγαντιαίες καμινάδες, τις νεκρές λίμνες και ποτάμια, στο οποίο συνυπήρχαν ως άλλοθι τα πάρκα. Ο σοσιαλισμός από μια ουτοπική θεωρία χειραφέτησης της εργατικής τάξης είχε γίνει μια συνταγή οικονομικής ανάπτυξης. Ο αυταρχισμός και η έλλειψη δημοκρατίας ήταν οι απαραίτητες προϋποθέσεις επιβίωσης και ανοχής σε αυτή την αναπτυξιακή συνταγή, την αποτυχία της οποίας συμβόλιζαν οι ατέλειωτες ουρές στα μπακάλικα της σοσιαλιστικής αφθονίας.

Το παγκόσμιο όμως μοντέλο της διαρκώς επιταχυνόμενης ανάπτυξης, η μεγιστοποίηση ενός κλάσματος που ο παρανομαστής του, η μεταβολή του χρόνου, έτεινε προς το μηδέν, κάποια στιγμή βρέθηκε αντιμέτωπο με την λέξη «πέρας» και τα αδιέξοδά του. Το μοντέλο ήταν θεαματικό (από την κοινωνία του θεάματος) και γραμμικό, μάλιστα κάποια στιγμή σαν τέτοιο απέκτησε και εσχατολογικές αξιώσεις, ίσως γιατί ζήλεψε τον αριστερό μεσσιανισμό, αλλά δεν είχε αντιληφθεί ότι αυτό που θεωρούσε αυτονόητο, το αναιρούσαν δυο πραγματικότητες.

Από τη μια η αποθήκη αποθεμάτων –κυρίως ενεργειακών- που εξαντλήθηκαν με γρήγορους ρυθμούς και από την άλλη ένας σωρός από τεχνολογικά σκουπίδια. Γιατί η ίδια η φύση υπαρκτό κυκλικό μοντέλο, προσπαθούσε να τροφοδοτήσει με κυκλικές διαδικασίες, ένα αντίστοιχο γραμμικό που επιταχυνόταν διαρκώς, χωρίς να της παρέχεται ούτε καν ο απαραίτητος χρόνος αειφορίας και αφομοίωσης των σκουπιδιών.

Οι πρώτες φωνές αντίδρασης ξεκίνησαν, όταν κάποιοι κλάδοι των βιολογικών επιστημών έθεσαν στο τραπέζι, νέα επιστημονικά δεδομένα που αναιρούσαν τις βεβαιότητες του «τσάμπα φαγητού». Και εγένετο οικολογικό κίνημα. Στην όλη προσπάθεια συνέβαλαν και τα παραδοσιακά τμήματα φυσιολατρών και φιλόζωων. Η οικολογία από επιστημονικός κλάδος της βιολογίας έγινε πολιτική και ιδεολογική συνιστώσα με φιλοδοξίες, όπως όλες οι ιδεολογίες να γίνει και κοσμοθεωρία.

Είναι γεγονός πάντως ότι αυτό το κίνημα έστω και νηπιακά έβαλε το μαχαίρι στην ουσία του προβλήματος. Σήμερα η οικολογική κρίση διδάσκεται και στα νηπιαγωγεία, ενώ κάθε αριστερός, και όχι μόνον, που σέβεται τον εαυτό του, οφείλει να αναφερθεί στην οικολογία και το νέο φετίχ της εποχής μας, την κλιματική αλλαγή. Η καθιέρωση των «Πρασίνων» στην Ευρώπη που συνοδεύτηκε από την εξαφάνιση των μεγάλων παραδοσιακών κομμουνιστικών κομμάτων, (πλην ΚΚΕ βεβαίως, βεβαίως) άνοιξε την όρεξη πολλών.

Έτσι προέκυψε και στην Ελλάδα πολιτικό μόρφωμα που φιλοδοξεί να καλύψει το πράσινο κενό της πολιτικής μας ζωής, κατάφερε μάλιστα να διεκδικήσει και να καταλάβει και την κοσμοπολίτικη έδρα της ευρωβουλής. Βέβαια εξαφανίστηκε την εποχή που καιγόταν η East Side της Αττικής, αλλά επανεμφανίστηκε στις εκλογές επιτυχώς μεν ανεπιτυχώς δε.

Σήμερα ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης –που δεν είναι προϊόν μασονικής συνωμοσίας αλλά αναπόφευκτη ιστορική πραγματικότητα της εκρηκτικής ανάπτυξης της τεχνολογίας των επικοινωνιών- μετά την ανάσα χρόνου, που του έδωσαν οι χρηματοοικονομικές φούσκες πριν σκάσουν, βρίσκεται αντιμέτωπος με τις προκλήσεις του αύριο. Μια από αυτές είναι η πράσινη ανάπτυξη που από ιδεολόγημα σιγά-σιγά αποκτά υπαρκτά χαρακτηριστικά. Εκπορεύεται από τις ΗΠΑ, καθώς αποτελεί βασική προτεραιότητα του χαρισματικού προέδρου της, «ο μαύρος γιος του λευκού» όπως τον αποκαλούν οι ινδιάνοι αρχηγοί κρατών και γιʼ αυτό εξορισμού αριστεροί Τσάβες και Μοράλες. Η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί φραστική προς το παρόν προτεραιότητα και του νέου Έλληνα πρωθυπουργού.

Ποια είναι η απάντηση της αριστεράς σε αυτήν την πρόκληση; Πρόκληση που θα σηματοδοτήσει τον 21ον αιώνα και χρειάζεται υγιή υπευθυνότητα και όχι την πολύ συνηθισμένη στην Ελλάδα αρρωστημένη απαίτηση. Αναμένουμε, αλλά προς το παρόν, όπως στους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογιέφσκι, κυριαρχεί η ντροπή της προσωπικής σκέψης. Επιτόπου τροχάδην λοιπόν με την κεφαλή να γέρνει αριστερά. Αλλά γιατί να σκοτιζόμαστε, έτσι και αλλιώς, όπως έχουν προβλέψει οι Μάγια, το 2012 η γη θα καταστραφεί. Έτη πολλά και να μας έχει ο θεός καλά.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 100, 1/2010