Τρόπος ζωής και «σφαιρική» ματιά

ΗρώΜπενεσσαϊά

Αρχίζουν και βγαίνουν σαν μανιτάρια μετά τη βροχή, οι σκεπτικιστές της κλιματικής αλλαγής, με διάφορα επιχειρήματα που δεν θα σχολιάσω. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνον η κλιματική αλλαγή, ανθρωπογενής η όχι .

‘

Έστω κι αν υποθέσουμε ότι η κλιματική αλλαγή δεν υπάρχει, ή ότι είναι φυσικό και φαινόμενο και όχι ανθρωπογενές, η κρίση του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης δεν παύει να υπάρχει. Η  ρύπανση του αέρα, του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα από τη χρήση χημικών, η υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους από την εντατική γεωργία και τις μονοκαλλιέργειες, το αυξανόμενο αίσθημα έλλειψης ελέγχου ακόμα και του τι τρώμε, η ανεξέλεγκτη δόμηση που απειλεί το φυσικό περιβάλλον, η υπερκατανάλωση ενέργειας αλλά και γενικότερα όλων των φυσικών πόρων, σκιαγραφούν μία κοινωνία που έχει υπερβεί τα όρια κορεσμού που η ίδια η φύση καθορίζει.

Η ποιότητα της ζωής μας φθίνει όχι μόνο από τις περιβαλλοντικές συνειστώσες αλλά και από τις κοινωνικο-οικονομικές. Η καθημερινότητά μας μαστίζεται από άγχος, ο χρόνος έχει πάρει διαστάσεις «μπαμπούλα» με τους ρυθμούς που έχουμε επιβάλει στη ζωή μας. Το περίεργο είναι ότι αναιρούμε ακόμη και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης (σαν είδος αλλά και σαν άτομα) όταν δρούμε ενάντια στην επιβίωσή μας.  Μήπως λοιπόν το μεγαλύτερο μας πρόβλημα είναι ότι έχουμε διαμορφώσει μια κοινωνία που δεν προωθεί τη γνώση με γνώμονα τις αλληλοεξαρτήσεις και αλληλοεπιδράσεις και έτσι δεν βλέπει τις επιπτώσεις των πράξεών της;

Kλιματική αλλαγή η όχι, είναι επείγον να αντιδράσουμε, να προβληματιστούμε, να προλάβουμε τις ανεξέλεγκτες επιπτώσεις του μοντέλου ανάπτυξης που έχει επικρατήσει. Μήπως είναι η ευκαιρία να αναθεωρήσουμε τις επιλογές μας, τον τρόπο ζωής μας , να επανεξετάσουμε τις αξίες μας και να σκεφτούμε όχι μόνο ποιά ζωή επιλέγουμε να ζήσουμε αλλά και ποιά είναι εφικτή;

Ο φιλόσοφος Αναξίμανδρος απο τη Μίλητο πρίν 26 αιώνες, πρωτοπόρος της  επιστημονικής σκέψης, φαντάστηκε τη γη σαν μία πέτρα που πλέει στο σύμπαν σπάζοντας έτσι βεβαιότητες που κυριαρχούσαν τη γνώση της εποχής .

Σήμερα καλούμαστε να σπάσουμε συνήθειες και τρόπο ζωής. Καλούμαστε να αναθεωρήσουμε τον αποσπασματικό τρόπο ανάλυσης και αντιμετώπισης των επι μέρους θεμάτων και να αναδείξουμε τις αλληλοεξαρτήσεις τους. Να βρούμε τη θέση που έχει κάθε θέμα μέσα ένα συνολικό σχήμα λαμβάνοντας υπ όψιν τους πεπερασμένους πόρους και θέτοντας όρια κορεσμού.

Πολλές φωνές υψώνονται, επί μέρους λύσεις προτείνονται, η κοινωνία των πολιτών δραστηριοποιείται όλο και περισσότερο και υπάρχουν σε μικρή κλίμακα πολλές ευρηματικές εφαρμογές για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων κύρια από πρωτοβουλίες πολιτών και συλλογικοτήτων. Η ολιστική θεώρηση είναι απαραίτητη σε κάθε σχεδιασμό για την διασύνδεση των επι μέρους λύσεων ώστε να προληφθούν τυχόν αρνητικές επιδράσεις σε άλλους τομείς, όπως παρατηρούμε ότι συμβαίνει με τα οικοσυστήματα στη φύση.  Αντίθετα, αν δεν εφαρμόσουμε σφαιρική μεθοδολογία αντιμετώπισης των προβλημάτων και συγχρόνως δεν υιοθετήσουμε ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, θα έχουμε μια Λερναία Υδρα όπου όταν κόβουμε το ένα κεφάλι αμέσως θα φυτρώνει το άλλο.

Αυτή η θεώρηση κτισμένη από αλληλοεξαρτήσεις, ίσως προωθήσει και τη συνειδητοποίηση του κοινού συμφέροντος που έχουμε σαν πολίτες μιας πλανητικής κοινωνίας, αλλά και σαν άτομα, σε σχέση με το άμεσο περιβάλλον μας, φυσικό και ανθρωπογενές. Η ολιστική αντιμετώπιση αν μεταφερθεί και στο επίπεδο του ατόμου δείχνει τη σημασία που έχει η συμπεριφορά του καθενός μας στη καθημερινότητά του και επομένως και στις επιλογές του σαν αναπόσπαστο τμήμα ενός γενικότερου συνόλου όπου οι συμπεριφορές αλληλοεπηρεάζονται. Με το μοντέλο ζωής αναθεωρημένο και με την σφαιρική ματιά σαν εργαλείο προσέγγισης για την ανάλυση και την υλοποίηση των στόχων, ο δρόμος για την αλληλεγγύη και τη συνεργασία, για την προστασία των φυσικών πόρων που αποτελούν και κοινά αγαθά γίνεται εφικτός.

Πότε θα το συνειδητοποιήσουμε αυτό; Η εμπειρία της Κοπεγχάγης έδειξε ότι η κοινωνία των πολιτών είναι πιο έτοιμη για αλλαγές, από αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις, αλλά βέβαια μένει να αποδειχθεί ότι μπορεί να εφαρμόσει και στην καθημερινότητά της ένα νέο τρόπο ζωής. Εδώ καλούμαστε σαν άτομα να γκρεμίσουμε, προκειμένου νά μετασχηματισθούμε σε  κοινωνία που δεν σκάβει το δικό της λάκκο.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 101, 2/2010