Ρύπανση νερών και αναπτυξιακή καθυστέρηση

Σάκης Κουρουζίδης

Στην Ελλάδα, πολλά από τα «καλά» της που προβάλλουμε, είναι πολύ συχνά, αποτέλεσμα καθυστέρησης και όχι επιλογής. Δεν «επιλέξαμε» την βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία όχι για λόγους οικολογικής ευαισθησίας αλλά γιατί δεν φτάσαμε στο επίπεδο αυτό και έτσι δεν μας χτύπησε ιδιαίτερα η νόσος με τα κοτόπουλα ή τις τρελές αγελάδες. Δεν είχαμε μεγάλη βιομηχανική ρύπανση, όχι επειδή εφαρμόσαμε αντιρρυπαντικά μέτρα, αλλά γιατί δεν «καταφέραμε» να αναπτύξουμε τη –βαριά- βιομηχανία. Αυτό συνέβει και σε πολλούς άλλους τομείς, αλλά η χαμηλή ανάπτυξη της βιομηχανίας μας προστάτευσε από πολλά δεινά στο περιβάλλον. Δεν είχαμε ουσιαστικά όξινη βροχή, και δεν μετατρέψαμε ποτάμια και λίμνες σε οχετούς βιομηχανικών αποβλήτων, ελλείψει ... πολλών αποβλήτων. Φυσικά το συμπέρασμα αυτό δεν είναι καθολικό, αφού έχουμε και μερικές κραυγαλέες περιπτώσεις καταστροφών, όπως ο Ασωπός, η Κορώνεια, ο Αμβρακικός, ο Πηνειός κ.ά. (συχνά σε συνδυασμό και με αιτίες που συνδέονται και με τη γεωργική παραγωγή).

Παρόλα αυτά, υπάρχουν και άλλες αιτίες και τα πράγματα με χερσαία επιφανειακά νερά δεν είναι και πολύ ρόδινα. Αντιθέτως, σύμφωνα με το νέο πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων Κ. Καρτάλη, «Μεγάλο μέρος των ποταμών της χώρας είναι σε κρίσιμη κατάσταση ως προς την

ποιότητα των νερών τους». Σε συνεδρίαση της υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων, στην οποία εξετάστηκε το θέμα αυτό κατέθεσαν τις απόψεις τους και πολλοί ειδικοί επιστήμονες

Σύμφωνα με το ΕΛΚΕΘΕ, «λόγω της περιορισμένης βιομηχάνισης της Ελλάδος, η

κατάσταση των ποταμών στη χώρα είναι καλύτερη από το μέσο όρο σε επίπεδο

Ε.Ε. - Παρ' όλα αυτά το 58% του μήκους των ποταμών βρίσκεται σε μέτρια ή και

σε κακή κατάσταση σε ορισμένα τμήματα, σύμφωνα με μετρήσεις που

πραγματοποίησε στο διάστημα μεταξύ 2007 και 2009. Υπάρχουν πολλά ποτάμια -ιδιαίτερα σε ορεινές ζώνες- που βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση. Υπολογίζεται ότι σήμερα ποσοστό 85% των βιολογικών καθαρισμών είτε δεν λειτουργεί καθόλου είτε δεν αποδίδει στο μέγιστο βαθμό.  Παρατηρείται διαχρονική μείωση της παροχής των ποταμών (π.χ. Ευρώτας -84% στο διάστημα 1974-2006, Άραχθος -30% στο διάστημα 1982-2006, Αλιάκμονας -12.2% στο διάστημα 1963-2006). - Η διαχρονική μείωση της ποτάμιας απορροής σε συνδυασμό με την κατακράτηση ιζημάτων στα φράγματα προκαλούν μείωση μεγαλύτερη του 80% στα φορτία ιζημάτων με αποτέλεσμα την απώλεια εκτάσεων (π.χ. Δέλτα Νέστου). - Η μείωση των παροχών των ποταμών έχει περιορίσει κατά 60% το ποσοστό της προβλεπόμενης μέγιστης παραγωγής υδροηλεκτρικών σταθμών στα τελευταία 50 έτη. - Καταγράφονται  σημαντικές διαφορές μεταξύ της ελληνικής και της βουλγαρικής πλευράς αναφορικά με τις εκτιμήσεις της ρύπανσης για τους διασυνοριακούς ποταμούς Νέστο, Αξιό, Στρυμόνα και Έβρο. Για παράδειγμα οι τιμές που καταγράφονται στους μετρητικούς σταθμούς στα σύνορα (επί του ελληνικού εδάφους) είναι μεγαλύτερες των τιμών που δίδει η βουλγαρική πλευρά για τα ανάντη τμήματα των ποταμών κατά 80 έως 120% για τον Αξιό και τον Έβρο. Σημαντικά προβλήματα ρύπανσης εντοπίζονται στους

ποταμούς Αξιό, Πηνειό, Έβρο και Ασωπό, ενώ μέτρια ή ελλιπής είναι η

κατάσταση στο Σπερχειό, το Νέστο, τον Αλιάκμονα, το Στρυμόνα και τον

Αχελώο). Καταγράφονται σοβαρές καθυστερήσεις στην εφαρμογή της Κοινοτικής

Οδηγίας 2000/60, ενώ η χώρα στερείται ουσιαστικού δικτύου παρακολούθησης της

ποιότητας των νερών των ποταμών».

Ο έλεγχος για την τήρηση της νομοθεσίας και των γενικότερων ρυθμίσεων που αφορούν τα νερά, σύμφωνα με το Γενικό Επιθεωρητή Περιβάλλοντος Π. Μέρκο, πραγματοποιείται από μια υπηρεσία με μόλις 30 επιθεωρητές (ενδεικτικά ανέφερε ότι στο Βέλγιο υπάρχουν 400). «Μόνο για τον Ιανουάριο 2010 εισήχθησαν 700 αναφορές - καταγγελίες από όλη την Ελλάδα. Απαιτείται επίσης νομοθετική θωράκιση της Υπηρεσίας ώστε να είναι δυνατή η επιβολή -και όχι μόνο η εισήγηση- ποινών αλλά και η δυνατότητα ανάκλησης αδειών για μονάδες που ρυπαίνουν. Το νομικό μας πλαίσιο δεν έχει συγκεκριμενοποιήσει και ποσοτικοποιήσει τι σημαίνει ρύπανση των ποταμών και συνήθως οι παραβάτες απαλλάσσονται γιατί δεν τεκμαίρεται με αυστηρά προσδιορισμένο τρόπο αν και κατά πόσο ρύπαναν. Δεν έχει μετρηθεί ποτέ η

φέρουσα ικανότητα των ποταμών σε ρυπαντικά φορτία δηλαδή οι μέγιστες

αποδεκτές τιμές που μπορεί να αποδεχθεί ένα ποτάμι. Δεν είναι γνωστός ο

αριθμός των γεωτρήσεων που κατ΄ εκτίμηση είναι σε ποσοστό 50% παράνομες. Τα

πρόστιμα των Νομαρχιών είναι ύψους 350 ευρώ για μία παράνομη ανόρυξη με

αποτέλεσμα να συμφέρει έναν αγρότη να πληρώσει το πρόστιμο αντί να πληρώσει

μελετητή και να ακολουθήσει τη νόμιμη διαδικασία. Δέχονται τεράστιες

πιέσεις ο Ασωπός, ο Κηφισός, ο Ευρώτας, ο Άραχθος, ο Πηνειός, ο Γαλλικός, ο

Αξιός, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας. Ο Ασωπός αντιμετωπίστηκε ως οχετός και

η Πολιτεία δεν ήταν παρούσα. Σε νερό που διατίθεται στην περιοχή των

Μεσσαπίων Ευβοίας διαπιστώθηκαν απαράδεκτα υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου.

Κατά πάσα πιθανότητα μεταφέρθηκαν απόβλητα του Ασωπού με βυτία αστικών

αποβλήτων».

Σε επόμενη συνεδρίαση η Επιτροπή θα ασχοληθεί με την κατάσταση

των λιμνών στην Ελλάδα και θα προετοιμάσει κείμενο προτάσεων -νομοθετικές

ρυθμίσεις και μέτρα πολιτικής- για την προστασία των ποταμών και λιμνών

στην Ελλάδα και το κείμενο θα κατατεθεί στα υπουργεία Περιβάλλοντος και

Εσωτερικών.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 101, 3/2010