Αθήνα, "νέφος" και προοπτικές αντιμετώπισής του

Δημήτρης Χατζηδάκης

 Δρ Χημικός Μηχανικός

Το "νέφος", όρος που ιστορικά έχει ταυτιστεί με την Αθήνα των δεκαετιών του ‘70 και του ’80 αποτελεί το ορατό αποτέλεσμα της συσσώρευσης ρύπων στη ατμόσφαιρα.

Η παρουσία των ρύπων οφείλεται στις ρυπογόνες δραστηριότητες που διακρίνονται στις 3 βασικές κατηγορίες, την κυκλοφορία οχημάτων, τη βιομηχανία και την κεντρική θέρμανση.

Από τη θεώρηση των στοιχείων της ποιότητας της ατμόσφαιρας προκύπτει ότι από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα έχει φθίνουσα πορεία. Αυτό το γεγονός αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι τα όποια μέτρα που εφαρμόζονται, ως σύνολο, δεν είναι ατελέσφορα.

Όμως, στόχος δεν πρέπει να είναι απλά η τήρηση των οριακών τιμών της ποιότητας της ατμόσφαιρας. Απαιτούνται μακροχρόνιες, επίμονες και πολυδάπανες προσπάθειες, ώστε το "κλεινόν άστυ" να απαλλαγεί απ' την κορωνίδα του.

Οι προσπάθειες πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα κατ' αρχήν πρακτικά, οικονομικώς εφικτά και κατά το δυνατόν κοινωνικώς αποδεκτά. Να έχουν προληπτικό και όχι θεραπευτικό χαρακτήρα, όσο αυτό μπορεί να ισχύσει για την Αθήνα.

Η Αθήνα, παραμένουσα πρωτεύουσα και στο ορατό μέλλον, δεν θα πρέπει να εξετάζεται απομονωμένα από την υπόλοιπη χώρα. Απαιτείται η ανάσχεση της συγκέντρωσης πληθυσμού και δραστηριοτήτων στην ευρύτερη περιοχή της. Η αποκέντρωση και η περιφερειακή ανάπτυξη μπορούν να συμβάλουν ακόμη και στην αντιστροφή του ρεύματος, ενώ θετική μπορεί να είναι και η άσκηση κατάλληλης πολιτικής σε θέματα χρήσεων γης, συντελεστή δόμησης κ.ά.

Πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η με τεχνικά μέτρα ή άλλες παρεμβάσεις μείωση των εκπομπών ρύπων από τις διάφορες κατηγορίες πηγών. Σ' αυτήν την κατεύθυνση η ενίσχυση του ελέγχου της ποιότητας των καυσίμων και των εκπομπών από βιομηχανικές μονάδες, εστίες καύσης και τα οχήματα δεν μπορεί παρά να είναι επωφελής.

Αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος δεν νοείται χωρίς την προσφορά στο κοινό αξιόπιστων, άνετων, ουσιαστικά αναβαθμισμένων και συνδυαζόμενων μεταξύ τους Μέσων Μαζικών Μεταφορών (ΜΜΜ), οδικών και σταθερής τροχιάς. Σταθμοί μετεπιβίβασης και χώροι στάθμευσης σε σημεία ανταπόκρισης ΜΜΜ οδικών και σταθερής τροχιάς ενθαρρύνουν τη χρήση των ΜΜΜ. Αντιθέτως, μέτρα και παρεμβάσεις απαιτούνται για την αποθάρρυνση χρήσης του IX επιβατηγού αυτοκινήτου, ιδίως στο κέντρο της πόλης, με κύριο στόχο τη μείωση των διανυόμενων οχηματοχιλιομέτρων (γινόμενο του πλήθους των κινούμενων οχημάτων επί τα, κατά μέσον όρο, διανυόμενα χιλιόμετρα ανά όχημα). Πρόκειται για θέμα πολιτικών επιλογών δεδομένου ότι αστυνομικού χαρακτήρα παρεμβάσεις προκαλούν αντιδράσεις, ενώ προκαλεί αιμορραγία στα δημόσια οικονομικά ο συνδυασμός της ενίσχυσης των ΜΜΜ (απαιτούμενες επενδύσεις, ελκυστική τιμολογιακή πολιτική) και της μείωσης των διανυόμενων οχηματοχιλιομέτρων (απώλεια φορολογικών εσόδων λόγω της μειωμένης κατανάλωσης βενζίνης). Τα ταξί επίσης πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο πολιτικής (αύξηση κομίστρου κ.ά.), ώστε να αποκτήσουν το ρόλο του συμπληρωματικού μέσου μεταφοράς, αντί του σημερινού ανταγωνιστικού των ΜΜΜ.

Η ολοκλήρωση των απαιτούμενων κυκλοφοριακών/ οδικών έργων και παρεμβάσεις  εκσυγχρονιστικού χαρακτήρα στην καθημερινή ζωή της πόλης μπορούν να συμβάλουν στη χρονική και γεωγραφική διασπορά του κυκλοφοριακού φόρτου με τον συνεπαγόμενο αντίστοιχο περιορισμό των εκπομπών ρύπων.

Η απομάκρυνση Δημόσιων Υπηρεσιών από το κέντρο της πόλης και η μετεγκατάσταση βιομηχανικών/ βιοτεχνικών κλάδων σε οργανωμένους χώρους μπορούν να συμβάλουν στην ανακούφιση του κέντρου της πόλης και υποβαθμισμένων περιοχών αντίστοιχα.

Η ανάπλαση του Ελαιώνα, η ολοκλήρωση της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, η αξιοποίηση στρατοπέδων για τη δημιουργία χώρων πρασίνου και η ολοκλήρωση της δημιουργίας περιαστικού πρασίνου και της προστασίας των ορεινών όγκων της περιοχής μπορούν να συμβάλουν και στη διαμόρφωση ευνοϊκότερων συνθηκών διασποράς των ρύπων (συμβολή στην εμφάνιση λιγότερο έντονων θερμοκρασιακών αναστροφών).

Τέλος, η έγκυρη και υπεύθυνη ενημέρωση των κατοίκων και των φορέων της περιοχής για τα αίτια και τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος του "νέφους", αλλά κυρίως η ευαισθητοποίηση τους για ενεργό συμμετοχή στην όλη προσπάθεια μόνο επωφελής μπορεί να είναι.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 101, 2/2010