Το ενεργειακό μέλλον της Ελλάδας

Αχιλλέας Πληθάρας

Το τελευταίο διάστημα αισθάνομαι ιδιαίτερα προβληματισμένος για τις μεγάλες ενεργειακές και κλιματικές εξελίξεις, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.

Σε διεθνές επίπεδο, η συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που έλαβε χώρα στην Κοπεγχάγη από τις 9 έως τις 18 Δεκεμβρίου 2009, μας άφησε με μια αρκετά πικρή γεύση. Το WWF Ελλάς και εκατομμύρια πολίτες από όλο τον κόσμο, ελπίζαμε και παλεύαμε με όλες μας τις δυνάμεις έως την τελευταία στιγμή για την δημιουργία μιας όσο το δυνατόν καλύτερης συμφωνίας μεταξύ των 193 κρατών του ΟΗΕ, μιας συμφωνίας που θα συγκρατούσε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2ο C, μιας συμφωνίας που θα έδινε δικαίωμα στην ελπίδα για τις μελλοντικές γενιές και τον πλανήτη. Δυστυχώς, αυτή η συμφωνία δεν ήρθε ποτέ. Αντιθέτως, καταλήξαμε σε ένα άνευρο κείμενο πολιτικής (μη) συμφωνίας, που αναφέρεται γενικόλογα και αόριστα στην ανάγκη μείωσης των εκπομπών και την επίτευξη του στόχου των 2ο C, χωρίς να μπαίνει στην ουσία του ζητήματος. Όλα τα κρίσιμα σημεία έχουν μείνει ανοιχτά προς διαπραγμάτευση, με την ελπίδα να υπάρξει μια θετική κατάληξη στην ερχόμενη συνδιάσκεψη του Μεξικό για το κλίμα, το Νοέμβριο του 2010.

Σε εθνικό επίπεδο, δυο ήταν τα στοιχεία που κυριάρχησαν στον διάλογο για την ενέργεια, το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για τα δυο νομοθετήματα που τέθηκαν πρόσφατα σε διαβούλευση και αφορούσαν α) την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), β) την εφαρμογή του κανονισμού ενεργειακής απόδοσης κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) και την έκδοση ενεργειακού πιστοποιητικού. Το WWF Ελλάς προσπάθησε να καταθέσει προτάσεις που έχουν ως γνώμονα την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, την μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, την τήρηση των δεσμεύσεων της χώρας, την αποδοχή των μέτρων από την κοινωνία, την τόνωση της εθνικής οικονομίας. Δεν θα μπω στην διαδικασία επανασχολιασμού των συγκεκριμένων μέτρων. Εξάλλου, όποιος θέλει μπορεί να δει τις προτάσεις της οργάνωσης στην ιστοσελίδα www.wwf.gr.

Δεν γνωρίζω ποιο θα είναι το τελικό περιεχόμενο των δυο νομοθετημάτων. Γνωρίζω, όμως, πως δημιουργήθηκαν τόσες πολλές και έντονες αντιδράσεις που πραγματικά με κάνουν να αμφιβάλλω για το μέλλον των δυο νομοθετικών εργαλειών. Το κλίμα έντασης και μιζέριας που διακατέχει την Ελλάδα εδώ και χρόνια έκανε την εμφάνισή του και στα περιβαλλοντικά-ενεργειακά ζητήματα. Σε διάφορες ιστοσελίδες και ιστολόγια, σε λογής ομάδες, σε πολλά κείμενα θέσεων αναδεικνύεται το χρόνιο πρόβλημα των νεοελλήνων: Εκτόξευση αλληλοκατηγοριών και λάσπης, δίκες προθέσεων και δημιουργία αλλότριων συμμαχιών βάσει του ρητού «ο εχθρός του εχθρού φίλος μου». Και όμως, αν δεν είχε χαθεί η νηφαλιότητα, αν δεν είχε κυριαρχήσει η δημαγωγία, αν δεν είχε επικρατήσει η «κατά το δοκούν» αποτύπωση των δεδομένων, και αν μαθαίναμε να δουλεύουμε εντός ενός λογικού πλαισίου δράσης, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο απλά.

Στην εξοικονόμηση ενέργειας ξέρουμε που είμαστε και ξέρουμε που πρέπει να πάμε:

Η Ελλάδα οφείλει να εφαρμόσει στην πράξη την Οδηγία 2002/91 για την ενεργειακή εξοικονόμηση στα κτίρια και ως εκ τούτου είναι υποχρεωμένη να επιβάλλει την άμεση εφαρμογή του ΚΕΝΑΚ,

Όλες οι έρευνες για την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η εξοικονόμηση ενέργειας είναι το κλειδί για την μείωση των εκπομπών και την κίνηση οικονομικών πόρων. Έχουν μάλιστα την καλύτερη σχέση κόστους-οφέλους από ότι κάθε άλλο μέτρο για την κλιματική αλλαγή, λαμβάνοντας υπόψη και την κοινωνική διάσταση

Η έκδοση ενεργειακού πιστοποιητικού πρέπει να είναι το πρώτο βήμα πάνω στο οποίο θα πατήσουν όλα τα μέτρα ενεργειακής θωράκισης των κατοικιών και όλα τα μέτρα οικονομικών και φορολογικών ενισχύσεων. Αν δεν υπάρξει το ενεργειακό πιστοποιητικό, τότε απλά δεν θα ξέρουμε που είμαστε και που πρέπει να πάμε.

Η εξοικονόμηση ενέργειας δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως «χαράτσι», ούτε να λιθοβολείται για να εξυπηρετηθεί η διαιώνιση του business as usual

Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το πλαίσιο που θα έπρεπε να κινηθούμε μπορεί να γίνει αρκετά σαφές:

Υπάρχει δέσμευση της χώρας (την οποία κανείς δεν αρνήθηκε όταν βγήκε η σχετική απόφαση της ΕΕ) για συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 20% στην τελική κατανάλωση ενέργειας έως το 2020, πράγμα που μεταφράζεται σε σχεδόν 35-40% συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή,

Η προώθηση των ΑΠΕ δεν μπορεί να γίνει παραβιάζοντας διεθνείς και εθνικές νομικές διατάξεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος,

Η προώθηση των ΑΠΕ γίνεται για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής, την μείωση της χρήσης λιγνίτη, την ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας, την μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κοκ, και όχι για την επιχειρηματική κινητικότητα (αν και εννοείται ότι οι επενδύσεις σε ΑΠΕ θα φέρουν επιχειρηματικές ευκαιρίες),

Η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον και ο σωστός έλεγχος εκ μέρους των αρμοδίων αρχών θα αποτελέσουν βασικό κριτήριο για την επίτευξη των στόχων και της κοινωνικής συναίνεσης

Ένας νόμος για τις ΑΠΕ δεν ʽλέειʼ απολύτως τίποτα, αν δεν πλαισιωθεί από τα επιμέρους εργαλεία που σήμερα λείπουν, όπως δασολόγιο, κτηματολόγιο, προδιαγραφές μελετών ορνιθοπανίδας, ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες για τις περιοχές Natura κτλ.

Δεν μπορεί να δαιμονοποιείται, ούτε να αγιοποιείται οποιαδήποτε τεχνολογία. Όλες έχουν δυνατότητες και περιορισμούς, όλες πρέπει να υπόκεινται στην ίδια αντιμετώπιση,

Η συζήτηση με τις τοπικές κοινωνίες δεν πρέπει να θεωρείται βάρος, αλλά υποχρέωση και καθήκον των επενδυτών και της Πολιτείας,

Οι ΟΤΑ οφείλουν να αδράξουν την ευκαιρία και να γίνουν οι ίδιοι ιδιοκτήτες έργων ΑΠΕ, φροντίζοντας παράλληλα για την διαφάνεια των οικονομικών τους δεδομένων

Τελικά είναι τόσο δύσκολο είναι να κινηθούμε εντός αυτών των πλαισίων; Είναι τόσο δύσκολο να χαράξουμε την στρατηγική μας για την ενέργεια και το περιβάλλον, ξεκινώντας με αργά και σταθερά βήματα και χτίζοντας πάνω σε γερά θεμέλια; Η απάντηση είναι καταφατική εκτός εάν φροντίσουμε να καταργήσουμε -ως κοινωνία πολιτών- τα δυο αντίθετα (αλλά εν τέλει συμπληρωματικά και αμιγώς νεοελληνικά) σύνδρομα «όχι στην αυλή μου» και «μπάτε σκύλοι αλέστε»; Πυρηνικά απόβλητα στην αυλή ή…

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 102, 3/2010