Πυρηνικά απόβλητα στην αυλή ή…

Βασίλης Παπακριβόπουλος

Αν μη τι άλλο, η οικονομική κρίση είχε και μια –μικρή βέβαια- ευνοϊκή πτυχή για την κυβέρνηση Θαπατέρο, η οποία, ανάμεσα στο πλήθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, όφειλε να βρει μια λύση για το πρόβλημα της ταφής των πυρηνικών αποβλήτων που παράγονται από όλους τους πυρηνικούς σταθμούς της χώρας, τα οποία έως σήμερα στέλνονταν στη Γαλλία προς επεξεργασία και φιλοξενούνταν προσωρινά εκεί.

Υπό κανονικές συνθήκες, και μόνο η αναγγελία ότι εξετάζεται το ενδεχόμενο να δημιουργεί κέντρο αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων σε μια περιοχή είναι αρκετή για να ξεσηκωθεί ολόκληρη η τοπική κοινωνία και να επιχειρήσει με κάθε τρόπο να αποτρέψει τα κυβερνητικά σχέδια. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι υποψηφιότητες άρχισαν να συνωστίζονται στο γραφείο του αρμόδιου υπουργού: ολοένα περισσότεροι δήμοι διεκδικούσαν τα 700 εκατομμύρια ευρώ της προβλεπόμενης επένδυσης και κυρίως τις 300 θέσεις εργασίας που θεωρούνται ανέλπιστη τύχη σε μια συγκυρία όπου η ανεργία αυξάνεται ραγδαία. Εκτός από 13 δήμους από κάθε γωνιά της χώρας που πληρούσαν τις αυστηρές προϋποθέσεις για την κατασκευή παρόμοιου έργου, επιδίωξαν να φιλοξενήσουν αυτό το «πυρηνικό νεκροταφείο» και πλήθος άλλες περιοχές, έστω κι αν βρίσκονταν πάνω σε σεισμογενή ρήγματα, σε ζώνες που αντιμετωπίζουν έντονο κίνδυνο πλημμυρών, σε προστατευόμενες περιοχές ή σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους…!

Σύμφωνα με την οικολογική οργάνωση Ecologistas en Acción,1 πρόκειται για δήμους φτωχούς, μικρούς (με λιγότερους από 800 κατοίκους), των οποίων οι δήμαρχοι δεν συνειδητοποιούν τους κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί η κατασκευή παρόμοιου έργου, ενώ επιπλέον ενήργησαν βιαστικά, χωρίς να έχουν ζητήσει τη γνώμη του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος και θα έπρεπε να κάνει την επιλογή ανάμεσα σε μια βραχυπρόθεσμη οικονομική ανακούφιση και στους πιθανούς κινδύνους, για πολλούς αιώνες…

Αν μη τι άλλο, μαθαίνοντας αυτά τα νέα, οι κάτοικοι αρκετών άλλων ισπανικών πόλεων θα πρέπει να ένοιωσαν ανακούφιση: αυτοί τη γλίτωσαν πολύ φτηνά. Πράγματι, στην αγωνιώδη προσπάθειά τους να μεγιστοποιήσουν τους οικονομικούς πόρους των Δήμων τους, πολλοί δήμαρχοι έσπευσαν να επωφεληθούν από τις πλουσιοπάροχες επιδοτήσεις που είχε καθιερώσει η κυβέρνηση Θαπατέρο για την προώθηση της ηλιακής ενέργειας κι άρχισαν να εγκαθιστούν πάρκα φωτοβολταϊκών σε κάθε διαθέσιμο χώρο. Όμως, καθώς μερικοί αστικοί Δήμοι δεν διέθεταν αρκετούς ελεύθερους χώρους, αξιοποίησαν γιʼ αυτό το σκοπό χώρους των οποίων οι «κάτοικοι» αδυνατούσαν να διαμαρτυρηθούν: τα… νεκροταφεία. Το δρόμο άνοιξε η Santa Colona de Gramenet, ένας δήμος 124.000 κατοίκων στα προάστια της Βαρκελώνης, ο οποίος αφού εξάντλησε τις δυνατότητες που του προσέφεραν οι στέγες όλων των δημοτικών και κυβερνητικών κτιρίων, εγκατέστησε 462 φωτοβολταϊκά στο νεκροταφείο, ανάμεσα και επάνω στους τάφους. Μάλιστα, παρά τις αντιδράσεις των σοκαρισμένων κατοίκων, σκοπεύει σταδιακά να αυξήσει τον αριθμό τους, ενώ το παράδειγμα της Santa Colona de Gramenet ακολουθήθηκε και από αρκετούς άλλους Δήμους που είχαν την ίδια στενότητα χώρου και την ίδια δίψα για οικονομική χρηματοδότηση.2

…μέσα στο σπίτι;

Μέσα στο πλήθος των νόμων που εκδίδονται κάθε χρόνο στη Γαλλία, μια υπουργική απόφαση που εκδόθηκε τον περασμένο Μάιο αρχικά πέρασε απαρατήρητη. Κι η γαλλική κυβέρνηση είχε κάθε λόγο να αποφύγει να την διαφημίσει: οι διατάξεις της προέβλεπαν την ανακύκλωση ραδιενεργών αποβλήτων χαμηλής ακτινοβολίας μέσα από την ανάμειξή τους με ποσότητες ομοειδών υλικών και την χρησιμοποίηση του τελικού προϊόντος για την παραγωγή δομικών υλικών και διάφορων άλλων καταναλωτικών αγαθών (από τσιμέντο έως εξαρτήματα αυτοκινήτων, κι από συνθετικά ρούχα ως ποδήλατα…). Αυτό το μέτρο θα αποτελέσει μια πολύτιμη ανάσα για τον κλάδο της πυρηνικής βιομηχανίας η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με το πρόβλημα της διάθεσης των απίστευτων όγκων αποβλήτων που έχουν αρχίσει να προκύπτουν από τη διάλυση παλαιών πυρηνικών αντιδραστήρων που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι, τα επόμενα χρόνια, αυτές οι ποσότητες θα αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και τα απόβλητα χαμηλής ακτινοβολίας θα ισοδυναμούν με ολόκληρα βουνά, με αποτέλεσμα η απορρύπανσή τους ή η ταφή τους να έχει υπέρογκο κόστος (Νάτο το κρυφό κι ετεροχρονισμένο κόστος της «φτηνής» και «καθαρής» πυρηνικής ενέργειας!).

Το πλέον ενδιαφέρον σημείο αυτού του ζητήματος είναι ότι όλα αυτά προβλέπονταν ήδη από μια οδηγία της Euratom η οποία ενσωματώθηκε στο γαλλικό δίκαιο το 2000· όμως, ο γαλλικός Κώδικας Δημόσιας Υγείας είχε αυστηρές διατάξεις –και στη συνέχεια απέκτησε αυστηρότερες- με αποτέλεσμα να καθίσταται πρακτικά αδύνατη η διάχυση ραδιενερεγών προϊόντων σε καταναλωτικά προϊόντα. Όμως, αυτές ακριβώς τις διατάξεις του Κώδικα χαλαρώνει επικίνδυνα η υπουργική απόφαση. Μάλιστα, η κυβέρνηση του Σαρκοζί, με πρόσχημα τον συμβουλευτικό χαρακτήρα του φορέα, αγνόησε προκλητικά ακόμα και τη γνωμοδότηση της Ανεξάρτητης Αρχής Πυρηνικής Ασφάλειας (ASN) η οποία επισημαίνει ότι δεν «υπάρχει ασφαλές όριο απελευθέρωσης ραδιονουκλεϊδίων στο περιβάλλον» και θεωρεί ότι «θα πρέπει να απαγορεύεται κάθε διάχυσή τους στο περιβάλλον».

Βέβαια, αυτή η ενέργεια δεν διέφυγε της προσοχής της Criirad (Commission de recherche et dʼinformation indépendantes sur la radioactivitéé), της Ανεξάρτητης Επιτροπής Έρευνας και Ενημέρωσης για τη Ραδιενέργεια, του ανεξάρτητου ερευνητικού φορέα που δημιούργησαν αντιπυρηνικοί ακτιβιστές μετά το ατύχημα του Τσερνόμπιλ, όταν όλοι οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς που βρίσκονταν σε απόλυτη διαπλοκή με το πανίσχυρο πυρηνικό λόμπι έπνιξαν την παραμικρή ενημέρωση για τις επιπτώσεις του ατυχήματος στη χώρα. Έτσι, η Criirad –χάρη στις κινητοποιήσεις της οποίας είχαν εισαχθεί εξάλλου οι προαναφερθείσες αυστηρές διατάξεις στον Κώδικα Δημόσιας Υγείας μετά την ενσωμάτωση της οδηγίας της Euratom- προσέβαλε αυτήν την απόφαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ξεκίνησε μια καμπάνια ενημέρωσης.3

Παρά το γεγονός ότι τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης υποβάθμισαν το ζήτημα [καθώς από τους μεγαλύτερους διαφημιζόμενους στη χώρα είναι η πυρηνική βιομηχανία και η EDF (η εταιρία ηλεκτρισμού που στηρίζεται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες)], στη Γαλλία έχει ξεσπάσει έντονη πολεμική, κυρίως μέσα από το Ιντερνετ. Από τη μια πλευρά υπάρχουν όσοι εμπιστεύονται την κυβέρνηση, τους θεσμούς, τους αρμόδιους φορείς και τους επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι στο τελικό προϊόν τα επίπεδα ακτινοβολίας θα είναι ακίνδυνα και ότι, σε τελική ανάλυση, όλοι μας βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από την φυσική ακτινοβολία που εκλύει ο πλανήτης. Θεωρούν δε όσους αντιδρούν σκοταδιστές, αντιδραστικούς, μισάνθρωπους εχθρούς της προόδου, φανατισμένους ιδεολόγους, σεχταριστές… Ειρωνεύονται δε τους οικολόγους επειδή αντιδρούν στην «ανακύκλωση».

Από την άλλη πλευρά, εξίσου πολυάριθμοι είναι όσοι δυσπιστούν και θυμίζουν τις γκάφες και τα τραγικά λάθη της ατράνταχτης «επιστημονικής» και της τεχνοκρατικής λογικής: τα αισθητά υψηλότερα επίπεδα λευχαιμίας που παρατηρούνται στην περιοχή του πυρηνικού σταθμού La Hague όπου έχουν σημειωθεί «αμελητέες» διαρροές· την παλαιότερη «ορθολογική» τακτική να ρίχνονται απόβλητα αυτού του είδους στη θάλασσα η οποία σήμερα θεωρείται εγκληματική (με χαρακτηριστικό αποτέλεσμα να έχει μολυνθεί σήμερα σημαντικά η θάλασσα της Ιρλανδίας από το πυρηνικό εργοστάσιο του Sellafield)· την κακίστη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων ενός ορυχείου ουρανίου στην περιοχή του Λιμουζέν και την υπερβολική χρήση τους ως δομικών υλικών για την κατασκευή οδικών έργων· την θεραπεία παλαιότερα των ψυχικών ασθενειών με ακτινοβολίες ραδίου (ναι μεν η ψυχική ασθένεια θεραπευόταν, αλλά… ο ασθενής πέθαινε λίγο αργότερα)· την χρησιμοποίηση ραδιενεργών υλικών τη δεκαετία του 1950 για να φωσφορίζουν τη νύχτα τα καντράν ξυπνητηριών και ρολογιών!

Πολλοί δε καταφεύγουν στην κατεδαφιστική ειρωνεία: μερικοί υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση βρήκε έναν έξυπνο τρόπο για να ενισχύσει την «ακτινοβολία» της χώρας διεθνώς ή για να λύσει επιτέλους το ασφαλιστικό, δημιουργώντας ένα αντίβαρο στην αύξηση του προσδόκιμου χρόνου ζωής! R

1. Από το συνδεδεμένο με την ηλεκτρονική έκδοση της Le Monde μπλογκ veilleur.blog.lemonde.fr «Les communes espagnoles avides de déchets nucléaires», 5-2-2010.

2. Le Monde, 6-12-08, «Du solaire sur les tombes»

3. Ηλεκτρονική εφημερίδα www.Rue89.com 8-1-2010 «Bientôt de la radioactivité dans nos objets de consommation?». Τεύχος Ιανουαρίου 2010 του Que Choisir, του περιοδικού της ισχυρότατης ένωσης Γάλλων καταναλωτών UFC. veilleur.blog.lemonde.fr, 20-1-2010, «Des déchets nucléaires à la maison!»

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 102, 3/2010