Η "Μεταλλαγμένη" επικαιρότητα στις αρχές του 2010

Βάσω Κανελλοπούλου

Διάβασα πριν λίγο καιρό στην Ελευθεροτυπία άρθρο για τη γεωργία και τις προοπτικές της, γραμμένο από γνωστό πανεπιστημιακό με αποδεδειγμένες οικολογικές ευαισθησίες. Ήταν μεγάλη η έκπληξή μου όταν είδα εμβόλιμη θετική αναφορά στις λύσεις που (δήθεν) προσφέρουν τα γενετικά τροποποιημένα φυτά στα προβλήματα που φέρνει η κλιματική αλλαγή. Οι ανεξάρτητες (από τις εταιρίες) έρευνες δεν επιβεβαιώνουν αυτούς τους ισχυρισμούς. Μετά θυμήθηκα ότι πέρυσι, σε εκδήλωση του Πάντειου πανεπιστημίου στην οποία προβλήθηκε ένα από τα ωραία ντοκυμαντέρ του Εξάντα σχετικό με την κερδοσκοπία στις τιμές των τροφίμων, η συζήτηση που ακολούθησε πήρε ως δεδομένο, ότι οι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι έχουν μεγαλύτερη απόδοση! Αλλά ούτε αυτό είναι αληθές όπως δείχνουν οι έρευνες αλλά και τα πρόσφατα επίσημα στοιχεία:

Εκατόν δεκατέσσερις δημοσιευμένες ανεξάρτητες επιστημονικές μελέτες μαζί με άλλα σημαντικά έγγραφα, συγκέντρωσε το Παρατηρητήριο της Γενετικής Τροποποίησης (GMwatch).1 Τα αποτελέσματα των ανεξάρτητων ερευνών δεν διοχετεύονται συνήθως στα ΜΜΕ, καθώς δεν υποστηρίζονται από επαγγελματικές εταιρίες δημοσίων σχέσεων, όπως γίνεται με τα επιχειρήματα των εταιριών που παράγουν «μεταλλαγμένους» σπόρους. Η κοινή γνώμη εκτίθεται στις υποσχέσεις που διοχετεύουν οι εταιρίες και αγνοεί την ανεξάρτητη έρευνα. Είναι καιρός να τη διαδώσουμε.

Η μελέτη του Δρ. Dr Doug Gurian-Sherman με τίτλο «Αποτυχία Σοδειάς. Αξιολόγηση της απόδοσης των Γεν. Τρ. Φυτών» («Failure to Yield: Evaluating the Performance of Genetically Engineered Crops«) που δημοσιεύθηκε το 2009, βασίζεται στη συγκέντρωση πολλών δημοσιευμένων επιστημονικών ερευνών και καταλήγει ότι ο συμβατικός-φυσιολογικός τρόπος διασταύρωσης των φυτών είναι πολύ πιο αποτελεσματικός από την γενετική τροποποίηση όσον αφορά στην παραγωγικότητα, την αντιμετώπιση της πείνας και τη δυνατότητα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Ο Σέρμαν διευκρινίζει κάτι πολύ σημαντικό: Πολλές εταιρίες εφαρμόζουν πρώτα προηγμένες μεθόδους συμβατικής διασταύρωσης για να πετύχουν μεγαλύτερη παραγωγή και στη συνέχεια βάζουν και ένα γονίδιο πχ ανθεκτικότητας στα ζιζανιοκτόνα με τη μέθοδο της γενετικής τροποποίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις αν υπάρξει μεγαλύτερη παραγωγή αυτή δεν οφείλεται στη γενετική τροποποίηση αλλά στις καινοτόμες μεθόδους μη “μεταλλαγμένης” διασταύρωσης.

Στην αγορά δεν κυκλοφορεί κάποιο «μεταλλαγμένο» προϊόν που να έχει αυξημένη διατροφική αξία. Παρόλα αυτά η εκστρατεία δημοσίων σχέσεων των λόμπυ, επενδύει σε μη τεκμηριωμένες μελλοντικές υποσχέσεις. Το 99% των Γ.Τ.Ο. που κυκλοφορούν στο εμπόριο είτε επιτρέπουν στο φυτό να ανέχεται τα ζιζανιοκτόνα της ίδιας εταιρίας που έχει και το σπόρο, ή πρόκειται για φυτά που έχουν ενσωματωμένη παρασιτοκτόνα ουσία. Το πραγματικό αποτέλεσμα είναι μια σημαντική αύξηση στη χρήση ζιζανιοκτόνων σύμφωνα με τα επίσημες στατιστικές. Δηλαδή έχουμε αύξηση της χημικής ρύπανσης και του εδάφους και των υπόγειων νερών.

Η διεθνής οργάνωση Φίλοι της Γης – Ευρώπη, συγκέντρωσε και αυτή πολλά πρόσφατα ανεξάρτητα στοιχεία για τη γενετική τροποποίηση σε μια εργασία που μόλις κυκλοφόρησε.2 Οι στατιστικές του υπουργείου γεωργίας των ΗΠΑ δείχνουν για το έτος 2008 αυξημένη χρήση φυτοφαρμάκων στα μεταλλαγμένα, κατά 26% (σε κιλά ανά εκτάριο) σε σύγκριση με αντίστοιχες μη «μεταλλαγμένες» καλλιέργειες. Επομένως τα «μεταλλαγμένα» προκαλούν περαιτέρω αύξηση της ρύπανσης εδάφους και υδροφόρου ορίζοντα και επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με αέρια θερμοκηπίου από την παραγωγή των επιπλέον φυτοφαρμάκων. Υπενθυμίζω ότι σε προηγούμενες καμπάνιες δημοσίων σχέσεων οι εταιρίες ισχυρίζονταν ότι μειώνεται η επιβάρυνση των οικοσυστημάτων με φυτοφάρμακα, τώρα βέβαια αυτό το έχουν ξεχάσει και επικεντρώνουν τους ισχυρισμούς τους στην κλιματική αλλαγή.

Επίσης, μελέτη κυβερνητικής υπηρεσίας της Βραζιλίας (2007) βρήκε ότι η χρήση του ζιζανιοκτόνου glyphosate στο οποίο είναι ανθεκτικά τα περισσότερα «μεταλλαγμένα», αυξήθηκε κατά 80% μεταξύ 2000 και 2005. Στην Αργεντινή περισσότερες από 200.000 εκτάρια παλαιών δασών εξαφανίζονται κάθε χρόνο μόνο και μόνο για να καλλιεργηθεί η μεταλλαγμένη σόγια. Χάνουμε τα δάση που απορροφούν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Ξέρετε που πάει αυτή η σόγια; Πάει στα στομάχια των έγκλειστων ζώων της βιομηχανικής κτηνοτροφίας που δεν κουνιούνται ώστε να παχύνουν άμεσα, που παίρνουν τόνους αντιβιοτικά για να μην αρρωστήσουν από τα κόπρανα μέσα στα οποία βρίσκονται συνεχώς τα πόδια τους, ώστε να τρώμε εμείς περισσότερο κρέας να παθαίνουμε καρδιακά κλπ να έχουμε υψηλή χοληστερίνη να θησαυρίζουν οι φαρμακευτικές και να επιδεινώνεται η κλιματική αλλαγή γιατί η εντατική κτηνοτροφία εκτός από το ότι καταστρέφει τα δάση είναι απίστευτα ενεργοβόρα. Σημειωτέον ότι τα γενετικά τροποποιημένα φυτά είναι κατάλληλα μόνο για εντατικές καλλιέργειες.

Στην Ευρώπη, εδώ και πέντε χρόνια, η έκταση που καλλιεργείται με «μεταλλαγμένα» μειώνεται. Το 2009 μειώθηκε κατά 10% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Μόνο το 0,05% της Ευρ. καλλιεργούμενης έκτασης φέρει «μεταλλαγμένα». Επιπλέον, έξη Ευρωπαϊκές χώρες έχουν απαγορεύσει την καλλιέργεια μεταλλαγμένου καλαμποκιού αλλά ο κ. Μπαρόζο μας πιέζει να τη δεχθούμε. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι σπόροι γενετικής μηχανικής καλλιεργούνται στο 3% της συνολικής καλλιεργούμενης γης και περισσότερο από 99% από αυτά δεν προορίζονται για την ανθρώπινη διατροφή αλλά για τη βιομηχανική κτηνοτροφία και τα βιοκαύσιμα.

Τέλος οι Φίλοι της Γης μας βεβαιώνουν ότι, παρά τις δεκαετίες που έχουν αφιερωθεί στην έρευνα για τα γενετικά τροποποιημένα φυτά, ΔΕΝ υπάρχει σήμερα στο εμπόριο κάποιος μεταλλαγμένος σπόρος που να έχει κάποιο από τα παρακάτω: αυξημένη απόδοση, αντοχή στην ξηρασία, αντοχή στο αλάτι, αυξημένη θρεπτική αξία, ή οτιδήποτε άλλο από αυτά που υπόσχονται οι εταιρίες εδώ και δεκαετίες

Παρόλο που οι εταιρείες έχουν εξασφαλίσει πατέντες γονιδίων αντοχής (στην ξηρασία κλπ.) δεν έχουν πετύχει να έχουν φυτά με αυτές τις ιδιότητες με τη μέθοδο της γενετικής μηχανικής. Το Παρατηρητήριο Γεν. Tροποποίησης (GMwatch) εξηγεί: Οι ιδιότητες των φυτών είναι αποτέλεσμα σύνθετων διαδικασιών στις οποίες εμπλέκονται περισσότερα του ενός γονίδια. Η τεχνολογία της γενετικής μηχανικής δεν έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει σύνθετα δίκτυα συνεργαζομένων γονιδίων όπως αυτά που λειτουργούν στα φυσιολογικά φυτά στα οποία και πρέπει να βασισθούμε για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Και το GMwatch συμπληρώνει ότι πολλές σημερινές επιτυχημένες φυσιολογικές διασταυρώσεις φυτών υποβοηθούνται για τον εντοπισμό του γονιδίου από άλλο εργαλείο που προσφέρει η βιοτεχνολογία (MAS). Σε άρθρα του το έχει υποστηρίξει και ο Τζέρεμυ Ρίφκιν.3 Πρόκειται για εργαλείο επιλογής και όχι μεταφοράς γονιδίων, που δεν παρουσιάζει επιθετικότητα απέναντι στους νόμους της φύσης όπως κάνει η γενετική μηχανική η οποία διασταυρώνει τεχνητά πχ. ντομάτα με σκορπιό με ενδεχόμενα απρόβλεπτα αποτελέσματα, για τα οποία θα βεβαιωθούμε σε 30-40 χρόνια, όπως έγινε με τα ιδιαίτερα βλαπτικά για την υγεία υδρογονωμένα λιπαρά με τα οποία οι σημερινοί ενήλικες μεγαλώσαμε.

Πρέπει βέβαια να παρακολουθήσουμε τις εφαρμογές της μεθόδου MAS με προσοχή γιατί σε πολιτικό επίπεδο δεν έχει λυθεί το θέμα «ιδιοκτησίας» των γονιδίων, που αποτελούν κοινή κληρονομιά.

Όσο δε αφορά στην ασφάλεια της «μεταλλαγμένης» διατροφής, υπάρχει μόνον μια δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη σχετική με την επίδραση της γεν. τρ. διατροφής στον άνθρωπο και αυτή δείχνει, ότι δυνητικά υπάρχει πρόβλημα.4 Ερευνητική συνέχεια σε αυτόν τον τομέα ΔΕΝ υπήρξε! Ανεξάρτητες έρευνες για την επίδραση της γεν. τροπ. διατροφής σε ζώα εργαστηρίου, υπάρχουν αρκετές οι οποίες έχουν εντοπίσει σαφείς ενδείξεις δημιουργίας νοσηρότητας σε όργανα όπως συκώτι, νεφρά, πάγκρεας.5

Το πρόβλημα της γενετικής μηχανικής είναι καθαρά πολιτικό καθώς η τεράστια εκστρατεία δημοσίων σχέσεων που διεξάγεται παγκοσμίως εμποδίζει την ανάπτυξη πραγματικών λύσεων για την πείνα και την κλιματική αλλαγή, δηλαδή η έρευνα για τις πραγματικές λύσεις υποχρηματοδοτείται και οι αγρότες δεν έχουν πρόσβαση στους σπόρους. Μεταξύ άλλων, η βιολογική γεωργία και οι παραδοσιακές γνώσεις έχουν εντοπισθεί από έγκυρες μελέτες ως σημαντικοί φορείς λύσεων για τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής αλλά οι ερευνητικοί πόροι διοχετεύονται σε λάθος κατεύθυνση.

Όπως τα βιοκαύσιμα, με αφορμή την κλιματική αλλαγή, χρησιμοποιήθηκαν με άκριτο τρόπο (πχ. επικεντρώνουν στις εδώδιμες σοδειές αντί στα υπολείμματα) με αποτέλεσμα να φέρουν άνοδο στις διατροφικές τιμές εντείνοντας την πείνα, τώρα δήθεν παρουσιάζονται τα μεταλλαγμένα ως «λύση». Εδώ ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος γιατί η διάδοση νέων οργανισμών στην τροφική αλυσίδα και στο περιβάλλον, αγνώστων επιπτώσεων, δεν είναι πρακτικά αντιστρεπτή και επιπλέον σε πολιτικό επίπεδο, παίρνει τη δύναμη από τα χέρια των παραγωγών και την μεταφέρει στις εταιρίες που έχουν την αποκλειστική πατέντα του σπόρου δημιουργώντας το υπόβαθρο της αποικιοκρατίας του μέλλοντος, όχι μέσω του ελέγχου της γης, αλλά των σπόρων. R

1. GMWATCH, GM CROPS: research documenting the limitations, risks, and alternatives, June 2009

http://www.gmwatch.org/gm-crops-research-documenting-the-limitations-risks-and-alternatives

2. Friends of the EarthʽWho Benefits from GM Crops?ʼ 2010 http://www.foeeurope.org/GMOs/Who_Benefits/who_benefits_full_report_2010.pdf

3. The Guardian, Jeremy Rifkin “This crop revolution may succeed, where GM failed” The Guardian, 26 /10/06

4. Assessing the survival of transgenic plant DNA in the human gastrointestinal tract. Netherwood T. et al. Nat Biotech., 22: 204-209, 2004.

5. βλέπε GMwatch ως άνω για εκτενή βιβλιογραφία δημοσιευμένων μελετών

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 102, 3/2010