Χαρά Παπαϊωάννου

Η παραγωγή, η κατανάλωση και η διαχείριση των ενεργειακών πόρων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο είναι κυρίαρχο θέμα και τελευταία είναι και αιτία των λεγόμενων ειρηνικών πολέμων. Επίσης η οποιαδήποτε χάραξη οικονομικής πολιτικής από πλευράς επενδύσεων, απασχόλησης, αλλά και κατανάλωσης, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι σχετίζεται με το πώς λειτουργούν οι ενεργειακές αγορές.

Και αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία να το κατανοήσουμε γιατί η τιμή του αργού πετρελαίου που οδεύει στη μεγαλύτερη μηνιαία άνοδο από τον Οκτώβριο, καθώς η αμερικανική οικονομία αρχίζει να ανακάμπτει, θα ασκήσει μεγάλες πιέσεις στην «ευάλωτη» οικονομία μας που είναι μία από τις πιο –αν όχι η πιο- εξαρτημένη οικονομία από τις εισαγωγές πετρελαίου.

Επιπλέον, έχει επανεκτιμηθεί ο ρόλος της ενέργειας, ιδιαίτερα στον τομέα της παραγωγής, εφόσον αυτή ευθύνεται σημαντικά για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η παγκόσμια κοινότητα έχει δει πλέον τα θέματα της ενέργειας συνδεδεμένα με τα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό έχει δοθεί μία ώθηση στην ανάπτυξη και στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες υποκαθιστούν τις καθιερωμένες συμβατικές ενεργειακές πηγές, πολλές από τις οποίες εξαντλούνται ταχύτατα και αποτελούν σήμερα ένα βασικό εργαλείο των τεχνολογικά αναπτυγμένων χωρών. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι πλούσια σε όλες τις μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εν τούτοις η αξιοποίησή τους, με λίγες εξαιρέσεις μόνο, παραμένει ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, συγκρινόμενη με άλλες χώρες και βέβαια συγκρινόμενη με αυτές τις ίδιες τις δυνατότητες της χώρας.

Χωρίς υπερβολή, η ραγδαία επιτάχυνση των κλιματικών αλλαγών αλλά και οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, επιβάλλει την άμεση στροφή προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) που συνεισφέρουν σημαντικά στην ανταγωνιστικότητα, την προστασία του περιβάλλοντος και στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Η ταχύτατη στροφή στις ΑΠΕ μέσα στα επόμενα χρόνια πρέπει να θεωρηθεί ως η υπʼ αριθμόν ένα πρόκληση στον τομέα της ενέργειας τόσο για το κράτος, όσο και για τους ιδιώτες.

Οι ΑΠΕ είναι οι μόνες πηγές ενέργειας που όχι μόνο δεν εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη αλλά αντίθετα την επιταχύνουν.

Σύμφωνα με στοιχεία της EWEA για το 2009, οι νέες εγκαταστάσεις μονάδων αιολικής ενέργειας στην Ευρώπη, διαμορφώθηκαν στο 39%, οι φωτοβολταϊκοί σταθμοί στο 16% και οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση φυσικού αερίου στο 26% του συνόλου των τεχνολογιών που δημιουργήθηκαν. Συνολικά το 61% των νέων εγκαταστάσεων που έγιναν μέσα στο 2009 ήταν σταθμοί ΑΠΕ. Ωστόσο, στην Ευρώπη η ισχύς των πυρηνικών και ανθρακικών σταθμών που τέθηκαν εκτός παραγωγής το 2009, ήταν μεγαλύτερη από την ισχύ των νέων σταθμών ίδιων τεχνολογιών.

Οι επενδύσεις σε νέα αιολικά πάρκα άγγιξαν τα 13 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 1,5 δισ. επενδύθηκαν σε υπεράκτια πάρκα. Οι χώρες με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη αιολικών εγκαταστάσεων για το 2009 ήταν η Ισπανία (24% - 2459 MW), η Γερμανία (19% - 1917 MW), η Ιταλία (11% - 1114 MW), η Γαλλία (11% - 1088 MW) και η Βρετανία (10% - 1077 MW). Η εγκατεστημένη ισχύς σε ένα χρόνο παράγει κατά μέσο όρο 163 TWh ηλεκτρικής ενέργειας που αντιστοιχεί στο 4,8% της συνολικής ζήτησης στην Ε.Ε.

Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα καλύτερα αιολικά πεδία στην Ευρώπη και τα επίπεδα ηλιοφάνειας δεν συγκρίνονται με αυτά της Βορ. Ευρώπης. Ενώ η χώρα μας το 1983 έκανε πρωτοποριακά βήματα στην αιολική ενέργεια με την εγκατάσταση και λειτουργία του πρώτου Αιολικού Πάρκου της Ευρώπης, στην Κύθνο, σήμερα έχει εγκατεστημένη ισχύ μόλις 1087MW από αιολική ενέργεια, ενώ άλλες κατηγορίες ΑΠΕ, όπως η ηλιακή, η γεωθερμία ή η βιομάζα παραμένουν ουσιαστικά αναξιοποίητες με περίπου 39MW από φωτοβολταϊκά, 23MW από βιοαέριο (Λιόσια). Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα που φαίνεται να κάνει βήματα προς τα πίσω στην εκμετάλλευση των ΑΠΕ.

Προκειμένου να καλυφτεί ο δεσμευτικός στόχος της ΕΕ για 20% της ενέργειας από ΑΠΕ το 2020, αλλά και ο καλοδεχούμενος πιο φιλόδοξος στόχος του 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στην συνολική κατανάλωση ενέργειας που έχει τεθεί από την νέα κυβέρνηση για το 2020, απαιτεί νέους ταχύτατους ρυθμούς εγκατάστασης και βέβαια και εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας.

Ο τομέας των ΑΠΕ είναι αναμφισβήτητα στρατηγικής σημασίας για την χώρα ενώ οι στόχοι του κλιματικού πακέτου της Ε.Ε συνιστούν μια μοναδική αναπτυξιακή ευκαιρία για την Ελλάδα, φτάνει να υπάρξει πολιτική και κοινωνική βούληση.

Η γραφειοκρατία καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών γύρω από τη διείσδυση των ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, αιολικά πάρκα), αποτελούν τροχοπέδη στην αξιοποίηση του τεράστιου ανανεώσιμου δυναμικού της χώρας.

Μεγάλο ποσοστό των ενεργειακών αναγκών της χώρας μπορεί επίσης να καλυφθεί από τη χρήση των βιοκαυσίμων και των υβριδικών αυτοκινήτων, στον τομέα των μεταφορών, από το βιοκλιματικό σχεδιασμό των κτιρίων καθώς και από τις τεχνολογίες ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη.

Η εξοικονόμηση ενέργειας –που αποτελεί μια παράμετρο σε ένα άλλο μοντέλο παραγωγής– η προώθηση των ΑΠΕ και της περιβαλλοντικής καινοτομίας είναι τα πρώτα βήματα για την πράσινη ανάπτυξη/οικονομία και να αποτελέσουν άξονες δραστηριότητας που δημιουργούν απασχόληση, νέες θέσεις εργασίας αλλά και βελτίωση της εικόνας της χώρας σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας όπως ο τουρισμός.

Οι αποφάσεις της Υπουργού ΠΕΚΑ, για την αλλαγή του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας με την σταδιακή απεξάρτηση από το λιγνίτη, την απόρριψη του λιθάνθρακα και τη στροφή στις ΑΠΕ, θα μπορέσουν να αποτελέσουν μια βιώσιμη λύση στον ενεργειακό τομέα της Ελλάδας, μόνο αν συνοδευτούν από συγκεκριμένα μέτρα, όπως η πλήρης απαλλαγή αδειοδότησης (κυρίως για οικιακούς χρήστες), φοροαπαλλαγές και επιδοτούμενα δάνεια και για επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Η πράσινη ανάπτυξη έχει όλες τις προϋποθέσεις να υπάρξει. Λείπει ακόμη η περίφημη πολιτική βούληση, δηλαδή, αυτή η μαγική συνταγή που μια σωστή σύλληψη τη μετατρέπει σε ένα πειστικό σχέδιο εφαρμογής.

Χαρά Παπαϊωάννου

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 102, 3/2010