Ο θόρυβος και η αντιμετώπισή του

Δρ. Βασίλειος Δαλαμάγκας

Επιθεωρητής Περιβάλλοντος στην ΕΥΕΠ

Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης (ν. 407)

1. Γενικά για το θόρυβο

Ο θόρυβος θα μπορούσε να περιγραφεί ως κάτι που ενοχλεί, που καταστρέφει την άνεση, ως κάτι που βλάπτει. Κάτι μη αποδεκτό. Ο Αγγλικός του όρος «noise» προέρχεται από την λατινική «nausea» που σημαίνει κάτι αηδιαστικό, ή από τη λέξη «noxia» που σημαίνει «βλάπτω». Αυτό που ευχαριστεί ή συμφωνεί με τις διαθέσεις κάποιου, μπορεί να δυσαρεστεί κάποιον άλλο. Μια τέτοια κατάσταση αντιπροσωπεύει ο θόρυβος στην καθημερινή ζωή ο οποίος είναι πλέον μόνιμος κάτοικος στις κατοικίες, στο γραφείο, στο δρόμο, στο πάρκο, στους χώρους εργασίας και διασκέδασης, ακόμη και μέσα στην κρεβατοκάμαρα. Αποτελεί απρόσκλητη συντροφιά σε όλες τις ώρες του 24ώρου. Τα τελευταία χρόνια τείνει να εξελιχθεί σε ένα από τα σπουδαιότερα περιβαλλοντικά προβλήματα.

Οι επιπτώσεις του θορύβου δεν εξαντλούνται στα θέματα ενόχλησης, αλλά επεκτείνονται στο ανθρώπινο σύστημα ακοής και στην υγεία. Η επίδραση του θορύβου στο σύστημα ακοής του ανθρώπου συνίσταται σε πρόκληση περιορισμένης χρονικά ακουστικής απώλειας ή μόνιμης. Οι δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία σχετίζονται κυρίως με το άγχος. Το άγχος δημιουργείται πρωτογενώς από το θόρυβο και στη συνέχεια έχει επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική ευεξία καθώς και στην υγεία. Υπάρχει βέβαια και μια σειρά από παθολογικά αποτελέσματα του θορύβου στον ανθρώπινο οργανισμό όπως αύξηση της μυϊκής έντασης, της αρτηριακής πίεσης, του ρυθμού μεταβολισμού και άλλα πολλά που αποτελούν σοβαρές αρνητικές επιδράσεις του θορύβου στις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.

Επειδή οι επιπτώσεις του θορύβου στη σωστή λειτουργία του οργανισμού του ανθρώπου είναι ευρείας έκτασης, τα ολίγα που αναφέρθηκαν σκοπό έχουν να δείξουν ότι μόλις αρχίζουμε να μαθαίνουμε για αυτές τις επιπτώσεις. Τέλος, στη βιβλιογραφία αναφέρονται επιπτώσεις του θορύβου στην απόδοση, στην προσωπικότητα, στη συμπεριφορά, στη μετατόπιση και συρρίκνωση της προσοχής, στην αύξηση των χρόνων αντίδρασης, στην καθυστέρηση των πνευματικών διεργασιών και τέλος στην αύξηση της γενικής ενεργοποίησης του σώματος. Αρκετές φορές έχει παρατηρηθεί ότι ο θόρυβος μπορεί να αποτελέσει αιτία για την επιθετικότητα των ανθρώπων, ακόμα και για την βίαιη συμπεριφορά τους. Στην έρευνα για τις επιπτώσεις του θορύβου έχει διαπιστωθεί ότι μείωση του θορύβου κατά 20 dΒ(A) αυξάνει την απόδοση σʼ ένα γραφείο κατά 10% και μειώνει τα λάθη κατά 30%.

2. Κυριότερες πηγές θορύβου

Ως οι σημαντικότερες πηγές θορύβου θα μπορούσαν να αναφερθούν τα μέσα μεταφοράς με κυρίαρχη πηγή την κυκλοφορία των οχημάτων, τα δομικά μηχανήματα, οι σταθερές μηχανολογικές εγκαταστάσεις, τα καταστήματα μουσικής με ιδιαίτερη έμφαση στα κέντρα διασκέδασης και πολλές άλλες πηγές μέσα στην κατοικία και μέσα στις περιοχές γενικής κατοικίας.

3. Αντιμετώπιση του θορύβου από την Πολιτεία

3.1 Θόρυβος οχημάτων

Η γενική δομή της νομοθεσίας για τον έλεγχο του θορύβου των οχημάτων είναι η θέσπιση ανώτατων επιτρεπόμενων σταθμών θορύβου ανά κατηγορία οχημάτων. Για τον έλεγχο των κυκλοφορούντων οχημάτων έχει θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα η «εν στάση» μέθοδος μέτρησης. Δυστυχώς όμως, η εφαρμογή αυτού του μέρους της νομοθεσίας είναι για διάφορους λόγους ανύπαρκτη σήμερα. Εφαρμόστηκε αποτελεσματικά πιλοτικό πρόγραμμα μέτρησης του θορύβου των μοτοσικλετών την δεκαετία του 1990. Οι μετρήσεις γίνονταν από μικτό συνεργείο της τροχαίας και του τμήματος καταπολέμησης θορύβου του πρώην Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. με την «εν στάση» μέθοδο και είχε ως αποτέλεσμα την μέτρηση του θορύβου τουλάχιστον 50.000 μοτοσικλετών και αυτοκινήτων στο δρόμο. Σήμερα, ο θόρυβος των δικύκλων αλλά και των αυτοκινήτων με μουσική, αποτελεί κυρίαρχη πηγή ενόχλησης του κοινού. Η μέθοδος μέτρησης είναι απλή και δύναται να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε σημείο, ακόμη και στην πλατεία Ομονοίας.

3.2 Κυκλοφοριακός θόρυβος

Η αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού θορύβου (θόρυβος από την κίνηση των οχημάτων) γίνεται με την Υπουργική απόφαση 17252/92. Σύμφωνα με την εν λόγω νομοθεσία, η οποία οφείλω να πω ότι αποδείχτηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική, θεσπίστηκαν δύο δείκτες κυκλοφοριακού θορύβου με αντίστοιχα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια, με εφαρμογή στα νέα οδικά έργα. Έχει ευρεία χρήση στις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων των μεγάλων οδικών έργων, μέσα από τις οποίες γίνεται πρόβλεψη του θορύβου που θα επικρατεί όταν τεθεί το έργο σε λειτουργία. Τοιουτοτρόπως προτείνονται κατάλληλα μέτρα αντιθορυβικής προστασίας στη φάση σχεδιασμού του έργου.

3.3 Θόρυβος εργοταξίων

Ο εξοπλισμός προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους (τα δομικά μηχανήματα) αποτελεί επίσης σημαντική πηγή ενόχλησης θορύβου. Ο εν λόγω εξοπλισμός χρησιμοποιείται στην κατασκευή κάθε είδους τεχνικού έργου. Δεν συμπεριλαμβάνονται τα φορτηγά αυτοκίνητα τα οποία ελέγχονται ως οχήματα με την «εν στάση» μέθοδο. Ο θόρυβος από εξοπλισμό εξωτερικών χώρων, ήτοι τα γνωστά εργοτάξια, επηρεάζει την υγεία και την ευημερία και γίνεται αντιληπτός σε τοπικό επίπεδο (επίπεδο γειτονιάς). Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αντιμετωπίζεται με την Οδηγία 2000/14/ΕΚ που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στις 8 Μαΐου 2000. Η εν λόγω οδηγία περιλαμβάνει σχεδόν 60 οικογένειες μηχανημάτων μεταξύ άλλων και τα περισσότερα από τα μηχανήματα κατασκευών και εργοταξίων. Εναρμονίστηκε στο εθνικό δίκαιο με την Κ.Υ.Α. με αριθμό: 37393/2028/2003, (ΦΕΚ) 1418/Β/01-10-2003

3.4 Θόρυβος σταθερών μηχανολογικών εγκαταστάσεων

Η πρώτη νομοθεσία για την αντιμετώπιση του βιομηχανικού θορύβου ξεκίνησε το 19811 από την ανάγκη ύπαρξης κάποιου νομοθετημένου τρόπου, για την αντιμετώπιση κυρίως των διαφόρων παραπόνων των πολιτών, από την θορυβο-ενόχληση που προκαλούν οι βιομηχανίες / βιοτεχνίες που βρίσκονται διεσπαρμένες μέσα στον οικιστικό ιστό των πόλεων. Καθορίστηκαν ανώτατα επιτρεπόμενα όρια θορύβου, τα οποία ισχύουν μέχρι σήμερα. Στην συνέχεια ψηφίστηκε το 1986 ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος.2 Μέσα από το άρθρο 14 για προστασία από το θόρυβο, δίνεται η δυνατότητα ελέγχου του θορύβου των εγκαταστάσεων είτε μέσω των μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, είτε μέσω των παραπόνων των πολιτών.

Σημαντική νομοθεσία επίσης για τον έλεγχο του βιομηχανικού θορύβου είναι η Υπουργική απόφαση 69269/5387/903 η οποία προέκυψε σύμφωνα με τον Ν. 1650/86, και αναφέρεται στην υποχρέωση πρόβλεψης των επιπέδων θορύβου κατά τη λειτουργία της εγκατάστασης σε χαρακτηριστικά σημεία του ορίου ιδιοκτησίας της. Επίσης, αναφέρεται στην υποχρέωση καθορισμού των χαρακτηριστικών του θορύβου ήτοι συνεχής ή μεταβλητός, διάρκεια θορύβου τονικό και παλμικό περιεχόμενο. Τέλος αναφέρεται η υποχρέωση περιγραφής των προβλεπόμενων μέτρων ελέγχου του θορύβου καθώς και η επίδραση του θορύβου (άρθρο 6, παρ. 3 της K.Υ.Α. 69269/5387) από την λειτουργία της εγκατάστασης στην περιοχή (βραχυπρόθεσμα ή μακροχρόνια). Πέραν της ως άνω υπουργικής απόφασης, δεν υπήρξε κάποια άλλη νομοθεσία μέχρι στιγμής σύμφωνα με τις υποδείξεις του Ν. 1650, που να ρυθμίζει θέματα θορύβου βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

3.5 Θόρυβος κέντρων διασκέδασης

Αντιμετωπίζετε αποτελεσματικά από την Υπουργική απόφαση Α5/3010/1985.4 Έχει αυστηρά όρια αλλά και δυσκολίες στον έλεγχο στον οποίο εμπλέκονται οι επόπτες Δημόσιας Υγείας και τα αστυνομικά όργανα. Τα τμήματα περιβάλλοντος δεν εμπλέκονται στη διαδικασία ελέγχου. Η αδυναμία του είναι ότι δεν περιλαμβάνει μετρήσεις του παραγόμενου θορύβου από μουσική στις πλησιέστερες κατοικίες, αλλά μετρήσεις του προκαλούμενου θορύβου από κάποια πρότυπη ηχητική πηγή

3.6 Θόρυβος εγκαταστάσεων εντός των κατοικιών

Τα κριτήρια ηχομόνωσης κατοικιών από γειτονικούς χώρους κύριας ή βοηθητικής χρήσης καθώς και οι παράμετροι και οι κατηγορίες ακουστικής άνεσης αναφέρονται στο άρθρο 12 του κτιριοδομικού κανονισμού.5 Σύμφωνα με το εν λόγω νομοθέτημα, η κατασκευή των κτιρίων πρέπει να είναι τέτοια ώστε να προστατεύονται οι ένοικοι από κάθε μορφής θορύβους μέσα στα όρια της κατοικίας τους. Περιλαμβάνει αρκετά αυστηρά όρια τα οποία εάν εφαρμοστούν δύνανται να παρέχουν ουσιαστική ακουστική άνεση μέσα στις κατοικίες από εξωτερικούς θορύβους, αλλά και από θορύβους που παράγονται μέσα στο κτίριο. Μέχρι σήμερα δεν εφαρμόστηκε συστηματικά η εν λόγω νομοθεσία. Κάποιες υπηρεσίες δειλά-δειλά αρχίζουν να απαιτούν την εφαρμογή των απαιτήσεων ηχομόνωσης και ηχοπροστασίας του ως άνω νομοθετήματος ιδιαίτερα στις περιπτώσεις δραστηριοτήτων που είναι στο ίδιο κτίριο με κύριες κατοικίες. Επίσης, για τις ανάγκες προστασίας των πολιτών από θορυβώδεις ψυχαγωγικές δραστηριότητες ορίζονται οι ελάχιστες αποστάσεις από κατοικίες και άλλες ευαίσθητες χρήσεις με την ΚΥΑ 7034/1298/2000.6

3.7 Αεροπορικός θόρυβος

Ο έλεγχος του θορύβου γίνεται με βάση τον δείκτη Ν.Ε.F. όπου υπολογίζονται οι ισοθορυβικές καμπύλες, από τις οποίες προκύπτουν οι ζώνες όχλησης σε σχέση με το Προεδρικό Διάταγμα 1178/1981. Ο δείκτης Ν.Ε.F, ο οποίος αναπτύχθηκε αρχικά για χρήση σε πολιτικά αεροδρόμια των ΗΠΑ, δεν προσφέρεται για real – time καταγραφή του θορύβου. Για τον έλεγχο του θορύβου των αεροσκαφών απαιτούνται περισσότερο υπηρεσιακές διαδικασίες καταπολέμησης του θορύβου μέσα από λειτουργικούς περιορισμούς αλλά και περαιτέρω μείωση του θορύβου των αεροσκαφών στην πηγή.

4. Η αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού θορύβου σήμερα

Γίνεται με τις διατάξεις της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2002, σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου, η οποία εναρμονίστηκε στο Εθνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 13586/724 (ΦΕΚ 384/Β/28-3-2006). Το εν λόγω νομοθέτημα θέτει νέες κατευθύνσεις και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για δυναμική αντιμετώπιση των κυριοτέρων πηγών θορύβου. Εισάγει νέους δείκτες αξιολόγησης των επιπτώσεων θορύβου και εναρμονίζει τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες σχετικά με τους τρόπους υπολογισμού, επεξεργασίας και παρουσίασης των στοιχείων ποιότητας ακουστικού περιβάλλοντος (βάσει μιας ευρωπαϊκά κοινής επιστημονικής προσέγγισης), και, επιβάλλει σχέδια δράσης αντιμετώπισης του θορύβου σε τοπικό επίπεδο. Σημαντικό σημείο της Οδηγίας είναι η εφαρμογή των ολοκληρωμένων τοπικών σχεδίων δράσης αντιμετώπισης θορύβου. Δεν θέτει ανώτατες επιτρεπόμενες στάθμες θορύβου αλλά αφήνει στα Κράτη Μέλη αυτό το καθήκον. Στη χώρα ευρίσκεται σε εξέλιξη μελέτη για την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας.

5. Συμπεράσματα

Στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται επιτυχώς το θέμα της υπέρβασης θορύβου από πηγές όπως η κυκλοφορία οχημάτων, οι σταθερές μηχανολογικές εγκαταστάσεις, τα κέντρα διασκέδασης, ο αεροπορικός θόρυβος κλπ. Απαιτείται όμως, επανεξέταση των ορίων θορύβου σε σχέση με τους νέους περιβαλλοντικούς δείκτες θορύβου Lden και Lnight για όλες σχεδόν τις δραστηριότητες που θέτει η νέα νομοθεσία για τον περιβαλλοντικό θόρυβο. Τέλος, για να έχομε συγκρίσιμα αποτελέσματα, με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, απαιτείται η άμεση εισαγωγή των περιβαλλοντικών δεικτών θορύβου Lden και Lnight για όλες τις δραστηριότητες που παράγουν θόρυβο, με παράλληλη εξειδίκευση των ανώτατων επιτρεπόμενων τιμών, που θα λαμβάνει υπόψη τον χαρακτήρα της περιοχής και την χρονική περίοδο λειτουργίας της πηγής θορύβου στην διάρκεια του 24ώρου. R

__________

1 Π.Δ. 1180/81 (ΦΕΚ 293/Α/6-10-81) «Περί ρυθμίσεως θεμάτων αναγομένων εις τα της ιδρύσεως και λειτουργίας βιομηχανιών, βιοτεχνιών, πάσης φύσεως μηχανολογικών εγκαταστάσεων και αποθηκών και της εκ τούτων διασφαλίσεως περιβάλλοντος εν γένει».

2 Νόμος 1650/1986 (ΦΕΚ 160/Α/16-10-1986) «Για την Προστασία του Περιβάλλοντος»

Άρθρο 14 - Προστασία από το θόρυβο

3 Η ΚΥΑ 69269/5387 «Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μ.Π.Ε., καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (Ε.Π.Μ.) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν.1650/1986» (ΦΕΚ 678/Β/90).

4 Α5/3010 - ΦΕΚ 593 /Β/ 2 ΟΚΤ 85. (Υπ. Αποφ. περί μέτρων προστασίας της Δημόσιας Υγείας από θόρυβο μουσικής των Κέντρων Διασκέδασης και λοιπών καταστημάτων)

5 3046/304 - ΦΕΚ 59 /Δ/ 3 ΦΕΒ 89.(Πολεοδομική Απόφαση - Κτιριοδομικός Κανονισμός - Αρθρο 12 περί ηχομόνωσης και ηχοπροστασίας Παράμετροι ακουστικής άνεσης - Κατηγορίες ακουστικής άνεσης - Κριτήρια ηχομόνωσης και ηχοπροστασίας)

6 7034/1298 - ΦΕΚ 368 /Β/ 24-3-2000

(ΚΥΑ για τις ελάχιστες αποστάσεις ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων)

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 102, 3/2010