Μια αλλιώτικη απελευθέρωση,

η αμηχανία της Οικολογίας και το «περιούσιο» είδος

Αφιερωμένο σε όλα τα πλάσματα του πλανήτη, ανθρώπινα και μη, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας ημέρας για τα Δικαιώματα των Ζώων, στις 4 Οκτωβρίου

Του ΘΕΜΗ ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Τέλη Αυγούστου του 2010, της δίσεκτης χρονιάς του ακατονόμαστου Μνημονίου και του τέλους των ψευδαισθήσεων για τη χώρα μας, μια ομάδα ακτιβιστών της ALF (Animal Liberation Front) απελευθέρωσε πάνω από 50.000 γουνοφόρα μινκ από εκτροφεία της βορειοδυτικής Ελλάδας. Πράξη συμβολική που δεν απέβλεπε στη σωτηρία των έτσι κι αλλιώς καταδικασμένων σε φριχτό θάνατο και γδάρσιμο ζώων (που περνούν τη σύντομη, αφύσικη και θλιβερή ζωή τους σε μικροσκοπικά κλουβιά-κελιά), πράξη δολιοφθοράς απέναντι στον «εχθρό», τους εκτροφείς και τους γουνοποιούς, που σε αυτό τον ακήρυκτο καθημερινό πόλεμο θανατώνουν εκατομμύρια γουνοφόρα για ένα και μόνο σκοπό: την οικονομική εκμετάλλευση (πέρασε προ πολλού η εποχή των σπηλαίων, όπου οι άνθρωποι σκότωναν ζώα και χρησιμοποιούσαν το κρέας τους και τα τομάρια τους για να επιβιώσουν και να αντιμετωπίσουν το κρύο - σήμερα το είδος μας μπορεί άνετα να επιβιώνει χωρίς να καταφεύγει σε πρακτικές εξόντωσης ανυπεράσπιστων πλασμάτων).

Ο γράφων, με άρθρο του που αναρτήθηκε στον ιστότοπο της Δημοκρατικής Αριστεράς για να πάρει στη συνέχεια έκταση στο διαδίκτυο, σε δεκάδες μπλογκ και στο facebook (γεγονός που αν μη τι άλλο αποκαλύπτει αυξημένες ευαισθησίες για το ζήτημα), υποστήριξε ότι η απελευθέρωση των μινκ είναι πάνω απ’ όλα πράξη πολιτική και δεν έχει καμιά σχέση με τη ζωοφιλία - ζωόφιλη, άλλωστε, μπορεί να θεωρηθεί και μια κυρία που κρατάει αγκαλιά το σκυλάκι της και, φορώντας το γουναρικό της, το ταΐζει φιλετάκια από μοσχάρι ή πουλερικό… Και ως πράξη πολιτική θα όφειλε να κρίνεται. Τα απελευθερωθέντα μινκ δεν είναι, υποστήριζε το άρθρο, παρά οιονεί «αιχμάλωτοι πολέμου, ενός ακήρυκτου καθημερινού πολέμου ανάμεσα σε εκείνα τα ανθρώπινα ζώα (με την κυριολεκτική σημασία) που θεωρούν το είδος μας επικυρίαρχο και με πλήρη ιδιοκτησιακά δικαιώματα εκμετάλλευσης πάνω στη φύση και τα υπόλοιπα μη ανθρώπινα ζώα - μια στρεβλή αντίληψη που βρίσκεται στη βάση ακριβώς της σημερινής παγκόσμιας οικολογικής, και όχι μόνο, κρίσης- και τα μη ανθρώπινα ζώα με τα οποία μοιραζόμαστε, προς μεγάλη τους ατυχία, τον πλανήτη μας. Ενός πολέμου με θύτες και θύματα, με σφαγές αμάχων και νηπίων (το κυνήγι και η εξόντωση με ρόπαλα των μωρών της φώκιας το πιο γνωστό παράδειγμα), με καθημερινούς ποταμούς αίματος στα εκδοροσφαγεία του “πολιτισμένου” μας κόσμου».

Η αντίδραση της, ας πούμε, «κατεστημένης» οικολογίας ήρθε με μάλλον αμήχανες ανακοινώσεις, τόσο της τοπικής οργάνωσης κομματικού οικολογικού φορέα όσο και τεσσάρων περιβαλλοντικών οργανώσεων που, τηρώντας μια «πολιτικώς ορθή» στάση (μακριά από εμάς τέτοιες «παράνομες» ενέργειες…), έσπευσαν να καταδικάσουν τους ακτιβιστές, προβάλλοντας ως επιχειρήματα τη διατάραξη της βιοποικιλότητας (ήδη διαταραγμένης από την παρουσία των εκατοντάδων γουναράδικων, αφού, όπως επισημαίνει η οργάνωση «Σωματεία και Πολίτες κατά της γούνας», η παραγωγή γούνας παράγει τοξικά απόβλητα επικίνδυνα όχι μόνο για το περιβάλλον αλλά και για την υγεία των εργαζομένων) και την οικονομική καταστροφή των πληγέντων επιχειρήσεων που λειτουργούν, εννοείται, καθ’ όλα νόμιμα… (Δηλαδή, π.χ. φανταστείτε μια ακτιβιστική ενέργεια δολιοφθοράς κατά των εγκαταστάσεων μιας πολεμικής βιομηχανίας, νόμιμης καθ’ όλα, και τους βιομηχάνους όπλων να διαμαρτύρονται κατόπιν για οικονομική καταστροφή - εσείς θα συμμεριζόσασταν τον πόνο τους; Ο παραλληλισμός δεν είναι τυχαίος: έχει κοινό τόπο τη θανάτωση, για την οποία προορίζονται τόσο τα όπλα όσο και τα συγκεκριμένα «εκτροφεία») Κάποιοι, μάλιστα, δεν δίστασαν να μιλήσουν ακόμη και για οικο-τρομοκρατία, για «εξτρεμιστές με τα πράσινα», αντιστρέφοντας συνειδητά, είτε από άγνοια, την εξόφθαλμη, εν προκειμένω, σχέση θύτη-θύματος.

Απαντήσεις προφανώς υπάρχουν. Εξαρτάται από τις προτεραιότητες και από τη στάση ζωής του καθενός/καθεμιάς μας. Αν προτάσσεται το οικονομικό όφελος ενός επιχειρηματικού τομέα σε βάρος του δικαιώματος στη ζωή στην κάθε της μορφή, σε βάρος της αειφόρας προστασίας του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας όχι μόνο τοπικά αλλά πλανητικά, τότε η πλάστιγγα γέρνει προς την πλευρά των θυτών-οικονομικών εκμεταλλευτών. Αν όμως επικρατήσει η αντίληψη ότι το δικαίωμα στη ζωή και την υπεράσπισή της υπερτερεί, τότε το δίκιο γέρνει απ’ την πλευρά των θυμάτων που υφίστανται αυτή τη βάναυση οικονομική εκμετάλλευση.

Συνεπώς, το ζήτημα δεν είναι η νομιμότητα ή όχι της συγκεκριμένης απελευθέρωσης. Ούτε η διατάραξη των τοπικών οικοσυστημάτων, ένσταση αρκούντως υποκριτική και κοντόφθαλμη. Το διακύβευμα είναι η στάση μας απέναντι στα άλλα ζωικά είδη, απέναντι στον πλανήτη και τα δικαιώματά του (η έννοια των δικαιωμάτων του πλανήτη και της έμβιας φύσης επανήλθε με ένταση στη σχετική συζήτηση όταν το 2008, το κράτος του Εκουαδόρ, ύστερα από ευρύτατη διαβούλευση και λαϊκό δημοψήφισμα, τα συμπεριέλαβε επίσημα στο Σύνταγμά του κι έγινε η πρώτη χώρα που τα κατοχύρωσε νομικά). Και μάλιστα μια στάση όχι επιλεκτική, όπως αυτή των «ζωόφιλων» που λατρεύουν μεν τα pet τους αλλά αδιαφορούν για τη μοίρα των υπόλοιπων ζώων (αλήθεια, σκεφτήκαμε ποτέ ότι τα αγαπημένα μας σκυλάκια και γατάκια αποτελούν delicatessen σε κάποιες εξωτικές κουζίνες; Πράγμα που αποδεικνύει το αυτονόητο: ότι τα πάντα είναι θέμα κοινωνικών ταμπού και προκαταλήψεων, όπως π.χ. η απαγόρευση βρώσης αγελάδων στην Ινδία ή χοίρων για τους μουσουλμάνους).

Το ζήτημα, λοιπόν, είναι ο -ιδιοτελής- ανθρωποκεντρισμός απέναντι στον βιοκεντρισμό. Γιατί αν δεχτούμε ότι στη φύση επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού και άρα το είδος μας ως το ισχυρότερο έχει το δικαίωμα της κατά βούληση νομής των ζωικών πόρων, τότε γίνεται φανερό ότι, μακροπρόθεσμα, το παιχνίδι είναι χαμένο για τα υπόλοιπα πλάσματα με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη.  Αν όμως αναρωτηθούμε, από πού αλήθεια αντλούμε αυτό το δικαίωμα, ποιος μας διόρισε επικυρίαρχους και ανεξέλεγκτους δυνάστες του φυσικού και ζωικού περιβάλλοντος, τι πετυχαίνουμε φερόμενοι ως κατακτητές και όχι ως συγκάτοικοι της Γης, τότε ανατέλλει η ελπίδα πως κάποια μέρα θα καταστεί εφικτή η αποκατάσταση των φυσικών ισορροπιών που τόσο επικίνδυνα έχουμε κλονίσει με τη δράση μας ως το «περιούσιο» είδος (αν το καλοσκεφτούμε, η έννοια του περιούσιου, του επικυρίαρχου, του ανώτερου και του διαφορετικού δεν βρίσκεται στη ρίζα τόσων και τόσων δεινών της ανθρωπότητας, στο πέρασμα της Ιστορίας;). Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν τη θέση μας στην κορυφή της εξελικτικής αλυσίδας, αλλά προς όφελος του πλανήτη και των κατοίκων του - συνολικά. Υπεύθυνα, χωρίς αλαζονεία.

Εδώ, βέβαια, ανοίγουν και άλλες παράλληλες συζητήσεις, όπως π.χ. της εκμετάλλευσης, και θανάτωσης, των άλλων ζώων για σπορ (κυνήγι και λαθροθηρία), διασκέδαση (ταυρομαχίες, τσίρκο, δελφινάρια κ.λπ.), επιστημονικούς σκοπούς (πειραματόζωα). Και βέβαια τίθεται και το ζήτημα της κρεατοφαγίας - ζήτημα που εκτός από το προφανές, του βασανισμού δηλαδή, λόγω των απαράδεκτων κατά κανόνα συνθηκών εκτροφής, και της εξόντωσης δισεκατομμυρίων ζώων ετησίως (67 δισ. για το 2009…) για χάρη της διατροφικής μας τέρψης, αγγίζει και το κρίσιμο θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος. Πόσοι, αλήθεια, γνωρίζουν ότι για ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας αναλώνονται 15.500(!!) λίτρα νερού στην όλη παραγωγική διαδικασία; (βλ. πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημίου Cornell) Πόσοι έχουν αναρωτηθεί για το ποιος είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής της γήινης ατμόσφαιρας με αέρια του θερμοκηπίου, υπεύθυνος για το 37% των εκπομπών μεθανίου - απάντηση: η βιομηχανική κτηνοτροφία!

Τελικά, το ερώτημα που τίθεται είναι βέβαια πάνω απ’ όλα πολιτικό. Κλείνοντας το άρθρο για την απελευθέρωση των μινκ, ο γράφων σημείωνε: «Προσωπικά, χαιρετίζω κάθε πολιτικό ακτιβισμό που είναι υπέρ της ζωής στην όποια της μορφή, όσο παράνομος κι αν κρίνεται με καθεστωτικά, συγκυριακά κριτήρια και νόμους, με τη βεβαιότητα ότι ο κόσμος θα αλλάξει μόνο αν αλλάξουμε κι εμείς οι ίδιοι».

Μένω στην παραπάνω αποστροφή. Με την ελπίδα ετούτη η συζήτηση, που διακλαδίζεται πολλαπλά, να παραμείνει ανοιχτή και να εμπλουτιστεί γόνιμα και δημιουργικά. Και με το βλέμμα στραμμένο πάντα αριστερά, σ’ ένα βιώσιμο, αλληλέγγυο και πιο υπεύθυνο μέλλον - για όλους τους συγκατοίκους του πλανήτη μας.

Αυγή, 03/10/2010

* Ο Θέμης Δημητρακόπουλος είναι μέλος της Πανελλαδικής Πολιτικής Επιτροπής της Δημοκρατικής Αριστεράς)