Αλληλεγγύη και συνεργασία για πρόληψη και άμεση αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών

Οι εντεινόμενες μεγάλες φυσικές καταστροφές, που πλήττουν όλο και συχνότερα πολλές περιοχές του πλανήτη και τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα, που γνώρισε ο αιώνας μας, οδηγεί την παγκόσμια κοινότητα να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και εντατικές δράσεις για τη σωτηρία του πλανήτη και την αντιμετώπιση βασικών προβλημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, με αποκλειστικό σκοπό την πρόληψη και την άμεση αποκατάσταση των συνεπειών. Οι λύσεις πρέπει να εγγυώνται οικονομική βιωσιμότητα, κοινωνική συνοχή, ευημερία, ποιότητα ζωής, ασφάλεια και κυρίως υψηλή προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής και υγείας.

Η αλλαγή του κλίματος αμφισβητήθηκε στο παρελθόν και σε οποιεσδήποτε προσπάθειες για την έγκαιρη αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού αντέδρασαν λόμπι ισχυρών συμφερόντων. Πλέον όμως αυτή η πραγματικότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, τυφώνες και καύσωνες, το λιώσιμο μεγάλου ποσοστού των αιώνιων πάγων μέσα σε μερικές δεκαετίες και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης είναι αδιαμφισβήτητες, δυστυχώς, αποδείξεις για ένα φαινόμενο που είναι ήδη πραγματικότητα. Ζωντανές είναι ακόμη οι εικόνες από τις επιπτώσεις των τυφώνων Ρίτα και Κατρίνα, που σάρωσαν πρόσφατα την Αμερική, του El Ninio, και των πρόσφατων «τσουνάμι» ή/και σεισμών, σκοτώνοντας και ξεσπιτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους. Από το καλοκαίρι του 2003 και μετά ασυνήθιστοι καύσωνες σκότωσαν χιλιάδες ανθρώπους στην Ευρώπη, πυρκαγιές σαρώσανε τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία, πλημμύρες και καταρρακτώδεις βροχές πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Δισεκατομμύρια ανθρώπων βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο από θύελλες, πλημμύρες και ξηρασίες στα χρόνια που μας έρχονται, εν μέρει ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας της γης. «Μέχρι το 2025, ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα ζει στις επικίνδυνες περιοχές για θύελλες και άλλα καιρικά ακραία φαινόμενα», αναφέρει το εν λόγω συμβούλιο, με στοιχεία που μαζεύτηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους εμπειρογνώμονες.

Το οικονομικό κόστος θα είναι τεράστιο, ειδικά γιατί οι φτωχές χώρες έχουν μεγάλη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν τέτοια γεγονότα. «Τα ήδη ακραία ρεκόρ του καιρού συνεχώς μεγαλώνουν και χειροτερεύουν ενώ οι προκύπτουσες υδρομετεωρολογικές καταστροφές προξενούν ζημιές στα ζώα και αναστατώνουν τις εθνικές οικονομίες», αναφέρει ο William Cosgrove, Πρόεδρος ενός think tank, που εδρεύει στη Μασσαλία, για τους χρήστες και τους προμηθευτές του νερού για την κοινωνική και την οικονομική ανάπτυξη. «Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι περισσότερες χώρες δεν είναι έτοιμες να ασχοληθούν επαρκώς με τις μεγάλες φυσικές καταστροφές που γίνονται τώρα, μια κατάσταση που θα γίνει πολύ χειρότερη, με τις θύελλες και τις ξηρασίες να γίνονται κυρίαρχες», είπε.

Ένα άλλο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής θα είναι ο κίνδυνος συχνότερων, και ενδεχομένως περισσότερο έντονων θυελλών ή άλλων ακραίων καιρικών γεγονότων. Ένα μέρος του προβλήματος, πρόσθεσε, ήταν αυτό της ανθρώπινης κατοικίας στις επικίνδυνες περιοχές, όπως η καταπάτηση εδάφους στις κοίτες που πλημμυρίζουν. Το οικονομικό κόστος των ακραίων καταστροφών και των πλημμύρων είναι αρκετό και θεωρείται ότι θα αυξηθεί, χτυπώντας έτσι τα φτωχότερα έθνη πολύ σκληρότερα. Από το 1971 έως το 1995, οι πλημμύρες είχαν επιπτώσεις σε περισσότερους από 1.5 δισεκατομμύριο ανθρώπους, ή 100 εκατομμύρια ανά έτος. Από αυτούς οι 318.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 81 εκατομμύρια έμειναν άστεγοι.

Επιπλέον, ο αριθμός των σημαντικών καταστροφών λόγω πλημμύρων έχει αυξηθεί αδυσώπητα. Υπήρξαν έξι στη δεκαετία του '50, επτά στη δεκαετία του '60, οκτώ στη δεκαετία του '70, 18 στη δεκαετία του '80 και 26 στη δεκαετία του '90. Οι ξηρασίες γίνονται πιο σοβαρές και περισσότερο διαδεδομένες. Μέχρι το 45% των αναφερόμενων θανάτων από τις φυσικές καταστροφές μεταξύ του 1992 και του 2001 έγιναν από τις ξηρασίες και τους λιμούς. Οι πιο τρωτές κοινότητες είναι οι λαοί που καταλαμβάνουν τα οριακά αγροτικά και αστικά περιβάλλοντα. Ήδη κτύπησε συναγερμός για τις χώρες στην Αφρική, λόγω των πρωτοφανών ξηρασιών, που πολλές έχουν δοκιμάσει. Αυτό, ίσως, να είναι σήμα για τη διαδεδομένη κλιματική αλλαγή. Η άνοδος της θερμοκρασίας της Γης, θα σημάνει ότι οι σε παγκόσμιο επίπεδο φτωχότερες χώρες, θα μπορούσαν να χάσουν μέχρι και το ένα τέταρτο της παραγωγής των τροφίμων τους, λένε οι επιστήμονες σε ένα συνέδριο που διοργανώνεται στο Αμστερνταμ από τις 10 έως τις 13 Ιουλίου. Οι 40 αυτές χώρες που πιθανόν να χτυπηθούν από τα χειρότερα, έχουν έναν συνολικό πληθυσμό περίπου δύο δισεκατομμύρια ανθρώπων. Περίπου 450 εκατομμύρια από αυτούς ήδη υποσιτίζονται, και ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί αναπόφευκτα. Στη Νότια Ασία, όπου ζουν τα δύο τρίτα του κόσμου, η Ινδία θα χάσει 125 εκατομμύρια τόνους δημητριακών ετησίως από την παραγωγή της. Αλλά, αντιθέτως, πολλές αναπτυγμένες χώρες, μπορούν να αναμείνουν μεγαλύτερες συγκομιδές δεδομένου ότι το κλίμα συνεχίζει να θερμαίνεται προς τα επάνω.

Προστασία και αποκατάσταση θυμάτων μεγάλων φυσικών καταστροφών

Σήμερα, ο περιορισμός των άμεσων επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών στους πληγέντες πληθυσμούς και κυρίως στους φτωχούς, που είναι άμεσα θιγόμενοι, καθώς και η αποτελεσματική και άμεση αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών θεωρείται ένα μείζον πανανθρώπινο ζήτημα. Η διεθνής κοινότητα έχει ιδιαίτερα ευαισθητοποιηθεί και παρεμβαίνει με κάθε πρόσφορο τρόπο, ενώ κυρίαρχο πρόβλημα εξακολουθεί να παραμένει το ζήτημα της άμεσης αποκατάστασης και στέγασης των θυμάτων μεγάλων φυσικών καταστροφών. Ηγετικό ρόλο στην πρόληψη των φυσικών καταστροφών, καθώς και στην προστασία και άμεση αποκατάσταση των θυμάτων έχει η UN-HABITAT, σύμφωνα με την Habitat Agenda και προς τούτο παίζει κύριο ρόλο στην εφαρμογή του προγράμματος του ΟΗΕ για τη «Διαχείριση των φυσικών καταστροφών», που στοχεύει στην υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων και των τοπικών αυτοδιοίκησεων μέσω σειράς μέτρων.

Έμφαση αποδίδεται στην ανάπτυξη τεχνικών και εργαλείων, στην επιμόρφωση και εκπαίδευση και στη συνεργασία. Η στέγη προσδιορίζεται ως δικαίωμα όλων των πολιτών, ενώ με τους όρους: «επαρκής», «κατάλληλη», «βιώσιμη» η έννοια της στέγασης ορίζεται με πολύ ευρύτερο τρόπο από την εξασφάλιση ενός οποιουδήποτε καταλύματος : Η κατοικία θα πρέπει να πληροί κάποιους ελάχιστα αποδεκτούς όρους ποιότητας σε ότι αφορά τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής (αντοχή κατασκευής, ηλιασμός, αερισμός) και τις βασικές υποδομές (ηλεκτρισμό, ύδρευση, αποχέτευση, θέρμανση). Θα πρέπει να είναι σε θέση τέτοια που να εξασφαλίζεται στο νοικοκυριό η εύκολη πρόσβαση στις συγκοινωνίες, την εργασία και τις κοινωνικές υποδομές (σχολεία, νοσοκομεία κλπ). Θα πρέπει επίσης να έχει επαρκές μέγεθος σε σχέση με το μέγεθος του νοικοκυριού και χώρους που να καλύπτουν τις ανάγκες των μελών του για ιδιωτικότητα.

Τέλος, όλα τα παραπάνω στοιχεία στέγασης θα πρέπει να διατίθενται σε προσιτό κόστος. Το ζήτημα, ωστόσο, είναι πολύπλοκο και απαιτεί συντονισμένες δράσεις και κατάλληλα εργαλεία. Για το λόγο αυτό όλοι πρέπει να κινητοποιηθούμε και να πλαισιώσουμε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της πρόληψης και αποκατάστασης των πληγέντων από φυσικές καταστροφές. Η αντιμετώπισης της κρίσης απαιτεί άμεσες, αποτελεσματικές λύσεις - σε πρώτη φάση - και στη συνέχεια ορθό πολεοδομικό σχεδιασμό ή επανασχεδιασμό, υλοποίηση έργων υποδομής και παροχή μόνιμης κατοικίας.