Αποτελέσματα Αναζήτησης

Γράφουν: Zoë Chafe, Danielle Nierenberg, Christopher Flavin, Janice Perlman, Brian Halweil, Mark Roseland, Kristen Hughes, David Satterthwaite, Jeff Kenworthy, Janet Sawin, Kai Lee, Lena Soots, Lisa Mastny, Peter Stair, Gordon McGranahan, Carolyn Stephens, Peter Newman και Linda Starke (επιμέλεια)

Διάθεση: Κεντρικά βιβλιοπωλεία και Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, Αγίων Ασωμάτων 9, Θησείο, 105 53 Αθήνα, τηλ. 210 3316516, Fax. 210 3231557, e-mail: evonymos@tee.gr, www.evonymos.org

Η Κατάσταση του Κόσμου 2007 προετοιμάσθηκε και εκδόθηκε με την υποστήριξη της ΟΙΚΟΤΟΠΙΑΣ

Η Κατάσταση του Κόσμου 2007 του Ινστιτούτου Worldwatch ασχολείται με το παγκόσμιο πρόβλημα της εντεινόμενης αστικοποίησης και έχει τίτλο «Το αστικό μας μέλλον». Πρόκειται για μια διαδικασία με αλλεπάλληλες και αλληλοσυνδεόμενες επιπλοκές και επιπτώσεις επάνω στην ανθρώπινη υγεία, τη σταθερότητα της φύσης, την υγεία των αγροτικών οικοσυστημάτων, την επάρκεια των ζωτικής σημασίας πόρων όπως το νερό και τα δάση, τη συλλογική ευημερία την κατοίκων των πόλεων, τη σταθερότητα των τοπικών οικονομιών (που απειλείται εξαιτίας της αποδημίας των νεότερων προς τις πόλεις) και στην παγκόσμια ενεργειακή οικονομία, ένα τεράστιας σημασίας ζήτημα για την κλιματική αλλαγή, η οποία διογκώνεται δραματικά από τις νέες αστικοποιημένες μάζες.

Ενώ το 1950 η Νέα Υόρκη και το Τόκυο ήταν οι μόνες πόλεις με πάνω από δέκα εκατομμύρια κατοίκους, σήμερα υπάρχουν 20 μεγαπόλεις, οι περισσότερες εκ των οποίων βρίσκονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Καθώς οι πόλεις εξαπλώνονται και μεταμορφώμονται σε δύσκολα κυβερνούμενες μεγαλουπόλεις, μπορεί κανείς εύκολα να δει από το διάστημα το αποτύπωμα της επέκτασής τους. Πρόκειται για εστίες ρύπανσης και έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές της κλιματικής αλλαγής.

Αν και η αστικοποίηση έχει σταθεροποιηθεί στην αμερικανική και την ευρωπαϊκή ήπειρο, με περίπου το 75% του πληθυσμού να ζει σε αστικές περιοχές, η Αφρική και η Ασία ετοιμάζονται για μεγάλες δημογραφικές αλλαγές. Εκεί, μόνο το 35% περίπου του πληθυσμού ζει σε πόλεις, ωστόσο προβλέπεται ότι αυτό το μέγεθος θα σκαρφαλώσει στο 50% μέχρι το 2030. Το αποτέλεσμα είναι ήδη εμφανές: χαοτικές αστικές επιφάνεις γεμάτες από παραγκουπόλεις και νεοπτωχους. Επίσης, από τα 3 δισεκατομμύρια κατοίκους που ζουν σήμερα σε ατικές περιοχές, υπολογίζεται ότι 1 δισεκατομμύριο είναι κάτοικοι παραγκουπόλεων. Το χειρότερο είναι ότι, αν συνεχίσουμε σαν να μην τρέχει τίποτα, ο αριθμός αυτός θα διπλασιαστεί εως το 2030.

Υπάρχουν λύσεις; Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Worldwatch, το οποίο εκδίδει τις ετήσιες εκθέσεις του ανελλιπώς από το 1984, έχοντας επιτύχει το State of the World να είναι η περισσότερο αναγνώσιμη έκδοση στο χώρο της περιβαλλοντικής βιβλιοπαραγωγής διεθνώς, με την ανά χείρας έκδοση θέτει επί της τράπεζας της δημόσιας συζήτησης ορισμένα από τα μεγάλα και επείγοντα θέματα του κόσμου μας. Και παρά τις αρνητικές εξελίξεις ή στην καλύτερη περίπτωση την ακινησία, σε μια σειρά κρίσιμων δεικτών που αφορούν στην υγεία των φυσικών πόρων, τα δεδομένα του επιπέδου διαβίωσης και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και τα ζητήματα της ασφάλειας, οι συγγραφείς του τόμου καταθέτουν βιώσιμες και ρεαλιστικές προτάσεις για πολιτικές σε μεγάλη και μικρή κλίμακα, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η υπόθεση της αντιστροφής της πορείας στην οποία βαδίζει σήμερα ο κόσμος βρίσκεται στα χέρια των ενεργών πολιτών. Εκείνων που κατανοούν ότι το μεγαλύτερο διακύβευμα της ανθρωπότητας τον 21^ο αιώνα δεν είναι άλλο από το μεγα-κίνδυνο μιας μη αναστρέψιμης παγκόσμιας οικολογικής αποσταθεροποίησης.

Οι Πόλεις Αποτελούν το Κλειδί για την Καταπολέμηση

Εάν οι παγκόσμιες αναπτυξιακές προτεραιότητες δεν επαναξιολογηθούν για να λάβουν υπόψη τους την μαζική αστική ένδεια, τότε πολύ περισσότεροι από τους μισούς από τους 1,1 δισεκατομμύριο ανθρώπους που προβλέπεται να προστεθούν στον παγκόσμιο πληθυσμό μέχρι το 2030 ενδέχεται να ζήσουν σε υποβαθμισμένες παραγκουπόλεις, σύμφωνα με την έκθεση «Η Κατάσταση του Κόσμου 2007: Το Αστικό μας Μέλλον», που εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2007 από το Ινστιτούτο Worldwatch. Επιπλέον, παρόλο που οι πόλεις καλύπτουν μόνο το 0,4% της επιφάνειας της Γης, αυτές ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών άνθρακα σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, οι πόλεις αναδεικνύονται σε κλειδί για την ανακούφιση της κλιματικής κρίσης, όπως επισημαίνει η έκθεση.

Μόλις πριν από έναν αιώνα, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων ζούσαν σε αγροτικές περιοχές, αλλά κάποια χρονική στιγμή κατά τη διάρκεια του προσεχούς έτους περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη αναμένεται να ζουν σε αστικές περιοχές. Περισσότεροι από 60 εκατομμύρια άνθρωποι – κατά προσέγγιση ο πληθυσμός της Γαλλίας – προστίθενται σήμερα στις υπό ανάπτυξη πόλεις και τα προάστιά τους σε ετήσια βάση, κυρίως στους αστικούς οικισμούς ανθρώπων με χαμηλά εισοδήματα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η χωρίς σχεδιασμό και χαοτική αστικοποίηση έχει σημαντικό αντίκτυπο τόσο στη δημόσια υγεία όσο και στην ποιότητα του περιβάλλοντος, συνεισφέροντας έτσι στην κοινωνική, οικολογική και οικονομική αστάθεια σε πολλές χώρες του κόσμου. Από τους 3 δισεκατομμύρια αστούς σήμερα, το 1 δισεκατομμύριο ζει σε παραγκουπόλεις, που ορίζονται ως περιοχές όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τις βασικές τους ανάγκες όπως καθαρό νερό, τουαλέτα σε κοντινή απόσταση και ασφαλή κατοικία. Ως εκ τούτου, περίπου 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της έλλειψης καθαρού νερού και συνθηκών υγιεινής.

«Για ένα παιδί που ζει σε μια τρώγλη, η ασθένεια και η βία είναι καθημερινές απειλές, ενώ η μόρφωση και η φροντίδα για την υγεία συχνά αποτελούν μια μακρινή ελπίδα», τονίζει η Molly O’Meara Sheehan, διευθύντρια της έκθεσης «Η Κατάσταση του Κόσμου 2007». «Οι διαμορφωτές της πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν την “αστικοποίηση της φτώχιας” προωθώντας επενδύσεις στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη και στις υποδομές», συμπληρώνει η Molly O’Meara Sheehan. Από το 1970 έως το 2000, η βοήθεια που δόθηκε σε αστικές περιοχές σε παγκόσμιο επίπεδο ανήλθε σε 60 δισεκατομμύρια δολάρια – μόλις το 4% των 1,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που διατέθηκε ως παγκόσμια αναπτυξιακή βοήθεια.

Η «Επιτροπή για την Αφρική» (Commission for Africa) έχει προσδιορίσει την αστικοποίηση ως τη δεύτερη σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα αυτή η ταχύτατα αστικοποιούμενη ήπειρος του πλανήτη, με πρώτη να παραμένει το HIV/AIDS. Σήμερα μόνο το 35% περίπου του πληθυσμού της Αφρικής είναι αστικός, αλλά προβλέπεται ότι αυτός ο αριθμός θα ξεπεράσει το 50% μέχρι το 2030. «Η υπόσχεση για ανεξαρτησία έχει δώσει τη θέση της στη σκληρή πραγματικότητα της ζωής στις πόλεις, επειδή κυρίως πολλοί από εμάς δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι για το αστικό μας μέλλον», σημειώνει η Anna Tibaijuka, εκτελεστική διευθύντρια του Προγράμματος του ΟΗΕ για τους Ανθρώπινους Οικισμούς (UN-HABITAT), στον πρόλογό της στην έκδοση.

Η έκθεση για την «Κατάσταση του Κόσμου 2007» περιγράφει επίσης πως οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών και οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν αναδειχθεί πρωτοπόρες σε πολιτικές αντιμετώπισης τόσο της φτώχειας όσο και των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ξεπερνώντας σε μερικές περιπτώσεις τις προσπάθειες των εθνικών κυβερνήσεών τους. «Ο στόχος να διασωθούν οι σύγχρονες πόλεις του πλανήτη μπορεί να φαίνεται μάταιος – με εξαίρεση το γεγονός ότι κάτι τέτοιο ήδη συμβαίνει», επισημαίνει ο Christopher Flavin, πρόεδρος του Ινστιτούτου Worldwatch. «Ανάγκες από τα τρόφιμα μέχρι την ενέργεια παράγονται όλο και περισσότερο από τους αστικούς πρωτοπόρους μέσα στα όρια των πόλεών τους», σημειώνει ο Christopher Flavin.

Ανάμεσα στα αρκετά παραδείγματα πόλεων που ηγούνται στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου αστικού μέλλοντος, αναφέρονται στην έκθεση και οι ακόλουθες:

Στο Καράτσι του Πακιστάν, το «Πιλοτικό Πρόγραμμα Orangi» έχει εγκαταστήσει καλής ποιότητας υπονόμους σε εκατοντάδες χιλιάδες οικογενειών χαμηλού εισοδήματος που ζουν στους αυθαίρετους οικισμούς. Με την ανάληψη της ευθύνης για τους αγωγούς που συνδέουν τα σπίτια τους με το δίκτυο υπονόμων, οι κάτοικοι περιόρισαν τις δαπάνες στο ένα πέμπτο αυτού που θα είχαν χρεωθεί από την επίσημη υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης.

Στην Freetown της Σιέρα Λεόνε, μετά τον τερματισμό ενός πολυετούς εμφυλίου πολέμου, ένας εξουθενωμένος πληθυσμός στράφηκε με επιτυχία στην αστική γεωργία και μπόρεσε έτσι να καλύψει μεγάλο τμήμα από τις διατροφικές του ανάγκες.

Στην πόλη Rizhao της Κίνας, ένα κυβερνητικό πρόγραμμα επέτρεψε στο 99% των νοικοκυριών στις κεντρικές συνοικίες να αποκτήσουν ηλιακό θερμοσίφωνα, ενώ τα περισσότερα σήματα κυκλοφορίας και τα φώτα των δρόμων και των πάρκων τροφοδοτούνται από ηλιακά κύτταρα, που περιορίζουν τις εκπομπές άνθρακα και την αστική ρύπανση στην πόλη.

Στη Μπογκοτά της Κολομβίας, οι μηχανικοί βελτίωσαν το σύστημα ταχέων λεωφορειακών συγκοινωνιών της Κουριτίμπα στη Βραζιλία και δημιούργησαν το «TransMilenio», το οποίο έχει βοηθήσει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και στην αύξηση της ποιότητας ζωής, ενώ εμπνέει την εφαρμογή παρόμοιων προγραμμάτων στην Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική και την Ασία.

Οι πόλεις σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν επίσης αρχίσει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους την αλλαγή του κλίματος, πολλές ως αντίδραση στην άμεση απειλή που αντιμετωπίζουν. Από τις 33 πόλεις που προβλέπεται να έχουν τουλάχιστον 8 εκατομμύρια κατοίκους μέχρι το 2015, τουλάχιστον 21 είναι παράκτιες πόλεις και θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πάνω από 300 πόλεις – που φιλοξενούν περισσότερους από 51 εκατομμύρια Αμερικανούς – έχουν ενωθεί με τη «Συμφωνία Δημάρχων των ΗΠΑ για την Προστασία του Κλίματος», δεσμευόμενες αφενός για τη μείωση των εκπομπών τους και αφετέρου για την άσκηση πίεσης προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για την υιοθέτηση μιας εθνική πολιτικής για το κλίμα. Το Σικάγο, για παράδειγμα, έχει διαπραγματευτεί με μια ιδιωτική επιχείρηση κοινής ωφελείας να παρέχει το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζονται οι δημοτικές υπηρεσίες της πόλης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2010, ενώ παράλληλα στοχεύει να γίνει «η φιλικότερη προς το περιβάλλον πόλη της Αμερικής». Δεν πρέπει να παραβλεφθεί και το γεγονός ότι ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Michael Bloomberg, ανήγγειλε πρόσφατα τα σχέδιά του για να γίνει η πόλη της Νέας Υόρκης ο ηγέτης του έθνους στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ενώ δεν υπάρχει μια σειρά «ορθών πρακτικών» που θα επιτρέψει στις πόλεις να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις προκλήσεις της ένδειας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, «Η Κατάσταση του Κόσμου 2007» εστιάζει την προσοχή της σε περιοχές όπου η αστική ηγεσία μπορεί να έχει τεράστια οφέλη για τον πλανήτη και την ανθρώπινη ανάπτυξη. Αυτά τα οφέλη περιλαμβάνουν την παροχή νερού και υγειονομικών υπηρεσιών στους φτωχούς αστούς, την υποστήριξη της αστικής γεωργίας και τη βελτίωση των δημόσιων μεταφορών. Επιπλέον, η έκθεση συστήνει να διατεθούν περισσότεροι πόροι για τη συλλογή πληροφοριών γύρω από τα αστικά ζητήματα, έτσι ώστε τόσο οι φορείς της πόλης όσο και οι εθνικοί και διεθνείς οργανισμοί να μπορέσουν να αξιολογήσουν καλύτερα τις προτεραιότητες ανάπτυξης.

«Μια πόλη είναι ένα συλλογικό όνειρο. ίναι ζωτικής σημασίας να μπορέσει να χτιστεί αυτό το όνειρο», παρατηρεί ο Jaime Lerner, πρώην κυβερνήτης της πόλης Παρανά στη Βραζιλία και πρώην δήμαρχος της Κουριτίμπα, στο πρόλογό του στην έκθεση. Είναι στις πόλεις μας εκεί που μπορούμε να σημειώσουμε τη μεγαλύτερη πρόοδο για έναν ειρηνικότερο και πιο ισορροπημένο πλανήτη, έτσι μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τον αστικό κόσμο με αισιοδοξία και όχι με φόβο», συμπληρώνει ο Jaime Lerner.